افرا ( Acer )
این جنس شامل گونه های درختی و درختچه ای بسیاری است که گونه های درختی آن در جنگل های شمال کشور از باارزشترین درختان است. درختانی چون پلت و شیردار از مرغوبترین آنها به شمار می روند. بذر و میوه این درختان دو فندقه و بالدار است. در واقع، میوه فندقه ای است که از یک سو به صورت یک بال گسترده شده است و دو عدد از این فندقه ها از قاعده میوه به همدیگر متصل بوده و به وسیله یک پایک مشترک به محور گل چسبیده اند که به بذر سیمای دو فندقه بالدار را می دهد. ابعاد و شکل و زوایای بین بال ها در گونه های مختلف متفاوت بوده و نشانه خوبی برای شناسایی این گونه ها از یکدیگر به شمار می رود.
موسم گل این درختان اردیبهشت ماه است و میوه حاصله در اواخر تابستان تا اوایل پائیز به طور کامل می رسد. میوه ها در هنگام رسیدن، ابتدا به رنگ زردتیره بوده سپس به سبز یا قهوه ای متمایل به قرمز تغییر می یابند. میوه ها بیشتر به صورت چندتایی و به ندرت منفرد به محور گل متصل هستند. بذرها در اواخر تابستان و اوایل پائیز از درختان ریخته و به جهت شکل خاص بال ها وسبک بودن به وسیله باد پراکنده می شوند. بذور را می توان در زمان رسیدن از روی درختان چید یا نسبت به قطع سرشاخه های حامل بذور اقدام کرد.
درختان افرا در سنین پایین شروع به بذردهی کرده و تقریبا هر ساله بذر تولید می کنند. بذرها را پس از جمع آوری بوجاری می کنند و در سال بعد به طور مستقیم در خاک مرطوب می کارند. البته می توان برای بالا بردن درصد جوانه زنی بذور، از تیمار استراتیفیکاسیون در ماسه خنک به مدت 150 تا 300 روز استفاده کرد. بذرها را می توان بلافاصله پس از رسیدن و جمع آوری، در بهار آینده نسبت به کاشت آنها اقدام نمود.
بعضی گونه های معروف افرا که دارای ارزش صنعتی بوده یا برای ایجاد فضای سبز مناسب هستند ذیلا معرفی می شوند.
افرای پلت ( Acer velutinum )
میوه این درخت کمی کرکدار است و ابعاد آن حداکثر به 5/4 سانتیمتر می رسد. زاویه بین بال ها 120 تا 160 درجه بوده و میوه در محل دانه کمی متورم است و رنگ بال ها خاکستری می باشد. در هر کیلوگرم حدود 10000 عدد بذر پاک با قوه نامیه 30 تا 100 درصد وجود دارد.
افرای شیردار ( Acer cappadoeicum )
میوه افرای شیردار بدون کرک بوده و ابعاد آن 2 – 5/2 سانتیمتر است. زاویه بین بال ها 120 تا 60 درجه بوده بذرها در محل دانه فشرده بوده و به شکل تخم مرغی و صاف است. در هر کیلوگرم، حدود 30000 تا 70000 بذر با قوه نامیه 30 تا 70 درصد وجود دارد.
افرای دشت ( Acer campester )
میوه این درخت کرکدار بوده و ابعاد آن شامل 2 - 4 سانتیمتر طول و یک سانتیمتر پهنا می باشد. زاویه بین بال ها 180 درجه یا بیشتر بوده و بذرها حالت فشرده و شکل تخم مرغی داشته و گاه صاف می باشند.
افرای کرکف ( Acer platanoides )
میوه این درخت بالدار، و در محل دانه مسطح بوده و به رنگ قهوه ای است. زاویه بال ها کمتر از 90 درجه و ابعاد میوه شامل 4 سانتیمتر طول و 8 – 12 میلیمتر پهنا می باشد.
افرای شبه چنار ( Acer pseudo- platanus )
میوه این درخت بالدار بوده و زاویه بال ها کمتر از 90 درجه می باشد. ابعاد میوه شامل 3– 6 سانتیمتر طول و 5/1 سانتیمتر پهنا می باشد. رنگ میوه از خاکستری تا قهوه ای متمایل به قرمز متغیر است.
افرای سیاه ( Acer negundo )
این درخت تنها افرایی است که برگ های مرکب دارد. میوه آن بالدار بوده و زاویه بین بال ها حاده ( کمتر از 90 درجه ) می باشد. ابعاد میوه شامل 3 – 5/4 سانتیمتر طول و 4/1 سانتیمتر پهنا است. بال ها خاکستری یا زرد روشن هستند. افرای سیاه درختی بردبار است وبذور آن تحت هر شرایطی حتی در محل درز و کنار دیوراها و هرجایی که رطوبت کافی وجود داشته باشد، سبز می شود.
شایان ذکر است که گونه هایی از افرا جنبه تزیینی دارند و از آنها در ایجاد فضای سبز استفاده فراوانی به عمل می آید.