پيوند جوانه در نهالستان ها از نيمه دوم مرداد شروع شده و تا اواسط شهريور مي تواند ادامه يابد . در اين حالت پس از جوش خوردن پيوند، سربرداري پايه تا اوايل بهار سال آينده به تاخير مي افتد . عدم سربرداري به علت وجود پديده ي غالبيت انتهايي باعث مي شود تا جوانه جوش خورده به صورت غير فعال و خفته باقي بماند . از اينرو اين نوع پيوند را پيوند خواب مي نامند. در بهار سال آينده، جوانه ي پيوند شده به سرعت رشد خود را آغاز كرده و تا پايان فصل رشد نهال قوي و بزرگ توليد مي كند. در بعضي از درختان (مانند درخت پسته) ممكن است شيره گياهي، پس از ايجاد شكاف از گياه خارج شود و روي جوانه پيوندك را بپوشاند و مانع جوش خوردن پيوند گردد . براي رفع اين مشكل از پيوند شكمي معكوس استفاده مي شود كه شكاف افقي را در پائين شكاف عمودي (يعني به شكل ┴ ) مي زنند تا شيره گياهي، در صورت خروج به پيوندك آسيبي نرساند. در اين حالت پيوندك از پائين وارد شكاف مي گردد اما جهت جوانه همانند پيوند شكمي معمولي، رو به بالا قرار مي گيرد.
اثرات پایه بر پیوندک
پايه اثرات مهمي بر خصوصيات پيون دك دارد . پايه بخشي از گياه پيوندي مي باشد كه ريشه را تشكيل مي دهد . اغلب وزن خشك قسمت بيرون از خاك درخت بيش از دو برابر وزن خشك ريشه است . ولي بطور كلي ريشه ها بيشتر از شاخه ها گسترش مي يابند. ريشه ها بر خلاف قسمتهاي فوقاني گياهان داراي دوره ركود مشخصي نيستند و در اوايل بهار، وقتي درجه حرارت به بالاي ٦ درجه سانتيگراد مي رسد، سريعا رشد مي كنند.
اثرات پايه بر پيوندك به طور اختصار در ذيل آورده مي شود
الف) اثر پايه در كيفيت ميوه : پايه دركيفيت ميوه مؤثر است. براي مثال، گلابي بر روي پايه ي به درمقايسه با خود پايه گلابي ،
زودتر ميوه مي دهد وميوه آن درشت تر و داراي عطر بيشتري است.
ب) اثر پايه در اندازه درخت : يكي از جالبترين و مهمترين اثرات پايه، كنترل اندازه نهايي درخت است براي مثال استفاده از پايه ي به براي گلابي، پايه ي كلت براي گيلاس و پايه M9 براي سيب، سبب توليد درختان كوچكتر از حد طبيعي مي شوند.
ج) اثر پايه در تحمل به سرما : ثابت شده است كه ميزان تحمل به سرماي پايه، در تحمل به سرماي درخت تركيبي كاملا مؤثر
است. بارزترين اثر افزايش تحمل به سرماي زمستان در نارنج سه برگ ديده مي شود كه اين تحمل را مي تواند به پيو ندك پرتقال نيز القاء نمايد . نارنج سه برگ تنها مركبات خزان پذيري است كه درجه حرارت هاي ٢٠ درجه سانتيگراد زير صفر را نيز تحمل مي كند.
د) اثر پايه در طول عمر درختان پيوندي : معمولا هر اندازه پايه، خاصيت پاكوتاه كنند گي بيشتري داشته باشد، طول عمر درخت كمتر مي باشد. براي مثال عمر اقتصادي درختان سيب پيوندي بر روي پايه ي M9 ، 12 الی 15 سال می باشد، در صورتيكه سيب پيوندي بر روي پايه ي بذري بيش از ٦٠ سال عمر مي كند.
ه) اثر پايه در عملكرد: يكي از مهمترين مزاياي پايه هاي رويشي درختان ميوه، عملكرد بالاي آنها در مقايسه با پايه هاي بذري و
يا اصلاح نشده مي باشد . در واقع يكي از شاخص هاي اصلي ارزيابي پايه هاي اصلاح شده اثر آن بر عملكرد درخت مي باشد.
و) اثر پايه در زود باردهي : پايه هاي پاكوتاه كننده در مقايسه با پايه هاي بذري اثر بسيار مثبتي در زودباردهي درخت ميوه دارند. به دنبال اين اثر پايه، زمان برگشت سرمايه سريعتر اتفاق افتاده و سود اقتصادي باغ را به طور چشمگيري افزايش مي دهد. معمولا بين رشد رويشي و زايشي درخت رابطه ي عكس برقرار است . بنابراين براي زودباردهي مي توان از پايه هاي پاكوتاه كننده استفاده كرد . هرچند كه برا ي حصول نتيجه ي مطلوب، لازم است درخت جوان در دو سال اول رشد بيشترين رشد رويشي خود را انجام دهد تا پس از باردهي به عملكرد قابل قبولي برسد . حتي در انتخاب نهال درختان ميوه، توصيه مي شود نهال هايي خريداري شوند كه به اندازه ي كافي بزرگ بوده و جوانه هاي گل بر رو ي نهال، در محل خزانه تشكيل شده باشند.
ز) اثر پايه در جذب و برداشت عناصر غذائي: پايه هاي مختلف، مقادير متفاوتي از عناصر غذايي را از خاك جذب مي كنند .تجزيه و تعيين عناصر برگ يك رقم مشخص روي پايه هاي مختلف، مقادير متفاوتي را نشان مي دهد . براي مثال توسط درخت گلابي پيوند شده بر روي پايه ب ه در مقايسه با پايه ي گلابي، نيتروژن كمتري جذب مي كند.
تغذيه ي درختان ميوه
مقدمه
تغذيه ي درختان ميوه با گياهان زراعي، گياهان پوششي باغ و غيره تفاوت دارد . قابل استفاده بودن عناصر غذايي براي ريشه گياهان به عوامل زيادي بستگي دارد كه در ميان آنها آب و هوا، گونة گياهي، نوع پايه، نوع خاك، مجموع عناصر غذاي ي در خاك، رطوبت خاك، مقدار اكسيژن خاك، ميزان مواد آلي pH خاك و اشباع بازي مي باشد.
كاتيون هاي خاك عمدت ا عبارتند از : كلسيم، منيزيم، پتاسيم، سديم و هيدروژن . چهار كاتيون اول pH خاك را افزايش ولي هيدروژن pH را كاهش مي دهد. توانائي يك خاك براي جذب و آزاد كردن كاتيون ها ظرفيت تبادل كاتيوني ناميده مي شود. عناصر مورد نياز گياهان به دو گروه، عناصر پر مصرف و كم مصرف يا ريز مغذي تقسيم مي شوند. گياهان براي رشد و نمو و تكميل چرخه زندگي خود به يك اندازه، وابسته به وجود عناصر پر مصرف و كم مصرف مي باشند و تنها فرق آن ها در اين تقسيم بندي، مقدار مصرف اين عناصر توسط گياه مي باشد. از آنجايي كه عناصر پر مصرف عمدتا در ساختار سلول هاي گياه حضور دارند لذا مقدار مصرف آنها بيشتر مي باشد و معمولا به صورت درصد بيان مي شوند. در صورتي كه نقش غالب عناصر كم مصرف در فعاليت هاي آنزيمي متمركز شده است . نياز گياهان به اين عناصر بسيار اندك بوده و معمولا به صورت قسمت در ميليون بيان مي شوند. غير از اكسيژن، كربن و هيدروژن كه از هوا يا آب گرفته مي شوند، عناصر نيتروژن، پتاسيم، فسفر،كلسيم، منيزيم و گوگرد پرمصرف و عناصر آهن، مس، منگنز، روي، بر، موليبدن و كلر كم مصرف ناميده مي شوند.
واكنش خاك اثر بارزي در قابليت جذب عناصر غذايي خاك توسط ريشه ي درختان دارد تعدادي از عناصر غذايي به ويژه مس، بر، منگنز، روي و آهن در واكنش بالاي خاك به خوبي جذب نمي شوند، هرچند كه معمولا مقدار اين عن اصر، در حد كافي در خاك موجود مي باشد . اصلاح خاك و تنظيم واكنش آن، مي تواند باغدار را از استعمال كودهاي شيميايي حاوي اين عناصر بي نياز نمايد.
روشهای تعیین نیاز غذایی درختان
الف) تجزيه خاك
در اين روش فاكتورهاي ي نظير pH و مقدار عناصر پر مصرف K،P،N و گاهي عناصر كم مصرف، درصد مواد آلي، درصد اشباع بازي، بافت خاك و درصد كربنات كلس يم اندازه گيري مي شوند . روش تجزيه خاك در مرحله احداث و قبل از كاشت نهال ها و همين طور براي جايگزيني باغ قديمي با باغ جديد اهميت زيادي دارد . زيرا با استفاده از نتايج بدست آمده از تجزيه خاك، مي توان اقدام به اصلاح و كوددهي خاك كرد.
ب) تجزيه اعضاي رويشي
اين روش شامل جمع آوري نمونه هاي برگي، شستشو، خشك كردن، آسياب و تجزيه آنها براي تعيين دقيق عناصر پرمصرف و كم مصرف اعضاي رويشي مي باشد. نتايج تجزيه اعضاي رويشي درختان ميوه ، ارزيابي بهتري از وضعيت تغذيه اي درخت ارايه مي دهد. زيرا همه عناصر موجود در خاك براي گياه قابل استفاده نيستند . بهترين اعضاي مورد استفاده درختان ميوه، برگ به همراه دمبرگ آنها است . نمونه هاي برگي را در زماني كه بالغ بوده و رشد رويشي آنها متوقف شده باشد (تير و مرداد) تهيه مي كنند . قبل از اين زمان ، بعلت رشد فعال درخت ، مواد غذايي از درخت وارد بر گ مي شود و برگ ها داراي آب بيشتري هستند . بعد از اين نيز بعلت پيري برگ ها، برخي مواد غذايي از آنها خارج مي شوند.
براي نمونه برداري برگ هاي سالم از ارتفاع مياني درخت جمع آوري مي شوند. هر نمونه بايد حداقل داراي ۳۰ و ترجيحا شامل
60 - 70 برگ ، شاخص قطعه مورد نظر در باغ باشد . از هر شاخساره بيش از دو برگ نبايد برداشته شود و برگ هاي ارقام مختلف و درختان مسن با جوان، با هم مخلوط نگردند . تا حد امكان بهتر است نمونه ها از پايه هاي يکسان جمع آوري گردند . براي نمونه برداري بايد حداکثر فاصله زماني از محلول پاشي ها را در نظر گرفت . به ويژه که بعضي قارچ کش ها حاوي برخي عناصر غذايي هستند . براي مثال قارچ كشهاي مانب ٨٠ و پليرام حاوي منگنز و زيرام و پنكوزب داراي عنصر روي مي باشند. نمونه برداري براي بيشتر گونه ها ، از برگهاي ناحيه وسط شاخه هاي سال جاري جمع آوري مي گردند. در گردو و گياهان مشابه كه داراي برگهاي مركب هستند ، براي اين منظور برگچه هاي مياني از وسط يك شاخه بالغ برداشته مي شوند. تفسير نتايج تجزيه گياه ، و توصيه كودي مهمترين مرحله برنامه كوددهي مي باشد. سه روش تفسير و توصيه كودي براي تجزيه ي اعضاي رويشي گياه وجود دارد:
الف) غلظت بحراني
ب) حد كفايت
ج) روش جامع يا دريس
غلظت بحراني محدوده اي از غلظت عناصر غذايي است كه كمتر از آن، عملكرد محصول در مقايسه با گياهاني كه سطح عناصر بالاتري دارند شروع به كاهش مي نمايد. در روش حد كفايت، غلظت تك تك عناصر غذا يي داخل اندامهاي گياهي به صورت يك محدوده بيان مي شود جدول 1-4 حد كفايت عناصر غذايي را در چند درخت ميوه نشان مي دهد. زمان و محل نمونه گيري در نتايج دو روش مزبور اهميت زيادي دارد . در روش دريس بر خلاف روشهاي غلظت بحراني و حد كفايت، نتايج تجزيه برگي به سن فيزيولوژيك و محل نمونه بر داري بستگي ندارد و با در نظر گرفتن نسبت عناصر غذايي ( N/P , P/K ,….) به جاي غلظت هر
عنصر غذايي، امر تشخيص و توصيه كودي در هر مرحله از رشد در گياهان يكساله و چند ساله امكان پذير مي گردد.
عواملي همچون، نوع پايه، بار درختان، نوع خاك و شرايط آب و هوايي ميزان جذب مواد غذايي از خاك را تحت تأثير قرار مي دهند. لذا تفسير نتايج تجزيه ي برگي و توصيه كودي با در نظر گرفتن همه اين موارد صورت مي گيرد.
جدول 1-4 محدوده عناصر غذايي برگ درختان سيب، هلو، شليل، گلابي و گيلاس كه در تفسير نتايج تجزيه برگ مورد استفاده قرار مي گيرد.
