روشهای مختلف تولید سبزی
1. تولید سبزی در سطوح خانه یا باغهای خانوادگی (Home gardening)
- سبزیجات رشد محدود کشت میشوند.
- داشتن یک سرگرمی در ساعات بیکاری
- صرفهجویی در وقت (برای خرید)
- در اختیار داشتن سبزی تازه در هر موقع که لازم باشد.
- راندمان بیشتر در واحد سطح بهویژه در مورد سبزیجاتی مثل: گوجهفرنگی، بادمجان، فلفل
- بهداشتی بودن
- تاریخ کشت را میتوان تنظیم کرد.
- قیمت سبزی مناسب است.
- کمک به زیباسازی محیط از طریق ایجاد فضای سبز
2. تولید سبزی برای بازارهای محلی (Market gardening)
- در حومه شهر به فاصله 15-10 کیلومتر کاشته شده و به مصرف همان شهر میرسد.
- سبزیکاری متراکم میباشد.
- بسته به ذائقه مردم شهر
- گران بودن زمینهای اطراف و به علت هزینههای زیاد این نوع سبزیکاری جای خود را به سایر شیوهها داده است.
3. تولید سبزی برای مناطق دور دست (Truck gardening)
- اکثر واحدهای تولید سبزی در کشور ما از این نوع هستند.
- این واحدها در فواصل دورتری از شهرها مثلا 100- 50 کیلومتر قرار دارند.
- سبزیهای مقاوم در برابر حمل و نقل در این واحدها کشت میشوند.
- به خدمت گرفتن یا انجام زراعت مکانیزه یا نیمهمکانیزه در تولید سبزی در این واحدها مقرون به صرفه است.
- یکی از ویژگیهای عمده این سبزیکاری این است که کشت بهصورت انتخابی انجام میشود.
4. تولید سبزی برای فرآوری (Processing gardening)
- حفظ کیفیت سبزی
- کشت به روش مستقیم انجام میشود.
- همزمان رسیدن گیاهان به منظور برداشت مکانیزه
- کشت در زمینهای حومه شهری که قیمت ارزانی دارد انجام میشود.
- استفاده از بذر، کود و سایر تسهیلات ویژه
- تولید سبزیها به قیمت ارزان
- وجود کارخانهها و صنایع تبدیلی در نزدیک محل کاشت
5. تولید سبزیهای پیشرس (Forcing gardening)
- استفاده از گلخانه و تونل برای ایجاد شرایط ایدهآل تولید سبزی
- بیشتر در داخل و اطراف شهرهای بزرگ و صنعتی انجام میشود.
- بسیار متراکم است.
- مقرون به صرفه اقتصادی است.
شرایط سبزیکاری
شرايط سبزيكاري بستگی به: عوامل اقتصادی، قوانین تولیدی و عوامل طبیعی دارد.
عوامل اقتصادی
عوامل اقتصادی بستگی به عرضه، تقاضا، بازار و بازاریابی، قیمت، وسایل حمل و نقل، نیروی کار دارد. عواملي از قبيل مديريت، نيروي انساني و اقتصاد ملي و محلي در تعيين يك واحد توليد تاثير ميگذارند. بنابراين قبل از توليد سبزي، بايد اطلاعات كافي در زمينه نحوه بهرهبرداري و چگونگي به روش رساندن محصول كسب كرد. سبزيها را نميتوان همانند ساير محصولات كشاورزي براي مدت زيادي در انبار نگهداري نمود، مضافاً اينكه ايجاد انبار و سردخانه خود مستلزم هزينه زيادي است.
براي بدست آوردن حداكثر استفاده از سبزيكاري بايد در درجه اول بازار فروشي موجود باشد. به همين علت بايد از توليد سبزي اطلاعاتي در مورد بازار فروش و بازاريابي جمعآوري كرد. بازار فروش و بازاريابي بستگي به تقاضا دارد. تقاضا نيز خود بستگي به عواملي متعددي از جمله ميزان جمعيت و عادات غذايي افراد و درآمد سرانه دارد. سبزيهاي مختلف با توجه به شرايط آب و هوايي ميتوانند در ايران در هر چهار فصل توليد شود و به بازار مصرف عرضه شوند. در عرضه سبزيها عواملي چون راههاي ارتباطي شهرهاي كوچك و بزرگ، كارخانههاي تبديلي، اطلاعات انبارداري، تاسيسات گلخانهاي و دانش صحيح تغذيه نقش دارد و گاهگاهي نوساناتي به علت زمان متغير برداشت محصول و تغيير ناگهان آب و هوا در عرضه بازار بوجود ميآيد. قيمتها به حاصل نوسانات عرضه و تقاضا بستگي دارد. در صورتي كه عرضه و تقاضا متعادل نباشد، همواره نواسات قيمت به همراه است. بايد بين محل توليد و مصرف جادههاي قابل استفاده و وسايل حمل و نقل كافي وجود داشته باشد. چرا كه سبزيها پس از برداشت هنوز فعاليت حياتي دارند و واكنشهاي متابوليسمي همواره خواص دروني و بيروني سبزيها را تغيير ميدهد، كه اين امر باعث از دست دادن آب و شادابي سبزي شده و در نهايت منجر به پژمردگي آن ميشود. در سبزيكاري بيش از ساير رشتههاي توليد كشاورزي به نيروي كارگر احتياج است و بسياري از كارها مثل كاشت بذر در خزانه و انتقال گياهان به زمين اصلي و برداشت محصول در سراسر جهان با دست انجام ميگيرد.
قوانین تولیدی
- قانون لیبیگ: عملکرد هر محصول بستگی به آن ماده غذایی دارد که مقدار آن درخاک در حداقل باشد.
- قانون ولنی و لیبشر: قانون لیبیگ زمانی موثر است که سایر عوامل تولیدی در حد اپتیمم باشد.
- قانون میچرلیخ: افزایش عامل متغیر تولید تا آنجا موجب بهرهوری است که بازده مادی بیشتر از هزینههای اضافی باشد.
- قانون بوگسلاوسکی: افزایش عوامل تولیدی افزایش محصول را به دنبال دارد ولی این افزایش در یک محدوده اپتیمم به حالت تقریباً ثابت باقی میماند.