برداشت، حمل و نگهداری میوه و سبزی
مقدمه
ميوه ها و سبزيها از جمله مهمترين محصولات باغي هستند كه نقش مهمي در تأمين نياز غذايي و سلامت انسان بازي ميكنند. اين گروه از محصولات كشاورزي بدليل داشتن رطوبت زياد فساد پذير هستند و در دوره پس از برداشت بخش عمده اي از آنها (بين 5 تا 50 درصد) از بين ميروند. ميزان اين ضايعات حتي در برخي موارد تا 80 درصد نيز ميرسد. در اين ميان تره بار بالاترين درصد ضايعات را به خود اختصاص داده اند. كاهش و به حداقل رساندن چنين ضايعاتي به عنوان «برداشت مخفي» ميتواند يكي از راههاي مؤثر در تأمين غذا براي جامعه به حساب آيد. در كشورهايي كه سيستم كشاورزي پيشرفته اي دارند، پيشرفتهاي قابل توجهي در زمينه تكنولوژي پس از برداشت صورت گرفته است. چنين عملياتي نه تنها ضايعات اين گروه از محصولات را به حداقل ميرساند بلكه كيفيت آنها را نيز در طي حمل و نقل، جابجايي، انبارداري و توزيع حفظ خواهد كرد. بخش عمده اي از اين ضايعات را ميتوان با اجراي عمليات صحيح در دوره قبل از برداشت (در باغ يا مزرعه) حذف نمود. مديريت تغذيه، آفات و بيماريهاي گياهي در دوره قبل از برداشت، تكنولوژي صحيح برداشت، تيمارهاي غير شيميايي و استفاده از تركيبات طبيعي براي كنترل ضايعات، عمليات پيش سرمادهي، سيستم هاي بسته بندي جديد، انبارداري صحيح (شامل كليه عمليات در طي انبارداري) و بالاخره حمل و نقل صحيح از مهمترين راهكارهاي موجود هستند كه تا حد قابل توجهي ميزان اين ضايعات را به حداقل ميرسانند. بنابراين كاهش ضايعات اين گروه از محصولات كشاورزي نيازمند اصلاح ساختار توليد اين محصولات از باغ و مزرعه تا انبار و سپس حمل و نقل و بازاررساني و در نهايت مصرف كننده خواهد بود. بالا بردن دانش فني توليد كنندگان، انبارداران، مسئولين ميادين ميوه و تره بار، خرده فروشيها و در نهايت مصرف كنندگان گامي موثر در اين راستا مي باشد(1)
زمان برداشت صحيح محصولات باغي نقش مهمي در افزایش عمر انباري و كاهش ضايعات آنها دارد. در طي تكامل فيزيولوژيك ميوه ها و سبزيها تغييرات قابل توجه فيزيكي و بيوشيميايي در محصول صورت مي گيرد. براي مثال ميتوان به كاهش سفتي بافت، افزايش فعاليت آنزيم پلي گالاكتوروناز، افزايش پكتين محلول، تغيير در اسيديته قابل تيتر، مواد جامد محلول و شدت تنفس اشاره نمود. چنانچه محصول ديرتر از زمان مناسب برداشت شود نه تنها عمر انباري آن كاهش مي يابد بلكه ضايعات آن در طي حمل و نقل و جا به جايي افزايش خواهد يافت.(7)
شناسایی معیارها و شاخص های بلوغ از چند جهت حائز اهمیت است:
(1 عمر انباری
گذشتن از مرحله بلوغ یک میوه و عدم برداشت آن می تواند لطمات شدیدی بر عمر انباری آن بزند . گفته می شود به ازای هر یک روز که از مرحله بلوغ سیب می گذرد تاخیر در برداشت باعث کاهش عمر انباری محصول به مدت 24 روز می شود.
-2 حمل و نقل
-3 جابجایی
تعیین دقیق زمان بلوغ می تواند به خسارت کمتر میوه ها در حین جابجایی و حمل و نقل کمک نماید معمولاً حمل و نقل میوه هایی که بلوغ بیش از حد دارند باعث خسارتبه آنها می شود.
-4 مصرف
برداشت بعضی از میوه ها قبل از مرحله بلوغ باعث می شود که پس از انبار داری نیز به طور طبیعی نرسیده و کیفیت مطلوبی پیدا نکندمثل (گوجه فرنگی).(7)
انواع بلوغ :
(1 بلوغ فیزیولوژیکی
(2 بلوغ باغبانی یا تجاری
-1 بلوغ فیزیولوژیکی : مرحله ای است که یک محصول به حداکثر رشد و نمو طبیعی خود رسیده است و بعد از این مرحله دیگر رشد نکرده و شکل نمی گیرد. بلوغ فیزیولوژیکی در تمامی میوه ها فقط بر روی درخت انجام می شود.
-2 بلوغ باغبانی : هنگامی که فراورده از نظر رشد و نمو به حد مطلوبی رسیده است که می توان آن را برای مصرف خاصی برداشت کنیم و اصطلاحاً برای مصرف کننده قابل استفاده است بلوغ تجاری گویند. بلوغ باغبانی می تواند قبل از رسیدن محصول در مرحله بلوغ فیزیولوژیکی و یا حتی مرحله رشد اتفاق بیفتد.
روشهای تعیین بلوغ:
روش های تعیین بلوغ باید شرایطی داشته باشد اولاً باید ساده باشند و به سادگی در مزرعه توسط کشاورز قابل استفاده باشد . قابل اندازه گیری یا کمی بوده و در سالهای مختلف یکسان بوده و برای اندازه گیری آنها از وسایل ارزان قیمت استفاده شود.روشهای تشخیص بلوغ اکثراً تحت تاثیر آب و هوا، تغییرات فصلی، نوع خاک، وضعیت تغذیه، محل قرار گرفتن میوه روی درخت، اندازه میوه، رطوبت خاک، روش هرس، استفاده از هورمونها و مواد شیمیایی قرار گرفته و لذا تغییر در فاکتورهای ذکر شده می تواند سبب ایجاد مشکلات و اختلالاتی در تعیین بلوغ تجارتی یک محصول گردد.
-1 روشهای شیمیایی
-2 روشهای فیزیکی
- 3تغییرات ظاهری
-4 فاکتورهای محیطی
-5 اندازه گیری فیزیولوژیکی
- اندازه گیریهای شیمیایی :
روش کمی می باشد مثالهای آن مانند آزمایش مقدار نشاسته با استفاده از یدید پتاسیم که برای برداشت سیب و موز
مناسب است شدت رنگ آبی ظاهر شده مشخص کننده میزان نشاسته میوه است.مقدار مواد جامد محلول کل که از طریق دستگاه رفرکتومتر اندازه گیری می شودو برای انگور، مرکبات، طالبی و کیوی قابل استفاده است.
- اندازه گیریهای فیزیکی:
1 .اندازه گیری دانسیته یا چگالی: در مرحله بلوغ وزن میوه افزایش می یابد ولی حجم دیگرافزایش نمی یابد و لذا چگالی در مرحله بلوغ با افزایش عمر بالا می رود.
-2 اندازه گیری غلظت شیره آب میوه : هر چقدر میوه برسد شیره غلیظ تر توسط هیدرومتر یا غلظت سنج انجام می شود که در واقع روش فیزیکی برای اندازه گیری مواد جامد محلول است.
-3 اندازه گیری میزان نیروی لازم برای جدا کردن دم میوه.
-4 میزان تردی توسط دستگاه تندرومتراندازه گیری می شود
.5 میزان خنثی بودن که توسط دستگاه تکسترومتر یا بافت سنج اندازه گیری می شود
-6 سفتی بافت که توسط دستگاه فشار سنج میوه یا نفوذ سنج اندازه گیری می شود.
- قبلی
- بعدی >>