بادمجان Eggplant) يا Aubergine يا (Bringal

با اسم علمی Solanum melongena و متعلق به خانوادة Solanaceae.

بادمجان بومی جنوب شرقی آسیا و احتمالاً هند است و کشت آن در هندوستان از یک سابقة طولانی برخوردار است. چین مرکز ثانویه آن به حساب آمده و مدارک موجود نشان می‌دهند که این گیاه در قرن پنجم میلادی در چین کشت می‌شده است. بادمجان در تهیة غذاهای مختلف و انواع ترشی به کار می‌رود. دارای مقدار زیادی املاح معدنی به ویژه پتاسیم، گوگرد و فسفر است. همچنین دارای ویتامین‌های A و C است. امروزه اهمیت بادمجان به علت طعم و مزه، قابلیت حمل نقل خوب و شرایط ویژه کنسروکردن آن  می‌باشد.

از نظر گیاهشناسی در مناطق گرم و استوایی یک گیاه چندساله است ولی در مناطق معتدله و سرد به صورت یک سبزی یک ساله کشت می‌شود زیرا بوتة آن در اثر سرمای زمستان خشک شده و از بین می‌رود. بوتة آن قوی‌تر از گوجه فرنگی است. دارای ساقة قوی و خشن و تا حدودی چوبی است. ارتفاع بوته بین 6/0 تا 1 متر است. برگ‌ها پهن و کشیده بوده و به طور متناوب روی ساقه قرار دارند و شاید پوشیده از کرک باشند. میوة آن سته و دارای شکل، رنگ و اندازة بسیار متنوع است. شکل میوه ممکن است قلمی و کشیده و یا در برخی از ارقام نظیر بادمجان‌های دلمه‌ای، عرض میوه بیشتر از طول آن باشد. میوة بادمجان به رنگ‌های سیاه، ارغوانی، بنفش، بنفش مایل به سیاه و سفید دیده می‌شود. کاسبرگ‌های سبز و گوشتی همراه با میوه رشد کرده و در برخی از ارقام کاسبرگ‌ها دارای خارهای ریزی هستند. هنگام برداشت میوه بادمجان، کاسبرگ‌ها با قسمتی از دمگل همراه میوه جدا می‌شوند. بادمجان گیاهی خودگشن است و گل‌ها به رنگ بنفش و گاهي سفیدرنگ دیده می‌شوند.

بادمجان دارای واریته‌های متعددی است که سه تا از متداولترین آنها که در ایران نیز در سطح وسیع کشت و کار می‌شوند عبارتند از:

الف- بادمجان قلمی(Snake eggplant): با نام علمی S. m. var. serpentinum که دارای میوه دراز و باریک به طول حدودcm  30-25 و به قطرcm  4-3 می‌باشد.

ب- بادمجان معمولی یا آمریکایی(Common eggplant): با نام علمیesculentum S. m. var. ارتفاع بوته بین 60 تا 120 سانتی متر و طول میوه 3 تا 4 برابر عرض آن است.

ج- بادمجان دلمه‌ای یا بادمجان درشت آمریکایی(Dwarf  eggplant): با نام علمی S. m. var. depressum بوتة آن پاکوتاه و عرض میوه حدود 2 برابر طول میوه مي‌باشد. طول دورة رشد آن کوتاه‌تر از دو نوع قبلی است و برای مناطقی که دورة رشد کوتاه دارند توصیه می‌شود.

چون یک سبزی فصل گرم است در دماهای نسبتاً بالا رشد خوبی دارد. به سرما و یخبندان حساس است و در بین سبزیجات خانوادة سولاناسه، حساس‌ترین سبزی به دمای پایین است (دماهای کمتر از C°16 می‌تواند برای آن خسارت بار باشد). بهترین دما در روز C°29-24 و در شب C°24-18 می‌باشد. در زمین‌های مرطوب و سرد نیز محصول خوبی نمی‌دهد و به طور کلی به گرما و آفتاب فراوان نیاز دارد. شرایط آب و هوایی مناسب برای آن شبیه گوجه فرنگی است ولی بادمجان نسبت به گرما مقاومت بيشتري دارد. در کشت‌های گلخانه‌ای و در فصل زمستان، کاهش نور و همچنین کاهش دمای هوا و به ویژه سردشدن خاک می‌توانند باعث اختلالاتی نظیر بدشکل شدن میوه‌ها و ریزش گل‌ها و غنچه‌ها گردند.

خاک مزرعه باید عمیق، حاصلخیز و زهکشی خوبی داشته باشد و ترجیحاً از نوع شنی لومی باشد. pH  مناسب برای آن 5/6-5/5 است. نحوة تهیه و آماده سازی زمین شبیه گوجه فرنگی است. مصرف40 -30  تن در هکتار کود دامی قابل توصیه است. نیازهای کودی آن شبیه گوجه فرنگی است اما چون بادمجان برای مدت نسبتاً طولانی زمین را اشغال می‌کند بنابراین مصرف کود ازته به صورت سرک در دو، سه نوبت و در هر نوبت به میزان Kg/ha 40-30 توصیه می‌گردد. اولین نوبت کود ازتة سرک نیز حدود 3 تا 4 هفته بعد از کاشت می‌باشد.

کشت آن به دو صورت مستقيم و غير مستقيم (نشايي) انجام می‌گیرد. بذر بادمجان برخلاف گوجه فرنگی دورة استراحت طولانی دارد و چون نشاهای جوان از رشد کندی برخوردارند لذا مدت ماندگاری بوته‌ها در خزانه کمی بیشتر از گوجه فرنگی است و حدود 8 تا 12 هفته به طول می‌انجامد. گفته می‌شود که بذرهای دوساله آن از بیشترین میزان قوه نامیه برخوردارند. کشت آن به صورت جوی و پشته‌ای و فاصلة دو ردیف کاشت (عرض پشته) کمی بیشتر از گوجه فرنگی و ممکن است تاcm  120 در نظر گرفته شود. فاصلة بوته‌ها بر روی ردیف‌ها نیز بیشتر از گوجه فرنگی و احتمالاً بهcm  100-80 می‌رسد. عمق کاشت بذر هم حدودcm  5/1-1 است.

در کشت مستقیم، زمان بذرپاشی در فصل بهار و پس از رفع خطر سرماهای بهاره است. در کشت نشایی نشاها را در مرحلة چهار برگه‌شدن و به محض مساعد شدن هوا و برطرف شدن سرما به زمین اصلی منتقل می‌سازند.

مبارزه با علف‌های هرز و انجام سله شکنی در اوایل رشد بسیار ضروری است. برای افزایش اندازه و کیفیت میوه، هرس و کم کردن تعداد گل‌ها بعد از تشکیل میوه‌ها الزامی است. در برخی موارد بر روی ساقة اصلی چهار ساقة فرعی را حفظ کرده و بقیه را حذف می‌نمایند.

میوة بادمجان معمولاً در چند مرحله و به کمک دست برداشت می‌شود. اگر بخواهیم میوه کیفیت خوراکی خوبی داشته باشد بایستی در مرحلة نارس و درحالی که پوست میوه هنوز روشن و براق است یعنی قبل از آن که پوست سفت و سخت شده و بذور بزرگ شوند برداشت گردد. میوه پس از رسیدن کامل و پررنگ شدن مدت زیادی روی بوته باقی می‌ماند بدون آن که زیاد ماندن روی بوته تغییری در کیفیت آن ایجاد کند. میوة برداشت شده، کاسبرگ‌های بزرگ و بعضاً قسمتی از ساقة سخت و چوبی را نیز به همراه دارد و چون پوست میوه حساس بوده و به راحتی سوراخ می‌شود بایستی دقت کرد که به هنگام برداشت و بسته بندی این ساقة سخت و چوبی بدنة میوه‌های دیگر را خراش ندهد زیرا این امر از کیفیت محصول و بازار پسندی آن می‌کاهد.

به طور کلی میوة بادمجان را نمی‌توان برای مدت طولانی نگهداری و انبار کرد. در دمای C°15-10 و رطوبت نسبی 95%  به مدت 10-7 روز می‌توان میوه را با شرایط و کیفیت خوب نگهداری کرد. باید توجه داشت که میوه‌های برداشت شده به سرما حساس بوده و اگر دمای انبار کمتر از C°10 باشد به شدت آسیب دیده، سطح آن‌ها لکه‌دار و حفره حفره شده و یا پوسیده می‌گردند.

باميه

نام علمي: Hibiscus esculentus L. (Abelmoschus esculentus )

خانواده: Malvaceae

باميه يك گياه يك‌ساله با ساقه علفي است، که به‌تدريج نيمه‌چوبي مي‌شود. برگ‌هاي آن پنجه‌اي و پهن و گاهي دندانه‌دار هستند. برگ و ساقه آن ممكن است به‌وسيله كرك پوشيده شده باشد. گل‌هاي آن كه معمولاً خودگشن هستند، در كنار برگ‌هاي آن به‌وجود مي‌آيند. البته حشرات در تلقيح گل آن مي‌توانند نقش داشته باشند. طول بوته آن بين 1 تا 2 متر متغير است.

قسمت خوراكي و قابل استفاده كه به‌صورت سبزي مصرف مي‌شود، ميوه نارس و سبز آن مي‌باشد كه به آن پادز
(pods) گويند. ممكن است ميوه آن به‌صورت سبز و تازه، خشك‌شده، كنسرو شده و يخ‌زده به‌ مصرف برسد.

باميه يك گياه فصل گرم است و مقاومت هواي خنك و يخبندان را ندارد. در نقاطي كه دوره رشد كوتاه بوده و شب‌هاي آن نسبتاً سرد باشد، به‌خوبي رشد نمي‌كند و ميوه خوبي هم نمي‌دهد. بنابراين آن را در اول فصل نمي‌كارند. همچنين در آخر فصل تابستان كه روزها كوتاه بوده و شب‌ها سرد باشد، ميزان محصول آن كاملاً پايين مي‌آيد. باميه تحمل رطوبت را ندارد.

در طول مدت رشد، دما نبايد از C^◦18 كمتر و از C^◦35 بيشتر باشد. دماي مناسب براي رشد بوته آن بين 21 تا 30 درجه سانتي‌گراد مي‌باشد.

باميه خاك‌هاي عميق و حاصلخيز را دوست دارد. تقريباً در هر خاكي رشد مي‌كند و محصول مي‌دهد. اگر خاك كمي اسيدي يا خنثي باشد، براي اين گياه مناسب است. pH بين 6 تا 7 را مي‌پسندد.

باميه را بعد از گرم شدن هوا كشت مي‌كنند. اين گياه را مستقيماً در زمين اصلي مي‌كارند. زيرا نسبت به نشاكاري مقاومت ندارد.

بذور باميه به‌خوبي و به‌راحتي جوانه نمي‌زنند، لذا تعداد بذر بيشتري در فاصله كمتري كاشته مي‌شوند، سپس بوته‌هاي اضافي تنك مي‌شوند. چنانچه بذور به مدت 24 ساعت در آب خيس شوند به جوانه زدن آنها كمك مي‌كند.

هواي گرم و خشك و طولاني مناسب رشد اين گياه است، ولي آن احتياج به آبياري زياد و عميق دارد. بعضي از مردم جوانه انتهايي ساقه اصلي آن را قطع مي‌كنند كه ساقه جانبي آن رشد بيشتري كند و از طولاني شدن گياه جلوگيري به‌عمل آيد، ولي عده‌اي ديگر از مردم اجازه رشد به گياه مي‌دهند.

در باميه برداشت ميوه مرتب انجام مي‌گيرد. غلاف‌هاي محتوي بذر قسمت خوراكي آن را تشكيل مي‌دهند. توصيه مي‌شود برداشت ميوه هر روز انجام شود. چنانچه ميوه خم شود و در اين صورت شكاف بردارد، زمان برداشت آن فرارسيده است. اگر ميوه فقط خم شود و شكافته نگردد از موقع برداشت آن گذشته است. كه در اين صورت غلاف‌ها چوبي شده، از كيفيت آنها كاسته مي‌گردد. هنگام برداشت طول ميوه بين 5 تا 7 سانتي‌متر است. از ظهور گل تا برداشت ميوه بين 4 تا 6 روز طول مي‌كشد.

قارچ خوراکی تکمه ای یا دکمه ای ( شامپینیون )

نام علمی: Agaricusbisporus

تیره:Agaricus

 

مجموعه میسلیوم های قارچ  در تولید قارچ مایه قارچ ( به مثابه بذر ) نام دارد.

ارزش غذایی: نکته قابل این است که تعدادی از ویتامین های این گیاه مانند تیامین ( B₁ )و بیوتین به هنگام پختن، خشک شدن و یا در حالت یخ زده به صورت کامل باقی می مانند.

 

در 100gr قارچ خوراکی:

• 7 gr←  نشاسته
• 5 gr← پروتئین
• 3/0 gr← چربی

 

بطور خلاصه تهیه بستر قارچ طی دو مرحله انجام می گیرد:

 

• مرحله اول: معمولا در فضای آزاد صورت می گیرد.
• مرحله دوم: عمل تهویه و میزان رطوبت در کمپوست کنترل می شود و نیز عملی دیگری که به پاستوریزاسیون معروف است برای از بین بردن حشرات و سایر عوامل بیماریزای موجود در کمپوست انجام می گیرد.

 

از مشخصات هر دو مرحله بوجود آمدن گاز آمونیاک است که می توان با بو کردن آن را تشخیص داد و پی به پیشرفت عمل تخمیر برد.

 

مراقبت های لازم به ویژه آبیاری در مواقعی که کمپوست خشک باشد باید با پاشیدن مقدار کمی آب روی توده کمپوست صورت گیرد.

( فاز اول : تهیه کمپوست خام)

 

مهمترین اقدام در تهیه قارچ خوراکی تکمه ای  ابتدا تهیه بستر کاشت ( کمپوست ) است.

کود دامی ( کود اسبی ) پس از انجام یک پروسه تخمیر ، تبدیل به کمپوست ( بستر کاشت ) می شود.

برای انجام این عمل نیاز به آب زیادی است و این اضافه کردن آن به کود دامی تا 3 روز ادامه می یابد و در روز سوم مواد افزودنی مثل کود مرغی و سنگ گچ اضافه می شود.

 

 

( فاز دوم : پاستوریزاسیون )

 

کمپوست های خام را در تونل های مسدود وارد کرده به مدت یک هفته و با تهویه و بخارآب در دمای

^°C 58 عمل پاستوریزاسیون را انجام می دهیم.

 

جعبه ها را با خاک پوششی که مواد تشکیل دهنده آن تورب، پودر سنگ و پرلیت ( برخی منابع بهترین نوع خاکپوش، خاک زراعی ضدعفونی شده ) به ارتفاع 5 سانتیمتر می پوشانند (بعضی منابع 2 – 3 cm ) تا از تبخیر آب کمپوست  ها   جلوگیری کند و CO₂ میسلیوم ها را تأمین کند.

 

در سالن های پرورش پس از گذشت 20 روز اولین قارچ خوراکی ظاهر می شود.

قیمت قارچ خوراکی در اروپا در زمستان بالاترین رقم ولی در تابستان به علت عرضه قارچ های جنگلی پائین ترین سطح را دارا می باشد.

 

با توجه به اینکه قارچ برای رشد و نمو نیازی به نور ندارد بنابراین سالن های پرورش بدون پنجره بوده و با هزینه کمتری ساخته می شوند.

-

در سیستم جعبه ای  از سه سالن استفاده می شود:

سالن پاستوریزه کردن

سالن مایه کوبی

سالن پرورش قارچ

 

در اروپا از میسلیومی بنام  میسلیوم فعال  استفاده می شود که عبارت است از:

• کمپوست پاستوریزه شده که Spawn تازه مایه کوبی شده و در درجه حرارت ^°C24 و رطوبت 90% نگه داری می کنند و بعد از 14 روز میسلیوم فعال آماده است.

آن را ریز کرده و با کمپوست بسترهای پرورش قارچ مخلوط نموده و بلافاصله با خاک پوششی آنرا  می پوشانند. بعد از 16 روز می توان آنرا برداشت که بعد از 14 الی 18 روز که محیط کشت از میسلیوم پوشیده شد، روی جعبه ها و استیلاژها را به ارتفاع 2 – 3 cm خاکپوش قرار می دهند.

 

کاشت

برای ازدیاد از  مایه قارچ ( اسپان – Spawn ) یا همان میسلیوم قارچ استفاده می شود

مایه قارچ را معمولا روی دانه های غلات  ( دانه های گندم ) و یا روی کود و یا ساقه های تنباکو تهیه می کنند.

 

قبل از قرار دادن  مایه قارچ در پشته ها باید میسلیوم های آن را  تحریک کرد. به همین منظور  مایه قارچ را به مدت 10 الی 12 روز در  محل نسبتا گرم قرار می دهند.

 

محل پرورش قارچ:

• سیستم استیلاژ یا قفسه ای
• سیستم جعبه ای ( متحرک )

در هر دو  میزان رطوبت هوا باید به حد اشباع برسد.

 

---

 

سیستم استیلاژ ( قفسه ای ) 2 – 3 سانتیمتر خاک روی بستر قارچ ریخته  ( خاک پاشی ) و این لایه را تا زمان که  قارچ ظاهر می شود بایدکمی مرطوب نگه داشت.

 

3- 4 هفته بعد از خاک دادن برداشت محصول شروع می شود.

طول مدت برداشت 2 – 3 ماه و هر 2 – 3 روز یکبار اقدام به جمع آوری

عمل برداشت با چاقوی تیز انجام می گیرد.

پس از برداشت قارچ گودال ایجاد شده را باید با خاک بستر پر کنید.

 

تولید قارچ صدفی

مقدمه:

اکثر قارچها از نظر نوع زندگی ساپروفیت می باشند یعنی بر روی بقایای مواد آلی رشد کرده و از این مواد جهت نمو و تولید مثل استفاده می نمایند. اکثر قارچهای صدفی دارای راندمان بیولوژیکی 100 درصد بوده و به علت دارا بودن انواع ویتامین ها

و املاح معدنی و پروتئین بالا نسبت به سایر گیاهان و همچنین میزان کالری پایین در انواع رژیم های غذایی مفید می باشند.

قارچها دارای خاصیت ضد سرطان بوده و در آزمایشگاههای مختلف اثبات گردیده که باعث توقف رشد تومورهای سرطانی می گردد و نیز به میزان زیادی در کاهش کلسترول خون موثر می باشد.

 

تهیه بستر قارچ صدفی

مواد اولیه

الف- خصوصیات کاه و کلش گندم صدفی

1- از گندم آبی باشد که دارای ساقه های ضخیم بوده تا دیرتر استحکام خود را از دست دهد.

2- مدت انبارداری آن کمتر از یکسال باشد.

3- آب نخورده باشد، زیرا سنگین شده و قیمت آن بیشتر می شود و انواع بیماریها، مخصوصا کپکها در آن رشد می نمایند و پس از بستر سازی، هیچ قارچی در آن تولید نمی شود.

4- ناخالصی نداشته باشد. مانند مدفوع حیوانات – خاک- ساقه های ضخیم علفهای هرز

5- طول ساقه های گندم جهت تولید کمپوست باید 6 تا 4 سانتیمتر باشد که با دستگاه خرد کن این عمل صورت می پذیرد.

ب- نخ و کیسه نایلونی (انتخاب اندازه یا سایز کیسه های نایلونی به نظر تولید کننده بستگی دارد)

ج- بذر یا spawn قارچ صدفی

انتخاب سویه جهت کشت نیز به نظر تولید کننده بستگی دارد. برخی سویه های قارچ صدفی در کشور ایران عبارتند از هایف زیوس- شاه صدف – صدف طلایی – فلوریدا – صدف درخت.

 

مشخصات بذر مناسب جهت تولید قارچ صدفی

بذور قارچ صدفی به صورت میسیلیوم قارچ بر روی دانه های گندم، در داخل نایلون های پلی پروپیلن به وزن 1 کیلوگرم موجود می باشد.

1- سطح بذور گندم یکدست سفید بوده و پوشیده از میسیلیوم قارچ باشد.

2- بذور یا اسپاون بوی قارچ تازه را بدهد

 

وسایل مورد نیاز جهت تولید قارچ صدفی

1- رطوبت ساز (مه پاش)

2- دماسنج ماکزیمم و مینیمم

3- سیستم حرارتی (هواساز)

4- کولر آبی

5- بشکه یا دیگ جهت پاستوریزاسیون کاه و کلش بستر کشت قارچ

6- فن جهت تهویه

7- رطوبت سنج

 

مراحل آماده سازی بستر جهت تولید قارچ صدفی

1- مرحله خیساندن کاه و کلش گندم: ابتدا کاه و کلش گندم را به مدت 12-10 ساعت در داخل یک ظرف غرقاب می نماییم تا در حد اشباع آب را جذب نماید

2- مرحله پاستوریزه کاه و کلش گندم: کاه و کلش خیس خورده را از مرحله 1 را به ارامی به کونی های 20 کیلوگرمی منتقل و در داخل بشکه یا دیگ به مدت 5/1 ساعت از زمان جوش آمدن آب، جوشانده تا پاستوریزه شده و بافت آن نیز نرم گردد تا قارچ بهتر در آن رشد نماید.

3- بذر زنی:  کاه و کلش اماده شده از مرحله دوم را از دیگ یا بشکه خارج نموده و در سالنی تمیز و ضدعفونی شده آویزان می کنیم تا میزان رطوبت ن به 75 درصد برسد که به طور تجربی این میزان رطوبت را با فشار دادن یک مشت کاه و کلش مشخص می نماییم به نحوی که در اثر فشار دست، از کاه و کلش چند قطره آب خارج گردد.

طول مدت این مرحله (مرحله 3) به شرایط اقلیمی محل تولید بستگی دارد. سپس به میزان 5 تا 2 درصد وزن بستر به آن بذر اضافه می نماییم. به طور مثال برای کیسه حاوی مواد بستری به ظرفیت 6 کیلوگرم 2درصد وزن بذر زنی انجام می دهیم . میزان بذر مصرفی 120 گرم خواهد بود.

 

روش کاشت

1- مخلوط کردن: میزان بذری که از قبل توزین و وزن شده است را با کاه و کلش پاستوریزه مخلوط نموده و  اخل کیسه های نایلونی با فشار به طوریکه هوای آن خارج گردد پر می نماییم.

2- لایه ای: ته کیسه های نایلونی را یک لایه بذر ریخته و سپس به ضخامت 10 سانتیمتر کاه و کلش را با فشار روی ان قرار داده و مجددا بذر ریخته و یک لایه 15 سانتینتر کاه و کلش ریخته و فشار می دهیم، اینکار بسته به سایز کیسه مصرفی انقدر ادامه می یابد تا کیسه پروتئین‌ها شود و در نهایت روی لایه اخر کاه و کلش یک لایه بذر ریخته و هوای انرا با فشار تخلیه نموده و سر کیسه را با نخ نایلونی می بندیم.

 

مرحله حمل بسترهای کشت شده به داخل سالن تولید:

کیسه های مرحله قبل را به داخل سالن تولید حمل کرده و از داربستهای آماده شده در سالن آویزان نموده و یه کیسه ها را با پاقوی تیز (این چاقو باید توسط الکل ضدعفونی شده باشد) یک شکاف کوچک داده تا اگر رطوبت بستر بیش از 75 درصد بود در اثر نیروی جاذبه زمین رطوبت اضافی از بستر خارج گردد. پس از سه روز در روی کیسه حاوی بستر برشهایی به جهت تهویه و بارهی ایجاد می کنیم.

 

---

 

مراحل زندگی و تولید قارچ در داخل سالن تولید و شرایط سالن تولید

1- مرحله رویشی ( رشد میسیلیوم در داخل بستر): این مرحله در شرایط ایده ال زیر 14 روز طول می کشد.

الف- رطوبت 90-85 درصد

ب- دمای سالن 25-23 درجه سانتیگراد

ج- میزان CO₂ 3-2 درصد که این میزان خود محرکی خواهد بود جهت رشد میسیلیوم قارچ در بستر

د- نور که در این مرحله رشد قارچ هیچ احتیاجی به نور ندارد و سالن اگر تاریک باشد مشکلی ایجاد نخواهد کرد

 

2- مرحله زایشی

پس از 14 روز با شرایط ایده ال ذکر گردیده مواد بستری دورن کیسه ها سفید شده که این سفیدی همان میسیلیوم های گسترش یافته می باشد. در این مرحله جهت تولید قارچ اعمال زیر را انجام می دهیمک

الف- شوک دمایی: دمای سالن تولید را از 25-23 درجه سانتیگراد به 18-15 درجه رسانیده و تا آخر تولید که سه پین خواهیم داشت در این دما نگهداری می کنیم.

ب- به بسترها نور غیرمستقیم تابانیده یا تحریک شده و شروع به تولید پین نمایند که اولین اندام در شروع مرحله زایشی می باشند، در این مرحله اگر نور وجود نداشته باشد هیچ تولیدی نخواهیم داشت.

ج- تهویه انجام داده و میزان CO₂ را به زیر 1 درصد می رسانیم، اگر میزان  CO₂ بیش از 1 درصد باشد، قارچهای تولیدی به شکل قیف دهان گشاد یا پایه بلند در می آیند.

د- رطوبت داخل سالن را حدود 5 درصد کاهش داده و به 85-80 درصد می رسانیم.

 

با انجام اعمال گفته شده پس از 3 تا 2 روز پینهای قارچ تولید می شود و باید در نقاطی از سطح نستر که پین زده، نایلون را بادقت به صورت بیضی یا صلیبی برش زده تا قارچ بتئاند رشد کامل کرده و بعد از 10 -7 روز پین اول را برداشت نماییم، باید دقت نمایید قبل از برداشت به مدت 2 ساعت رطوبت سالن تولیدی را 15-10درصد کاهش داده تا قارچهای تولیدی هم سفیدتر شوند و هم مدت انبارداری آنها افزایش یابد.

 

هر 10-7 روز یکبار برداشت داریم و در هر دوره کشت سه برداشت انجام داده، سپس بسترها را از سالن خارج نموده و سالن را جهت کشت جدید ضدعفونی می نماییم. از هر کیسه 6 کیلوگرم به طور متوسط دو ونیم تا سه کیلوگرم (3-5/2) قارچ برداشت می گردد این بدان معنی است که از 1 کیلوگرم کاه خشک حدود 700 گرم قارچ استحصال می گردد.

 

نکته: برش را با چاقوی تیز ضدعفونی شده در نقاطی از کیسه نایلونی بزنید، که میسیلیوم قارچ آن نقطه را کاملا سفید کرده است.

قبل از عمل برش محل برش را با پنبه آغشته بع الکل ضدعفونی کنید.

برش را می توان به صورت ضربدر یا اریب به طول 2 سانت انجام داد. در هر کیسه چهار ستون برش ایجاد می گردد و در هر ستون حداکثر 10 برش. بعدا می توان تعداد برشها را جهت خروج اندامهای زایشی قارچ افزایش داد.

 

ضدعفونی قارچ

در کارگاههای مجهز توسط بخار آب عمل ضدعفونی انجام می گیرد، دمای سالن را توسط بخار آب به 72 درجه سانتیگراد رسانیده و به مدت 12 ساعت دمای سالن را در این درجه نگهداری می نماییم.

 

ضدعفونی توسط مواد شیمیایی مانند سم تدخین به نام فرمالین:

20 لیتر فرمالین را توسط المنت برقی داخل ظرف اهنی، در هر سالن تدخین نموده و به مدت 48 ساعت یا دو روز گاز حاصله را در داخل سالن نگهداشته و سپس تهویه می نماییم.

 

بسته بندی و نگهداری قارچ پس از برداشت:

بعد از برداشت قارچها را بدون شستشو در ظرفهای پلی اتلینی 200 تا 500 گرمی با پوشش سلفون بسته بندی نموده و در دمای 5 تا 4 درجه سانتیگراد تا زمان ارال به بازار مصرف نگهداری می نماییم در این دما می توان قارچها را حداکثر به مدت 3 روز به صورت سفید و تازه نگهداری نمود.

 

مشخصات سازه و تجهیزات سالن تولید:

برای شروع تولید از این نوع قارچ اقتصادی تر آن است که حداقل 4 سالن 100 مترمربعی با کف بندی سیمانی ایجاد نمود چرا که در این مساحت کنترل شرایط محیطی برای تولید راحت تر صورت می گیرد.

1- سازه: الف- گلخانه ای با پوشش پلی اتیلنی به ضخامت حداقل 200 میکرون + پشم شیشه + پلی اتیلنی (حداقل 200میکرون)

ب: ساختمانی از جنس آجر و سیمان با پوشش سیمانی دیوار داخل سالن

2- به علت اینکه قارچ صدفی بعد از پنجه دوانی میسیلیوم برای تولید پین احتیاج به نور کمی دارد (حدود 2000 لوکس در هر 100 متر مربع) می یابد در سالن اقدام به تعبیه پنجره نمود که در صورت تابش نور مستقیم خورشید باید شیشه مات گردد یا در غیر این صورت به ازای هر سالن 4 تا 5 عدد لامپ فلورسانت (مهتابی + آفتابی) در نظر گرفت. باید توجه داشت که پس از بذر زنی تا 10 روز اول کاشت احتیاجی به نور نمی باشد ولی بعد از این مدت باید در طی روز سالن را روشن و شبها تاریک نگاه داشت.

3- به ازای هر 100 مترمربع از سالن احتیاج به یک پنجره جهت نصب فن با قدرت 1400 دور در دقیقه می باشد تا در هنگام پین زنی عمل تهویه سالن را به طور روزانه در مدت چند دقیقه انجام دهد.

4- در صورت استفاده از سازه گلخانه ای در ارتفاع شروع قوس سقف باید اقدام بهدایجاد سقفی کاذب از جنس گونی نمود تا رطوبت ساز در فضای ما بین گونب و سقف گلخانه رطوبت را تزریق کند اینکار باعث می گردد تا ضمن افزایش رطوبت نسبی سالن تولید از لزج شدن و افت کیفیت محصول جلوگیری شود.

 

مزایای تولید قارچ خوراکی:

1- تولید پروتئین خوراکی از ضایعات کشاورزی مانند کاه و کلش

2- مصرف آب کمتر در مقایسه با تولید محصولات کشاورزی

3- امکان تولید در تمام فصول سال

4- سودآوری بالا

5- استفاده از واحد حجم به جای واحد سطح

6- اشتغال زایی بالا

7- استفاده از زمینهای غیر کشاورزی در تولید این محصول

8- سرماگذاری اندک نسبت سایر تولیدات کشاورزی

ازدیاد خیار گلخانه ای از طریق قلمه

 

مقدمه

کشت سبزیهای گلخانه ای به خصوص خیار و گوجه فرنگی در نقاط مختلف جهان ابعاد تازه ای پیدا کرده است. با استفاده از گلخانه می توان خیار تازه و مرغوب را خارج از فصل عادی، هنگامی که هوای آزاد برای تولید سبزیجات مناسب نیست، پرورش داده و با قیمت خوب به بازار عرضه نمود.

در سالهای اخیر خیارهای ماده گلی به بازار عرضه شده است که تولید میوه های پاتنوکارپیک می کند. این نوع خیارها به طور مهمول تولید بذر نمی کنند و بذر آنها با روشهای پیچیده و چرهزینه تولید می شود در نتیجه بذر این نوع خیار گران بوده و هزینه تولید هر بوته نسبتا بالا می باشد. ازدیاد از طریق قلمه باعث می شودکه از بوته مادری تعداد زیادی قلمه گرفت و پس از ریشه دار کردن قلمه ها، آنها را به زمین منتقل کرد. در این صورت هزینه تولید هر بوته به مراتب پایین تر خواهد بود. بوته های حاصل از قلمه چون از قسمتهای بالغ پایه مادری گرفته می شوند، زودتر به مرحله گلدهی و میوه دهی می رسند در صورتیکه بوته های حاصل از بذر دارای یک دوره دوره نونهالی بوده که بایستی طی کنند و بعد به میوه دهی برسند که این کاهش دوره رشد حداقل به مدت دو هفته که برای کشاورز حائز اهمیت می باشد.

 

2-کاشت بوته مادری جهت قلمه گیری

1-2- بستر کاشت:

به منظور تهیه پایه های مادری قوی جهت قلمه گیری از آنها بایستی خاک بستر کاشت مطلوب باشد. مقدار کودی که به هر مترمربع بستر کاشت داده می شود شامل 100 گرم اوره، 50 گرم فسفات آمونیوم، 160 گرم سولفات و 10 گرم سولفات منیزیم خواهد بود که تمام این کودها به اضافه یک سوم کود ازته قبل از کاشت داده می شود. و از دو سوم باقیمانده کود یک سوم آن 20 روز بعد از کاشت و یک سوم باقیمانده 40 روز بعد از کاشت داده می شود با توجه به نوع خاک و آزمایش می توان کود مورد نیاز را تععین کرد.

 

2-2- زمان کاشت

تقریبا دو ماه قبل از زمان کاشت خیار در گلخانه، بذر جهت تهیه پایه های مادری در گوشه ای از گلخانه کاشته می شود. فرضا اگر در منطقه آدربایجان خیار گلخانه ای در اوایل آذرماه کشت می گردد بایستی بذر جهت تهیه پایه های مادری در اوایل پاییز کشت شود. تقریبا در عرض یک و نیم ماه بوته ها برای قلمه گیری آماده می شوند و در عرض دو هفته قلمه ها ریشه دار شده و برای انتقال به زمین اصلی آماده می گردند.

 

3-2- مراقبت های زراعی در طی دوره رشد بوته های مادری

به منظور رشد قوی و سریع بوته ها لازم است به غیر از مقدار کودی که در بالا اشاره شد، از کودهای مایع به صورت محلول پاشی داده شود. تمام گلهایی که روی بوته های ظاهر می شوند، حذف می شوند تا بوته ها رشد قوی داشته باشند زمانی که بوته ها 6 الی 7 برگی شدند جوانه انتهایی آنها قطع می گردد تا جوانه های جانبی رشد نموده و شاخه های فرعی قوی تولید کنند، در این صورت تعداد قلمه هایی که از هر بوته گرفته می شود زیاد خواهد بود در طی این دوره بر عیله امراض و آفات مختلف خصوصا امراض قارچی سمپاشی های لازم صورت خواهد گرفت.

 

3- قلمه گیری از بوته های مادری:

زمانی که مشاهده گردید شاخه های فرعی به اندازه کافی رشد کرده اند و می توان از هر بوته تعداد زیادی قلمه گرفت، در این صورت بوته های مادری برای قلمه گیری آماده می باشند. بایستی از بوته های آلوده به امراض مخصوصا امراض ویروسی قلمه گیری صورت نگیرد. از بوته ها می توان دو نوع قلمه گرفت

1- قلمه گره دار (برش پایین قلمه زیر گره صورت می گیرد که ته آنها گره دار خواهد بود) در این صورت از هر شاخه فرعی یا اصلی به اندازه نصف تعداد برگ روی شاخه قلمه تهیه خواهد شد.

 

2- قلمه بدون گره (برش در بالای گره انجام می گیرد که ته آن بدون گره خواهد بود) که در این حالت از هر شاخه به اندازه تعداد برگ روی شاخه قلمه تهیه خواهد گردید. مشاهده شده است به علت سهل ریشه زا بودن این نبات در هر دو نوع قلمه به تعداد کافی ریشه تولید می شود. در صورت بزرگ بودن پهنک برگ، سطح آن کوپک می گردد. تمام برشهایی که روی قلمه صورت می گیرد توسط تیغ ضدعفونی شده با الکل انجام می گردد. برای جلوگیری از پوسیده شدن ته قلمه ها در بستر ریشه زایی بهتر است قبل از قرار گرفتن قلمه ها در بستر، به آنها توسط محلول 4 در هزار اپتان آغشته شود.

 

4- ریشه دار کردن قلمه ها

4-1- بسترریشه زدایی

برای ریشه دار کردن قلمه ها بهتر است از پرلیت 2 میلیمتری استفاده شود. پرلیت دارای این مزیت است که می تواند به مدت زیادی آب را در خود نگهدارد. در این صورت می توان از لیوان یکبار مصرف استفاده کرد به این صورت که در ته لیوان دو تا سه سوراخ به قطر یک میلیمتر تعبیه می شود و سپس این لیوان ها را پروتئین‌ها از پرلیت می کنند. دو الی سه ساعت قبل از قرار گرفتن قلمه ها در لیوانها، بستر آبیاری می گردد و بعدا قلمه در داخل این لیوانها کاشته می شوند.

 

2-4- تامین رطوبت نسبی محیط و رطوبت بستر کاشت

مهمترین فاکتور اصلی در ریشه زایی قلمه های خیار گلخانه ای رطوبت می باشد. به منظور حفظ شادابی قلمه ها لازم است بلافاصله بعد از قطع شاخه ها از بوته های مادری، از آنها قلمه تهیه گردد و سپس قلمه ها در داخل لیوانها کاشته شوند و بلافاصله بر روی آنها توسط اسپری یا سمپاش کوچک آب پاشیده شود و بعد بر روی هر لیوان یک کیسه فریزر قرار گیرد تا رطوبت نسبی اطراف قلمه ها در حد بالا حفظ گردد. حفظ رطوبت بستر کاشت در اوایل کاشت خیلی مهم است و در صورت بی توجهی درصد تلفات قلمه ها زیاد خواهد بود. بنابراین لازم است در اوایل (هفته اول) هر روز دوبار پای لیوانها آب ریخته شود که از طریق رطوبت نسبی در حد بالا (90 الی 97درصد) حفظ می شود و همچنین از طریق سوراخهای تعبیه شده در ته لیوانها آب به داخل پرلیت نفوذ کرده و رطوبت بستر کاشت نیز تا حدودی تامین می گردد. در این زمان تهویه قلمه ها فقط از پایین کیسه ها صورت می گیرد. در اواسط دوره ریشه زایی (تقریبا یک هفته بعد از قلمه گیری) کیسه ها برداشته می شوند  و قلمه ها آبیاری می شوند و همچنین جلوگیری از بروز امراض قارچی بهتر است توسط یکی از قارچکشها با نظر کارشناسان (کاپتان، بنوممیل و غیره) قلمه ها سمپاشی گردند. در اواخر دوره ریشه زدایی جهت عادت دادن قلمه ها به محیط بیرون از بستر ریشه زایی، بایستی مقدار رطوبت نسبی و رطوبت کاشت کاهش یلبد، بنابراین در هر دو روز یکبار پای لیوانها آب ریخته می شود و به منظور ایجاد تهویه بیشتر بایستی بر روی هر کیسه چندین سوراخ ایجاد گردد. مقدار رطوبت نسبی در این زمان بایستی در حدود 75 الی 80 درصد باشد.

 

3-4- درجه حرارت لازم برای ریشه زایی قلمه ها

درجه حرارت از فاکتورهای مهم برای ریشه دار کردن قلمه های این نیات می باشد. دمای بیش از حد موجب رشد جوانه قبل از رشد ریشه می گردد و میزان از دست رفتن آب از برگها را افزایش می دهد. در دمای پایین سرعت ریشه زایی و رشد ریشه ها کاهش و ریشه ها کلفت، کوتاه و شکننده می شوند. دمای مطلوب برای ریشه زدایی قلمه های خیار در اکثر موارد 25 الی 27 درجه سانتیگراد در روز 20 الی 21 درجه سانتیگراد در شب می باشد.

 

5- انتقال قلمه های ریشه دار شده به زمین اصلی

پس از اینکه قلمه ها به تعداد کافی ریشه تولید کردند می توان انها را به زمین اصلی منتقل کرد (معمولا اگر شرایط محیطی برای ریشه زدایی مطلوب باشد بعد از دو هفته برای انتقال آماده خواهد بود). قبل از انتقال قلمه ها، زمین اصلی آبیاری می گردد. در هنگام جدا کردن ریشه ها از پرلیت، بایستی به اطراف لیوان ها فشار وارد کرد تا پرلیت موجود در آنها از هم پاشیده شود و بعد با یک ضربه به ته لیوان، پرلیت همراه با قلمه از لیوانها جدا می گردد در این صورت ریشه به راحتی از پرلیت جدا می شود و هیچگونه صدمه ای به ریشه وارد نخواهد شد. این موضوع در انتقال نشا گیاهان خانواده کدوئیان به زمین اصلی صدمه دیدن ریشه ها در هنگام انتقال می باشد. بعد از اینکه قلمه ها در زمین اصلی مستقر شدند، برای اینکه به تدریج به محیط بیرون از بستر ریشه زایی عادت کنند، بایستی چند روز اول (معمولا تا روز چهارم یا پنجم) کیسه های فریزر بر روی قلمه قرار بگیرد. مقدار رطوبت نسبی در این مدت در حدود 65 الی 75 درصد خواهد بود. بعد از مدت کیسه ها برداشته می شوند و قلمه در زمین اصلی رشد خواهد کرد.