نیتروژن یكی از عناصر اصلی مورد نیاز گیاه می باشد و بیشتر از سایر عناصر در تغذیه گیاهی مصرف می شود. نقش اصلی ازت برای گیاه در تشكیل پروتوپلاسم و اسید نوكلئیك می باشد.

از علائم كمبود ازت کاهش رشد، زردی و كوچك ماندن برگها می باشد.

كمبود شدید نیتروژن باعث ریزش پیش از موقع برگها  می شود.

در درختان میوه نیتروژن زیاد باعث تأخیر در ایجاد گل و میوه می شود،در سبزیهای برگی ازت را می توان به مقدار زیاد مصرف كرد تا باعث تسریع رشد سبزینه ای آنها گردد.

مواد آلی منبع تولید نیتروژن در خاك هستند

فسفر

در بیشتر اعمال فیزیولوژیكی گیاه فسفر اهمیت حیاتی دارد از آن جمله در تولید ATP و اسید نوكلئیك و آنزیمهاست.

كمبود فسفر باعث توقف رشد گیاه شده و به علت انتقال فسفر از برگ های پیر به برگهای جوان منجر به ریزش برگهای پیر می شود. گهگاه كمبود فسفر باعث تجمع مواد قندی در برگ و ساقه شده و در نتیجه تولید آنتوسیانین بالا رفته و برگها و ساقه ها به رنگ قرمز در می آیند. مناسب ترین PH برای قابل استفاده بودن فسفر حدود 7-6 می باشد فسفر به صورت H2PO4ˉ  و  2-HPO4 جذب گیاه می شود.

از كودهای فسفره  که بطور معمول استفاده می شود می توان فسفات آمونیوم را نام برد. پودر استخوان گرچه دارای فسفر زیادی می باشد ولی فسفر آن زیاد قابل جذب نیست.

پتاسیم

تركیبات این عنصر در اغلب خاكها به اندازه كافی یافت می شود.

از علائم كمبود پتاسیم سوختگی كنار برگها می باشد.

از كودهای پتاسه میتوان كلرور پتاسیم، سولفات پتاسیم و نیترات پتاسیم را نام برد ولی مصرف هر نوع كود حاوی كلرور در ایران ممنوع است.

كلسیم

درون گیاه كلسیم بیشتر به صورت پكتات كلسیم در دیواره یاخته ها یافت می شود و وظیفه آن  متصل ساختن یاخته ها به یکدیگر است.

كمبود آن باعث كمبود رشد و همچنین لوله شدن برگها و قهوه ای شدن ریشه   می گردد. در گوجه فرنگی كمبود كلسیم باعث پوسیدگی گلگاه میوه می شود. در سیب وجود کلسیم باعث سختی بافت میوه شده به عمر پس از برداشت آن می افزاید و كمبودش باعث آسیب پوستی می گردد.

كمبود كلسیم را می توان با اضافه كردن آهك به خاك برطرف ساخت البته باید در نظر داشت كه آهك واكنش خاك را نیز بالا می برد. سوپر فسفات نیز حاوی مقدار زیادی كلسیم است. همچنین برای رفع كمبود كلسیم می توان گیاهان را با كلرور كلسیم و یا نیترات كلسیم محلول پاشی كرد.

گوگرد

گوگرد در تهیه پروتئین و اسید آمینه به كار می رود. بو و مزه پاره ای از محصولات باغبانی مثل سیر، پیاز و خردل مربوط به گوگرد می باشد.

علائم كمبود گوگرد بیشتر در برگهای جوان دیده می شود تا برگهای پیر

گوگرد معدنی به صورت یون سولفات SO4ˉ در محلول خاك یافت می شود. گوگرد را می توان به صورت های سوپر فسفات معمولی، سولفات آمونیوم و گل گوگرد و یا سولفات كلسیم به خاك اضافه كرد.

منیزیم

منیزیم در تولید سبزینه (كلروفیل) به كار می رود و در نتیجه در عمل فتوسنتز مؤثر   می باشد. در بذرها منیزیم به مقدار زیاد یافت می شود از علایم كمبود آن درگیاه زردی بین رگبرگهاست. علائم كمبود ابتدا در برگهای پیر مشاهده می شود و در صورت كمبود شدید برگها شروع به ریزش می كنند. در خاك منیزیم نسبتاً سریع شسته شده و از دسترس گیاه خارج می گردد. برای رفع كمبود منیزیم از كربنات و سولفات منیزیم استفاده می شود.

آهن

آهن در متابولیسم گیاه در تولید كلروفیل، تنفس، فتوسنتز و فعالیت های آنزیمی به كار می رود. كمبود آهن كاملاً مشخص است برگهای جوان زرد می شوند ولی رگبرگها سبز باقی می مانند و در حالت های شدید رشد گیاه متوقف  می گردد.

آهن درخاكهای قلیایی تثبیت می شود و در خاكهای اسیدی بیشتر قابل استفاده  می باشد. برای كمبود آهن می توان گیاه را با محلول سولفات آهن محلول پاشی كرد آهن به صورت كلات مثل EDTA بسیار قابل جذب و استفاده گیاه می باشد هر چند كه به شرایط خاك به ویژه واكنش خاك و آهكی بودن یا نبودن آن بستگی دارد.

بُر

نقش اصلی بر در متابولیسم گیاه كاملاً مشخص نیست. كمبود آن باعث توقف رشد و خشكیدگی سرشاخه ها و ریشه ها می گردد. برگها كلفت و شكننده گردیده گلدهی به میزان قابل توجهی كاهش یافته تبدیل  گل به میوه به علت عدم رشد لوله گرده كم    می گردد.

میزان بر در خاكها بسیار اندك است به ویژه درخاكهای شنی زود شسته شده و از دسترس گیاه خارج می گردد. بر در خاكهای اسیدی بیشتر قابل جذب گیاه می باشد تا خاكهای قلیایی. بوراكس اغلب به عنوان منبع بر مورد استفاده قرار می گیرد.

روی

روی در تولید و فعالیت آنزیم ها همچنین در ایجاد پروتئین مؤثر است. كمبود روی باعث كوچك ماندن برگهای گیاه و كوتاه شدن فاصله میان گره ها می شود. PH خاك بر قابل استفاده بودن روی برای  گیاه مؤثر است. معمولاً درخاكهای قلیایی و در خاكهای محتوی فسفر بیش از حد روی غیر قابل استفاده می گردد. درخاكهای شنی روی به راحتی شسته شده و از دسترس گیاه خارج می شود. برای رفع كمبود روی سولفات روی را به خاك اضافه می كنند. هر چند كه در شرایط خاكهای ایران سولفات روی شدیداً تثبیت می شود و بازده آن كم است و به صورت EDTA روی بازده بیشتری دارد.

منگنز

منگنز به میزان بسیار كمی مورد نیاز گیاه است و در صورت زیاد شدن میزان آن در خاك بر روی گیاه اثر مسموم كننده خواهد داشت.

وجود منگنز برای بسیاری از اعمال گیاهی مانند فتوسنتز، تنفس و تهیه كلروفیل ضروری است. علائم كمبود آن در گیاهان مختلف متفاوت می باشد. سوختگی كنار برگها و یا لكه های سوختگی میانه برگها همچنین كاهش رشد و گلدهی گیاه از نشانه های كمبود آن است و چون مانند آهن درون گیاه غیر قابل انتقال است ابتدا برگهای جوان علایم كمبود را نشان می دهند

در واكنشهای قلیایی در خاك تثبیت شده و با پائین آوردن واكنش خاك بیشتر قابل استفاده   می گردد. در خاكهای خیلی اسیدی ممكن است به علت افزایش بیش از حد جذب آن در  گیاه مسمومیت ایجاد شود. برای رفع كمبود منگنز از سولفات منگنز استفاده می شود كه در خاكهای ایران بازده آن بسیار ناچیز است.

مس

مس نیز به مقدار بسیار كم در تولید كلروفیل، پروتئین، كربوهیدراتها و همچنین در فعال ساختن برخی از آنزیمها مورد نیاز است. در صورت كمبود آن برگها كوچك مانده و سرشاخه های جوان را دچار برگ سوختگی می كند.

هر چه واكنش خاك اسیدی تر باشد مس قابل استفاده تر است. برای رفع كمبود مس از سولفات مس به تنهایی و گاهی مخلوط با آهك استفاده می شود كه البته بازده آن در خاكهای ایران بسیار كم است.

مولیبدن

این عنصر ازعناصر كم مصرف گیاه به شمار می رود و بیشتر برای احیاء نیتروژن در گیاه مورد نیاز است. علائم كمبود مولیبدن شبیه كمبود نیتروژن می باشد كه با زردی و سوختگی و لوله شدن برگها همراه است. مولیبدن در خاكهای قلیایی بیشتر از خاكهای اسیدی برای گیاه قابل استفاده می باشد. برای رفع كمبود آن گیاه را با محلول مولیبدنات سدیم یا آمونیوم محلول پاشی می كنند.

كلر

لزوم كلر برای گیاهان به تازگی مورد تأئید قرار گرفته است. اما از آنجا كه این عنصر هم در هوا و هم در محلول خاك وجود دارد به ندرت كمبود آن گزارش می شود. كلر برای آزاد كردن اكسیژن به هنگام فتوسنتز لازم است و كمبود آن باعث پژمردگی گیاه می شود. درخاك یون آن به صورت Clˉ وجود دارد كه به راحتی قابل استفاده گیاه   می باشد در صورت كمبود می توان از كلرور پتاسیم استفاده كرد.

آب