آناناس

خانواده :  Bromeliaceae

نام لاتین :pineapple

نام علمی :Ananascomosus

تاریخچه

موطن اصلی آناناس آمریكای مركزی می‌باشد. گیاهی تك‌لپه‌ای، گرمسیری و علفی چندساله است. دارای یك گل‌آذین و میوه انتهایی بوده و مشخصه اصلی این خانواده گلدهی شاخساره برای یك‌بار است. آناناس به وسیله پاجوش‌هایی كه از پایه ساقه بلند می‌شود جایگزین می‌گردد. از نظر سیستم ریشه‌ای، ریشه‌های آن سطحی، محدود و نابجا بوده و به شكل افقی تا 60 سانتی‌متر و عمق تا یك متر گسترش دارند. وقتی پاجوش‌ها را می‌كاریم ریشه‌ها در اعماق پایین‌تر قرار می‌گیرند، ولی اگر ساقه جوش‌ها و تنه جوش‌ها را بكاریم ریشه‌های آن بالاتر آمده و در سطح خاك قرار می‌گیرد و به خاطر بالا بودن ریشه‌ها و سطحی بودن آنها مزرعه آناناس را هر 4-3 سال یك‌بار تجدید می‌كنند.

آناناس مثل موز ساقه كاذب دارد كه از به هم پیوستن دمبرگ‌ها بوجود می‌آید. برگ‌ها از ساقه بزرگترند، رنگ برگ‌ها معمولاً در قسمت فوقانی قرمز ابلق و در سطح زیرین خاكستری نقره‌ای است. تعداد برگ‌ها به 80-60 عدد می‌رسد. ساختمان برگ طوری است كه در سطح رویی فاقد روزنه بوده و در سطح زیرین دارای روزنه است. در هر میلیمتر مربع برگ 85-70 روزنه دارد. یكی از سلول‌های كناری روزنه رشد كرده و به‌صورت در پوش روی روزنه قرار می‌گیرد این درپوش به "صفحه تریكوم" معروف است. لذا تعرق را به حداقل می‌رساند. برگ‌ها به شكل روزت هستند. همچنین برگ‌ها نوك تیز و پهن هستند . برگ‌ها كمی فرورفته بوده و آب را به سطح پایین و ریشه‌ها هدایت می‌كنند. حاشیه برگ‌ها در برخی ارقام دارای مقداری خار است، این خارها هرقدر كمتر و نرم‌تر باشند بهتر است. در كولتیوارهای اصلاح شده كمتر و نرم‌ترند. برگ‌ها قبل از گلدهی باز می‌شوند. جوانه انتهايي ساه گل را به‌وجود مي‌آورد.گل‌های آناناس دوجنسی و كامل است. یعنی اعضای گل 3 یا مضربی از 3 است. 3 كاسبرگ، 3 گلبرگ و 6 پرچم و یك مادگی دارد و تخمدان 3 برچه‌ای دارد. گل‌آذین آن 200-100 گل دارد كه باعث تشكیل میوه مركب می‌شود كه syncarpe ناميده دارد. گل‌ها دارای شهد است هر میوه مركب از چند گل جدا از هم تشكیل شده كه بر روی یك گل‌آذین متراكم قرار دارند. مثل توت سفید، انجیر و آناناس. در آناناس میوه مركب، تركیب میوه‌چه‌های شبیه سته، پایه كاسبرگ‌ها و براكته‌های گل می‌باشد. میوه رسيده شبیه میوه كاج بوده ولی ابعاد آن فرق می‌كند به‌طور متوسط عریض‌ترین قسمت در ته میوه است. وزن میوه حدوداً میانگین 2/2 كیلوگرم است (در رقم Cayenne).

گوشت میوه رسیده سفید تا زرد است. قسمت خوراكی میوه 60% كل میوه را تشكیل می‌دهد و 85% قسمت خوراكی میوه را آب تشكيل مى‌دهد. در بالای میوه تاج (crown) میوه وجود دارد. كه حاوی 50-15عدد برگ است و از این قسمت نیز برای ازدیاد استفاده می‌كنند. فایده دیگر crown این است كه سایه روی میوه در حال نمو ایجاد می‌كند و لذا احتمال آفتاب سوختگی میوه را كاهش می‌دهد. زیر میوه تنه جوش یا slip  وجود دارد ودر كنار برگ‌ها پاجوش ديده مي‌شود. همچنین بر روی ریشه پاجوش‌های زیرزمینی توليد مي‌گردد.

از نظر آب و هوا آناناس در هوای 35-16 درجه سانتی‌گراد رشد می‌كند.  بهترین دما برای آن 26-20 درجه سانتی‌گراد بوده و دمای بالا و پایین در كیفیت و نسبت قند به اسید میوه تأثیر می‌گذارد . مقاومت رقم Queen نسبت به تغییرات دما از رقم Cayenne بیشتر است. آناناس تا حدی به خشكی مقاوم است و جزو گیاهان CAM به حساب می‌آید. رطوبت بالای هوا، شب‌های خنك و نور كامل خورشید را می‌پسندد و دلیل مقاومت به خشكی آن یكی به خاطر ساختمان برگ و دیگری جزو گیاهان CAM بودن است.

از نظر خاك، خاكی با عمق متوسط 1 – 5/0 متر با زهكش خوب و بافت لوم رسی شنی یا بافت شنی را می‌پسندد. بهترین pH برای آن حالت اسیدی است كه محدوده 6/5 – 5/4 برای آن مناسب است. البته در برخی از منابع محدوده 5/6 – 5 را نوشته‌اند، ولی در حالت كلی شرایط اسیدی خاك و خاك‌های با زهكشی خوب را می‌پسندد. به زهكشی پایین خیلی حساس هستند. Ec كمتر از des/m 5/0 براي پرورش آن مناسب است. در خاك بایستی مقدار زیادی مواد آلی و پتاسیم وجود داشته و خاك باید غنی و حاصلخیز باشد تا تولید خوب وجود داشته باشد. خاك‌هایی با میزان بالای آلومینیوم و منگنز را تحمل می‌كنند و موادآلی و پتاسیم زیاد برای تولید حداكثر محصول ضروری است.

گرده‌افشانی و تشكیل میوه

در ارقام تجاری به دلیل اتواستریل بودن یا خود عقیم بودن گل‌ها، خودناسازگاری وجود دارد و به همین خاطر به طریقه پارتنوكارپی میوه می‌دهند در ارقام وحشی حالت عقیمی كم است و تعدادی از گل‌ها می‌توانند تلقیح شده و دانه‌های سفتی تولید كنند و پارتنوكارپي اختياري بوده و اگر گرده افشاني شود توليد دانه مي‌كند. گرده‌افشانی توسط مرغ مگس‌خوار و پرنده شهدخوار انجام می‌شود. آناناس‌های اهلی یا تجاری تریپلوئید هستند و در اثر جهش از آناناس‌هاى دیپلوئیدها به‌وجود آمده‌اند. برای زودرسی و یكنواختی تشكیل میوه از هورمون‌هایی نظیر اتیلن و نفتالین استیك اسید استفاده می‌كنند.

بحث مهمی كه در آناناس وجود دارد ازدیاد آن است كه به طریقه غیرجنسی صورت می‌گیرد و در آن از 4 نوع نمونه گیاهی از 4 قسمت گیاه استفاده می‌شود.

Slip

شاخساره‌های برگ‌دارى هستند كه در زیر میوه قرار داشته و متصل به دم میوه هستند كه عمدتاً هم در نزدیكی ته میوه دیده می‌شوند. زمانیكه نصف میوه رشد كرد ظاهر می‌شوند. اندازه و تعداد slip ها بسته به سلامت گیاه فرق می‌كند. آنها را 3-2 ماه بعد از برداشت میوه جمع‌آوری می‌كنند. البته متداول‌ترین اندام ازدیاد آناناس هستند و عمدتاً 20-18 ماه پس از كاشت میوه می‌دهند. البته برخی منابع این عدد را 16-14 ماه بیان می‌كنند.

Ground sucker  یا پاجوش زمینی

اندام تكثیری كه از جوانه‌های جانبی روی ساقه از محل طوقه تولید می‌شود و معمولاً 14-12 ماه پس از كاشت تولید میوه می‌كند. این پاجوش‌ها دارای برگ‌های طویلی بوده و از انتهای تحتانی این پاجوش‌ها ریشه‌ها خارج شده و در زمین نفوذ می‌كند. اما چون این پاجوش‌ها ضعیف هستند كمتر در ازدیاد مورد استفاده قرار می‌گیرند.

Side shoot or sucker

به شاخساره‌هایي كه از جوانه‌های محوری روی ساقه ويا از قسمت بالایی ساقه و بالای سطح خاك ایجاد می‌شود، اطلاق مى‌گردد. در عرض 17-15 ماه پس از كاشت میوه می‌دهد. آنها را بعد از برداشت میوه از ساقه جدا می‌کنند و موقع جمع‌آوری بزرگتر از تاج و slip هستند. مهمترین مشكل پاجوش‌ها این است كه میوه‌ها یكنواخت نمی‌رسند یعنی میوه‌ها در دوره‌های مختلف رسیده و هزینه‌های برداشت زیاد خواهد بود.

Crown یا تاج

ساقه كوتاه و برگ‌های رشد كرده از بالای میوه هستند. 24 ماه بعد از كاشت، میوه می‌دهند و در بعضی از منابع این زمان را 22 ماه ذكر كرده‌اند. ریشه‌دهی آن نسبت به تنه جوش یا slip خوب است. چون ذخایر خوبی دارد. در زمان برداشت میوه، آن را از میوه جدا كرده، خشك می‌كنند، در قارچ كش غوطه ور می‌كنند، بعد آنها را هرس می‌كنند، وزن كرده و درجه‌بندی می‌كنند. آنها براساس وزن درجه‌بندی می‌شوند تا تنوع به حداقل برسد.  میوه‌های تازه با تاج فروخته می‌شوند ولی آناناس‌هايی كه فرآوری مي‌شوند تاج‌هايشان برای ازدیاد بكار می‌رود. بین 4 مورد ذكر شده تاج، Slip و پاجوش بيشتر برای ازدیاد استفاده می‌شود و بین این سه، تاج‌ها به دليل  سیستم ریشه‌ای خوب و ذخایر غذايى ‌مناسب، در برخی از كشورها ترجیح داده می‌شوند. چون ریشه‌های آنها بهتر از slipاست. ولی در اكثر منابع می‌نویسند كه slipها را برای آناناس‌كاری‌های تجاری و در سطوح كم بیشتر از crown استفاده می‌كنند.

Slipها زمانیكه 50% میوه نمو كرد ظاهر می‌شوند. خصوصیت slip این است كه مدت انبار و ذخیره آن طولانی است و در كشت بافت نیز بهترین ریزنمونه‌های ازدیادی را تولید می‌كند. اما Suckerها موقع جمع‌آوری بزرگتر از slipها و تاج هستند. عیب آن این است كه رسیدن میوه یكنواخت نیست و از نظر زمان برداشت تاج‌ها دیررس‌تر از slipها است. به خاطر تفاوت‌هايي (مخصوصاً از نظر زمان میوه‌دهی) كه در بین این اندام‌های ازدیادی رویشی وجود دارد هیچگاه در یك مزرعه سه نوع ماده ازدیادی استفاده نمی‌شود. بهترین و متداول‌ترین روش استفاده از slip و تاج است. در اكثر موارد از slip استفاده می‌كنند ولی در برخی كشورها تاج را ترجیح می‌دهند. در موقع ازدیاد بعد از جداكردن اندام‌های ازدیادی آنها را بایستی درمعرض هوا قرار دهيم. مدت این كار یك یا چند هفته بعد از بریدن آنها از گیاه مادری است. این امر باعث ايجاد یك لایه كالوس در سطح بریده شده مى‌شود و پوسیدگی ناشی از حمله میكروارگانیسم‌ها را بعد از كاشت كاهش می‌دهد. كاشت آناناس در شروع یا طول فصل بارندگی انجام می‌گیرد و درجاهایی كه بارش مداوم وجود دارد در هر موقع از سال می‌توانیم آن را بكاریم.

سیكل زندگی آناناس

4-3 سال طول می‌كشد و معمولاً بعد از اینكه اولین میوه‌های حاصل از ازدیاد برداشت شد بعد از این مرحله از پایه گیاه اصلی 3-0 شاخساره بوجود می‌آید. معمولاً طول زمان از كشت تا تولید 24-15 ماه است. این شاخساره‌هایی كه در پایه گیاه بعد از محصول اصلی تولید می‌شوند رشد كرده و گیاهان جدیدی را تولید می‌كنند كه محصول حاصل از این suckerها در حدود 1 سال بعد تولید می‌شود  كه به آن "First ratoon crop" می‌گویند. با تولید اولین ratoon crop گیاه یك سیكل جدید را از اندام ازدیادی نظیر slip یا تاج تا تولید محصول اقتصادی طی می‌كند. اگر گیاه قوی باشد دومین محصول حاصل از پاجوش‌ها نیز بر روی گیاه تولید می‌شود و یك سیكل تقریباً 4 ساله را تكمیل می‌كند. برای تولید سومین محصول گیاه باید قدرت و بنیه‌ای قوی داشته باشد ولی در بیشتر موارد به خاطر نبود قدرت و بنیه كافی در گیاه محصول سوم وجود ندارد یا خیلی ضعیف و كوچك است. لذا بسته به شرایط حاصلخیزی خاك و وجود یا عدم وجود نماتد در خاك این محصول را نگه داشته یا حذف می‌كنند. اندازه میوه در محصول اول بزرگتر از محصول دوم و آن هم بزرگتر از محصول سوم است. میوه‌های حاصل از ratoonها كوچكتر ، شیرین‌تر، اسیدیته (اسيد سيتريك) كمتری، عطر و طعم آنها نیز بیشتر است و برای فرآوری، كمپوت‌سازی، مرباسازی و مواردی از این قبیل استفاده می‌شود. بعد از 4 سال از كاشت آناناس به خاطر سطحی شدن ریشه‌ها و ضعیف شدن گیاه مزرعه آناناس را تجدید می‌كنند.

Forcing آناناس

برای تنظیم زمان برداشت و رسیدگی میوه‌ها از این روش استفاده می‌كنند. برای این منظور از هورمون اتیلن و از انواع تجاری آن با نام اتفن و یا تركیبات آزاد كننده اتیلن مانند NAA استفاده می‌كنند. برای افزایش كارایی عمل پیش‌رس كردن بهتر است در زمان گلدهی معمول گیاهان از هورمون‌ها استفاده بشود و نیز باید میزان كاربرد ازت و قدرت رشد گیاه كمتر باشد و نیز اگر شب‌ها خنك باشد بویژه دمای زیر 24 درجه سانتی‌گراد كارایی پیش‌رس كردن بالا خواهد بود.

آبیاری آناناس

در عین اینكه مقاوم به خشكی است ولی برای تولید محصول خوب به آبیاری متوسطی نیاز دارد. آبيارى بویژه در طول دوره رویشی ضروری است. كمبود آب دراین مرحله باعث توقف رشد گیاه و كاهش گلدهی می‌شود. در طول دوره گلدهی مزرعه آناناس بايد آبیاری بشود .

كوددهی

3 عنصر N,k,Fe مهم هستند. آناناس به فسفر و كلسیم كمتری نیاز دارد  و نیاز به این دو عنصر 4-2 ماه قبل از آغازش گلدهی است. یعنی در 5 ماه اول بعد از كاشت نیاز ی به فسفر و كلسیم ندارد.

ازت در رشد و تكامل گیاه نقش بسیار مهمی دارد بالاترین میزان نیاز به ازت 2 ماه قبل از ظهور گل است و بعد از تشكیل گل نیاز به ازت كمتر خواهد شد و زیادی آن باعث رشد پاجوش‌ها شده و كیفیت و اندازه میوه كم می‌شود. پتاسم در كیفیت میوه تأثیر دارد. باعث افزایش سطح و تعداد برگ‌ها می‌شود و به دنبال آن فتوسنتز افزايش، تولید و عملكرد بالا خواهد رفت. پتاسیم طعم، كیفیت و راندمان تولید و نیز رنگ میوه را تحت تأثیر قرار می‌دهد و باید به طور مداوم از آن استفاده نمایند. پتاسیم در خاك‌های شنی به مقدار 300 كیلوگرم در هكتار و در خاكهای رسی به میزان 200 كیلوگرم در هكتار استفاده می‌شود.

بهترین روش كاربرد پتاسیم پخش آن در زمین قبل از كاشت خواهد بود. ولی در طول دوره رشد نیز می‌توان از این كود استفاده كرد. آناناس به كمبود آهن بسیار حساس است. لذا باید pH خاك اسیدی باشد. خاك‌های سبك وداراي مواد آلي تهويه خوبي دارند واینها شرایطی است كه جذب آهن را افزایش می‌دهد. آناناس به كمبود روی نیز حساس است و برای جبران كمبود آن ابتدا باید مدیریت خوب باغي انجام شود و سپس سولفات‌روی به صورت محلول پاشی استفاده شود. برای جبران كمبود روی و آهن از محلول پاشی سولفات‌روی و آهن می‌توان استفاده كرد .

نیاز آناناس به فسفر كم است ولی در موقع تشكیل گل نیاز به این عنصر افزایش می‌یابد و باید 4-2 ماه قبل از تشكیل گل استفاده بشود. كمبود فسفر باعث كاهش عملكرد محصول می‌شود ولی زیادی آن نیز مضر است و باعث جلوگیری از  جذب روی می‌شود. نحوه مصرف آن قرار دادن كود فسفر در چاله و قبل از كاشت می‌باشد. از سویی كاربرد كودهای حیوانی پوسیده نیز قبل از زمان كاشت بسیار ضروری است.

تراكم كاشت

تراكم گیاه در هكتار معمولاً 45- 40 هزار اصله در هكتار است. فاصله ردیفها 90-75 سانتی‌متر و فاصله دو گیاه از هم 30-25 سانتی‌متر است. البته در برخی منابع در حالت خاص تراكم را 75000-58700 ذكر كرده‌اند. اما در حالت كلی افزایش تراكم اندازه میوه را كاهش می‌دهد و چنین میوه‌های برای فرآوری مناسب هستند.

اعمال زراعی مهم

زمین باید قبل از كاشت با قارچ كش ضدعفونی بشود. از مالچ‌های پلاستیكی برای افزایش دمای خاك در ناحیه ریشه، افزایش و ذخیره رطوبت، كاهش جمعیت علف‌های هرز و نیز كاهش نماتد استفاده می‌شود. نهایتاً بعد از انجام اعمال زراعی برداشت آناناس صورت می‌گیرد.

آناناس یك محصول نافرازگرا است. شاخص رسیدگی آن تغییر رنگ پوست میوه از سبز به زرد است. درجه رسیدگی كه در آن میوه برداشت می‌شود به نوع مصرف بستگی دارد. برای تازه‌خوری درجه رسیدگی بسته به نوع حمل و نقل و فاصله تا بازار نیز دارد. به عنوان یك قاعده كلی وقتی ردیف پایین میوه‌چه‌ها شروع به زرد شدن كرد برداشت برای تازه‌خوری آغاز می‌شود. میوه‌های برداشت شده قبل ازاین مرحله نمی‌رسند و شیرینی مناسب را ندارند. برای كمپوت‌سازی شاخص رسیدگی آن این است كه 50% میوه‌ها از ردیف پایین شروع به تغییر رنگ نمایند. آناناس بعد از برداشت باید سریعاً سرد شود و نگهداری آن باید در محلی با دمای 8 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی 90-85% صورت بگیرد. دمای نگهداری میوه‌های كمتر رسیده 55–50 درجه فارنهایت و برای میوه‌های رسیده 45 درجه فارنهایت است. میوه‌ها در دمای زیر 45 درجه فارنهایت سرمازده می‌شوند.

ارقام آناناس

• Cayenne: بذر نمی‌دهد و مهمترین رقم است. میوه‌های درشت دارد و وزن میوه4-3/1 كیلوگرم است. رنگ نارنجی نزدیك به قرمز دارد و رنگ گوشت زرد كمرنگ تا زرد طلایی است و میوه استوانه‌ای. بیشتر برای فرآوری استفاده می‌شود. اسیدیته بالایی دارد. پوست نازك كه به آسانى صدمه می‌بیند و برای تازه‌خوری استفاده نمی‌شود.

• Queen:به آن ملكه هم می‌گویند. از گروه آناناس‌ها با برگ‌های كوتاه، پرتیغ و به رنگ سبز كم رنگ است. عطر و طعم آن عالی است و وزن میوه آن كمتر از 3/1 كیلوگرم است. میوه كمی حالت خاردار دارد و استوانه‌ای شكل است. رنگ پوست میوه زرد پررنگ و رنگ گوشت آن زرد طلایی است. عمدتاً برای فرآوری بكار می‌رود.

• Spanish:دومین رقم تجاری بعد از Cayenne است و معروف به Red Spanish است و بیشتر در اروپا كاشته می‌شود. برای تازه‌خوری مناسب است. خاصیت تولید slip بالایی دارد. رنگ میوه‌های آن زرد كمرنگ است و وزن میوه آن 900  گرم تا 8/1 كیلوگرم است.

• Abacacsy:دارای برگ‌های طویل تیغ‌دار صورتی رنگ است. وزن میوه در حدود 5/1 كیلوگرم است. پوست میوه قرمز خیلى كمرنگ و گوشت سفید رنگ دارد.از نظر طعم بسیار مطلوب است. ولی برای كنسرو و صادرات نامرغوب و فقط برای مصرف تازه خوری مناسب است.

داشتن تاج‌هاي متعدد در آناناس يك صفت نامطلوب است. ميوه‌هاي درشت، داراي گوشت زرد و تاج كمتر مطلوب‌ترين آناناس است و اگر گوشت سفت باشد بهتر است.

کلیما، تعیین کننده درجه حرارت و شرایط اتمسفری یک منطقه در گستره وسیعی از زمان می‌باشد. شرایط اتمسفری شامل بارندگی، رطوبت، نور خورشید، باد و دیگر فاکتورهای محیطی است.

کلیماها بوسیله فاکتورهای گوناگونی از قبیل:

عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، مجاورت به آبهای بزرگ، نزدیکی به تپه‌ها و کوه‌ها، جهت باد و میزان
ابری و آفتابی بودن مناطق، دست خوش تغییراتی می‌شوند.

تقسیم‌بندی درختان میوه از نظر اقلیمی:

- گرمسیری (Tropical)

- نیمه‌گرمسیری (Sub Tropical)

- معتدله (Temperate)

نواحی گرمسیری (Tropical)

• مناطقی از کره زمین که بین مدار30َ،^◦20 عرض جغرافیایی شمالی ، جنوبی از خط استوا قرار دارند.

• البته بعضی ازکلیماتولوژیست‌ها این رنج را تا ^◦30 شمالی و جنوبی خط استوا گسترش داده‌اند.

• این گسترش سطح، نواحی گرمسیری مهمی شامل: آفریقا، چین، آمریکای‌جنوبی، هند و تقریباً دو سوم
  استرالیا را در بر می‌گیرد.

• صفر فیزیولوژی در این مناطق C^◦10 مي‌باشد.

Tropical: Areas where never freezing occurs each year.

گونه‌های گرمسیری مهم

این گونه‌ها دمای زیر صفر درجه را تحمل نمی‌کنند و در صورت قرار گرفتن در شرایط  دمایی زیر صفر از بین
می‌روند. از سوی دیگر در صورت کاهش دما تا زیر 10 درجه سانتیگراد، رشد این میوه‌ها متوقف می‌شود.

نواحی نیمه‌گرمسیری (Sub Tropical)

• در بین دو محدوده جغرافیایی گرمسیری و حدود مدار^◦ 40 عرض جغرافیایی شمالی جنوبی واقع است.
• تابستان‌های گرمتر و زمستان‌های سرد‌تر در مقایسه با مناطق گرمسیری دارد.
• مقدار رطوبت معمولاً پایین است.
• نوسانات دما در طول روز بیشتر است.
• در مناطق نیمه‌گرمسیری متوسط محدوده دمایی در سردترین ماه‌های سال بين 10 الي 15 درجه سانتي‌گراد است.
• در این مناطق یخبندان شدید کم بوده و یا اصلاً وجود ندارد.
• محدوده دمایی این مناطق به قدری سرما دارد که نیاز سرمایی گونه‌های نیمه‌گرمسیری را تأمين نماید.
• گیاهان این مناطق دمای زیر نقطه انجماد را تا حدودی تحمل می‌کنند.
• حداقل حرارت  ^◦C5- است و حدود 2– 1 ماه طول می‌کشد.
• صفر فیزیولوژیکی این مناطق  ^◦C5 مي‌باشد.

میوه‌های مهم مناطق نیمه گرمسیری

در برخی از منابع با توجه به اینکه خرما و آواکادو پایداری خیلی کمی در درجه حرارت‌هاى پایین دارند، جزو
میوه‌های گرمسیری محسوب شده‌اند. اما اصولاً این‌ها جزو محصولات نیمه‌گرمسیری هستند. در بین میوه‌های
گرمسیری از نظر حساسیت به حداقل دما بعد از خرما و آواکادو، مرکبات قرار دارند .

به عبارت ساده‌تر مقاومت به دمای پایین مرکبات در حد متوسط است. بعد از مرکبات نیز به ترتیب کیوی، زیتون، انجیر، انار و پسته قرار دارد. رنج دمایی مناطق نيمه‌گرمسیری بین 5- الي 45 درجه سانتی‌گراد است .

Sub tropical: Areas where some freezing occurs ever year.

نواحی معتدله (Temperate)

• تقریباً در بین مدار30 الي 50 درجه عرض جغرافیایی شمالی، جنوبی قرار دارد.
• در این مناطق نبایستی دمای زمستان در حدی سرد  باشد که گیاهان از بین بروند و یا به اندازه‌اي گرم
  باشد که گیاهان سرمای کافی نبینند.
• همچنین فصل رشد نیز باید به اندازه‌ای طولانی باشد که محصول به عمل آید.
• در مناطق معتدله یا سردسیری، هرساله یک دوره یخبندان یا سرمای زیر صفر درجه اتفاق مي‌افتد
  که البته بسته به نوع منطقه ممکن است طول این دوره کوتاه‌تر و یا بلندتر، با شدت كمتر و یا بیشتر
  باشد.
• در عرض‌های جغرافیایی بالاتر امکان دارد دما از 25- تا 50- درجه سانتی‌گراد هم برسد. اما بطور
  معمول مقدار بیشینه آن به 25- سانتی‌گراد می‌رسد.
• رنج دمایی مناطق معتدله بین25- الي 36 درجه سانتی‌گراد است.
• درختان این نواحی مقاوم به سرما بوده و قادر به زنده ماندن در دمای زیر صفر درجه می‌باشند.
• مقاومت به سرمای زمستانه در میان گونه‌های مختلف، متفاوت است.
• همچنین این درختان برای تولید محصول به یک دوره طولانی سرمای بالای نقطه انجماد نياز دارند که
  معمولاً 7-4 درجه سانتی‌گراد است.

Temperate: Areas where long time period freezing occurs each year.

تعیین مشخصه تفکیک نواحی گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و معتدله عملی نمی‌باشد. زیرا فاکتورهای متعددی بر
روی کلیما تأثیر می‌گذارد. چرا که امکان دارد در داخل محدوده جغرافیایی گرمسیری، میکروکلیماهای
نیمه‌گرمسیری، معتدله و حتی بسیار سرد وجود دارد. زيرا ارتفاع، عوارض طبیعی زمین (توپوگرافی)، نزدیکی
و یا دوری از آبها و غیره بر آن اثر گذار است.

ناحیه کلیمایی مدیترانه‌ای

از ویژگی‌های این ناحیه تابستان‌های گرم و خشک و زمستان‌های سرد و معتدل است. این منطقه برای تولید
محصولات میوه نیمه‌گرمسیری و معتدل مخصوصاً زیتون و انار ایده‌آل است. در مناطق مدیترانه‌ای احتمال
وقوع یخبندان‌های کشنده زمستانه وجود ندارد. فصل رشد طولانی و گرم است و سرمای کافی برای بیشتر
گونه‌ها در طول زمستان معتدل، وجود دارد.

مشخصات جمهوري اسلامي ایران

کشور ایران با 1648195 کیلومتر مربع وسعت، هفدهمین کشور جهان در بخش شرقی نیمکره شمالی در قاره
آسیا واقع شده و جزو کشورهای خاورمیانه است. نصف النهار  5َ ^◦44  شرقی از غربی‌ترین نقطه ایران و از 50
کیلومترى غرب شهرستان ماکو و نصف النهار 18َ ^◦63  شرقی از شرقی‌ترین نقطه ایران در حدود 150
کیلومتری جنوب‌شرقی سراوان عبور می‌کند. همچنین  مدار 3 ^◦ 25 شمالی از جنوبی‌ترین نقطه ایران در حدود
85کیلومتری جنوب شرقی چابهار و مدار 47َ^◦ 39  شمالی ازشمالی‌ترین نقطه ایران در حدود 80 کیلومتری
شمال ماکو می‌گذرد. مساحت ایران حدود یك بیست و هفتم وسعت قاره آسیا و یك نودم وسعت خشکی‌های
جهان است.

کشور ایران به دلیل گسترش و وجود کوهستان‌های بسیار و زمین‌های بیابانی و همجواري با 3 دریای
بزرگ در شمال و جنوب و نیز قرار داشتن در مجاورت نسبی اروپا، دریای مدیترانه، صحرای بزرگ آفریقا، اقیانوس ‌هند، ارتفاعات داخلی آسیا و سرزمین وسیع سردسیری دارای آنچنان تنوعی در اقلیم است که در کمتر کشوری دیده می‌شود. اثر دوری و نزدیکی دریا را می‌توان از مقایسه بارندگی زیاد و پوشش گیاهی غنی در سواحل دریای خزر، با بیابان‌های خشک، بی‌آب و علف و خالی از سکنه مرکز ایران را به خوبی درک کرد. امتداد رشته کوه‌ها و قرار داشتن آنها در مقابل و به موازات بادها و جریانات هوا نیز از عواملی است که همواره مؤثر است. در رشته کوه‌هایی که در مقابل بادهای مرطوب قرار دارند، در میان دامنه‌های روبه باد و پشت به باد تفاوت‌های زیادی از نظر مقدار باران و پوشش گیاهی وجود دارد. در مجموع 4 نوع آب و هوا در ایران قابل تشخیص است که عبارتند از:

آب و هوای بیابانی و نیمه‌بیابانی

این ناحیه بخش‌های وسیعی از سرزمین‌های داخلی و کناره‌های جنوبی ایران را پوشش داده است. از ویژگی‌های این نوع آب و هوا وجود یك دوره گرمای خشک و طولانی است که بیش از 7 ماه از سال را در بر می‌گیرد. میزان بارش سالانه در این نواحی بین  250 -30  میلیمتر در حال تغییر است.

آب و هوای کوهستانی

مناطق سرد و معتدل کوهستانی که در ارتفاعات و قله‌های بلند دیده می‌شود. از جمله بلندی‌های البرز،
زاگرس و نیز قلل رفیع سهند و سبلان كه میزان بارش سالانه در این ناحیه بین 600 - 250 ميليمتر در حال تغییر است.

آب و هوای خزری

این مناطق در حد واسط  دریای خزر و رشته کوه‌های البرز قرار گرفته  است. میزان بارش سالانه در اين ناحیه بين 2000 - 600 میلی‌متر در حال تغییر است.

آب و هوای مدیترانه‌ای

این نواحی به‌طور ویژه در مناطق غربی کشور دیده می‌شود که آب و هوای نیمه‌بیابانی گرم جنوب نیز بر آن
تأثیرگذار است. در این نواحی تابستان‌هایی با گرمای شدید در دره‌ها و هوای معتدل در ارتفاعات و زمستان‌هایی با هوای معتدل در دره‌ها و سرمای شدید در ارتفاعات وجود دارد. بارش سالانه باران در این مناطق بین 1000 – 250 میلیمتر در حال تغییر است (متوسط بارش سالانه در حدود 500- 400 میلیمتر).

سطح زیر کشت ایران

مساحت سطوح زیر کشت آبی و دیم 4/7 میلیون هکتار است که 5/5 میلیون هکتار آن مختص محصولات زراعی و 9/1 میلیون هکتار آن مختص محصولات باغی است.