هنگامی که یک بذر از گیاه جدا می شود عاملی به نام خفتگی اولیه از جوانه زدن فوری بذر جلوگیری می کند، در طبیعت انواع مختلفی از خفتگی اولیه وجود دارد که عبارتنداز:
- خفتگی فیزیکی (خفتگی پوسته بذر)
- خفتگی مکانیکی (پوسته های سخت بذر)
- خفتگی شیمیایی (خفتگی بازدارندگی)
- خفتگی مرفولوژیکی (رویان نا بالیده و رویان توسعه نیافته)
- خفتگی فیزیولوژیکی
- میان خفتگی
- خفتگی عمیق فیزیولوژیکی (خفتگی رویانی)
- خفتگی رو لپه
- خفتگی دو گانه
- خفتگی ثانویه
تیمارهای لازم برای از بین بردن خفتگی بذر:
- خراش دهی(مکانیکی،با آب گرم،با اسید ، مرطوب گرم ، با دمای زیاد)
- برداشت میوه های نارس
- چینه سرمایی
- آب شویی بذر
- ترکیب چند تیمار
- سیستم های کشت بذری:
- کشت بذر را می توان از طریق دو سیستم انجام داد:
- الف) بذرکاری مستقیم
- ب) نشا کاری
- ب) ازدیاد به طریق غیر جنسی
- هدف اصلی از افزایش رویشی یا ازدیاد غیر جنسی تولید گیاهانی مشابه گیاه مادری است و بر پایه این اصل انجام می گیرد که هر یک از سلولهای زنده گیاهی در هسته خود تمام اطلاعات ژنتیکی لازم برای تولید یک گیاه کامل را دارا می باشند.
- این ویژگی توانمندی Totipotency نام دارد به طور کلی دلایل استفاده از این روش عبارتنداز:
- 1- آسان و راحت بودن این روش
- 2-گزینش و نگهداری همگروه ها: با انتخاب یک گیاه برتر و ازدیاد آن توسط روشهای غیر جنسی به جمعیتی دست می یابیم که همگی ژنتیکی مشابه گیاه مادری داشته و همگروه نامیده می شود.
- 3-ترکیب بیش از یک نژادگان در یک تک گیاه: پیوند که یکی از روش های ازدیاد غیر جنسی است امکان ترکیب بیش از یک نژادگان و همراه کردن ویژگی های مورد نظر دو گیاه مختلف را فراهم می سازد.
- 4-کوتاه کردن زمان و دوره نونهالی: بسیاری از گونه های ارکیده و گونه های سوخ دار نیاز به 10-5 سال زمان برای آغاز گلدهی دارند با کمک استفاده از روشهای غیرجنسی می توان این مشکل را از میان برد.
- 5-کنترل مراحل رشد و ریخت شناسی
- 6-ازدیاد گیاهانی که از طریق جنسی امکان ازدیاد آنها فراهم نمی باشد.
- 7- مشکلاتی که در روش جنسی ازدیاد وجود دارد مانند دوره خواب بذر در این روش وجود ندارد.
- روشهای مختلف ازدیاد غیرجنسی :
- 1- قلمه زدن
- 2- پیوند زدن
- 3- کوپیوند
- 4- خوابانیدن
- 5- افزایش توسط ریشه ها و ساقه های اختصاصی شده
- 6- ریز افزایی
- انواع قلمه:
- 1) قلمه چوب سخت ( خشبی) الف) گونه های خزان دار
- ب) گونه های سوزنی همیشه سبز
- 2) قلمه چوب نیمه سخت (نیمه خشبی)
- 3) قلمه چوب نرم
- 4) قلمه علفی
- 5) قلمه برگ
- 6) قلمه جوانه برگ ( قلمه تک چشمی یا قلمه تک گرهی)
- 7) قلمه ریشه
قلمه های تهیه شده را به دو طریق می توان کشت کرد:
- کشت بهاره
- کشت مستقیم پائیزه
- پیوند زدن:
- پیوند عبارتست از هنر اتصال دو قطعه بافت زنده گیاهی به یکدیگر به صورتی که با هم یکی شده و پس از آن به عنوان یک گیاه به زندگی ادامه دهند.
- گلهای سرخ خانواده رزاسه عموماٌ با این روش تکثیر می شوند در عمل پیوند با 2 بخش گیاهی روبرو هستیم:
- بخش بالایی گیاه پیوندی که پیوندک نام‌دارد و بخش پائینی که ریشه های گیاه را در بردارد و پایه نامیده می شود.
- کو پیوند :
عبارتست از اتصال فقط یک جوانه و بخش کوچکی از پوست با چوب یا بدون چوب بر روی پایه که اغلب تحت عنوان پیوند جوانه نیز نامیده می شود. مهمترین نوع کو پیوند که در گلکاری بخصوص برای پیوند پایه های گل سرخ کاربرد دارد کو پیوند شکمی (سپری) می باشد که در زیر به توضیح مختصری در رابطه با آن می پردازیم.
- پیوند شکمی(سپری)
در پیوند شکمی زمان کو پیوند زدن هنگامی است که پوست از بخش چوبی به آسانی جدا شود یعنی زمانی که سلولهای بافت زاینده به شدت تکثیر می یابند که معمولاً در بهار، تابستان و پائیز امکان پذیر است و گیاه در این فصول به خوبی پوست می دهد.
خوابانیدن:
خوابانیدن یکی دیگر از روشهای تکثیر غیر جنسی است که در آن ریشه های نابجا روی ساقه ای تشکیل می شوند که به گیاه مادری متصل می باشد آنگاه ساقه ریشه دار شده که شاخه خوابانیده شده نامیده می شود جدا می گردد تا گیاه جدیدی که روی ریشه های خودش قرار دارد به وجود آید.
روشهای خوابانیدن :
- خوابانیدن انتهایی 4. خوابانیدن هوایی
- خوابانیدن ساده 5. خوابانیدن کپه ای
- خوابانیدن مارپیچی ( مرکب) 6. خوابانیدن شیاری
افزایش توسط ریشه ها و ساقه های اختصاصی شده:
پیاز معمولی ( سوخ ها)، پیاز توپر(پداژه ها)، غده ها(ژوخه ها)، ریشه ها و ساقه های غده ای (گوشتی)، ریزوم (ساقه های زیرزمینی)، پیاز نما(سوخ نما)، ساقه های رونده و پاجوش ها اندامهای رویشی اختصاصی شده ای هستند که دراصل در ذخیره مواد غذایی برای بقای گیاه در شرایط نامساعد نقش دارند. این اندامها دارای جوانه هایی هستند که بعد از پایان فصل رشد وقتی بخش هوایی از بین می رود شاخه های جدید فصل آینده را تولید می کنند که البته این موضوع در مورد ساقه های رونده و پاجوش ها صدق نمی کند.
پیاز معمولی (سوخ ها)
پیاز اندام زیر زمینی اختصاصی شده ای است که شامل ساقه کوچکی می شود که توسط برگهای گوشتی فلس مانند پوشیده شده است و علاوه بر مرکز رویشی در کنار فلس ها دارای جوانه هایی است که با تکامل و رشد آنها پیازچه هایی در اطراف پیاز اصلی ایجاد می شود.
پیازها توسط گیاهان تک لپه ای به وجود می آیند که در آن ها ساختار معمولی گیاهی برای ذخیره سازی و تولید مثل تغییر شکل یافته است.
پیازها دو نوع هستند:
پیازهای پوشش دار ( سوخ های پوشش دار)
پیازهای بدون پوشش (سوخ های بدون پوشش)
ریشه ها و ساقه های غده ای ( گوشتی):
- ریشه های غده ای یا گوشتی:
بعضی از گونه های چند ساله علفی، ریشه های ثانویه بزرگ و توده ای دارند مانند سیب زمینی شیرین، کاساوا و کوکب که تحت عنوان ریشه های غده ای نامیده می شوند و انواع مختلفی دارند.
2. ساقه های غده ای یا گوشتی :
