گزینش گیاه
گزینش گیاهانی که خوب با محل در نظر گرفته شده سازگار می شوند و کارکردی را که در منظر برایشان در نظر گرفته می شود انجام می دهند در موفقیت کاشت و سهولت نگهداری آن بسیار مهم است. کیفیت گیاهان جوان نیز عاملی ضروری است.
گزینش گیاه مناسب
از قدیمی ترین ایام مردم گیاهانی را انتخاب نموده،دتکثیر کرده و پرورش داده اند که تصور می کرده اند بر گیاهان دیگر برتری دارند. این گیاهان شامل گیاهان غذایی، گیاهانی که الیاف و دیگر مواد مفید تولید می کردند و گیاهانی که به محیطشان غنا می بخشیدند بوده اند.
مهاجران دانه ها و قلمه های گیاهان مطلوب را به مناطق جدید بردند. کاشفان و سیاحان قدیمی گیاهان را برای اهداف تزیینی و نیز غذا و الیاف به ارمغان می آورند. املاک نجیب زادگان و اشراف زاده ها و باغهای گیاهشناسی اولیه مخزن وسیعی از گیاهان جالب شده که بسیاری از آنها دارای ارزش منظره ای بودند. گیاهان تزیینی به دلیل کیفیت ویژه شان از نظر اندازه، شکل، بافت، رنگ برگ، گلها، میوه و بسیاری مشخصه های دیگر انتخاب شده اند.
بوته ها و درختان کوچک گلدار نظیر رز، کاملیا و یاس درختی به وسیله باغداران آماتور و متخصص پرورش یافتند.
کاشفان گیاه، مؤسسات حکومتی و دارندگان باغهای گیاه شناسی عمدتاً در جستجوی گیاهان غذایی و الیافدار بوده اند، اما بذر گیاهان بسیاری را هم که دارای استعداد منظره ای بوده اند جمع آوری کرده اند.
وزارت کشاورزی آمریکا از طریق ایستگاه های معرفی گیاه خود و تماس با سفارت های خارجی، گیاهان زینتی ثمربخش به دست آورده است: محققین، به ویژه متخصصین بیماری های گیاهی، شروع به جدا کردن گیاهان منظر به خاطر مقاومتشان در برابر بیماریهای جدی خاص، آفات و بی نظمی نمودند. کارگزاران نهالستانها، متخصصان باغبانی باغهای گیاه شناسی، درختکاران، طراحان منظر و باغبانان آماتور گیاهی یافته اند که بهتر از گیاهان انواع دیگر رشد می کنند. ایشان اینها را به محققین معرفی کردند و این نکته را مورد توجه قرار دادند که گیاهان را می توان تحت آزمایش یا بررسی قرار داد.
نخستین تلاشها برای اصلاح درختان منظر در سال 1920 در تلاش برای پرورش درختانی که به بیماری هلندی نارون و بیماری زنگ شاه بلوط مقاوم باشند، شروع شد. اصلاح درخت فرآیندی کند است. برای بیماری هلند 48 سال طول کشید تا نارونی مقاوم به این بیماری پرورش دهند.
اولین کوشش برای ایجاد درختان سایه دار بهتر ژنتیکی برای استفاده در مناطق شهری در باغ گیاه شناسی ملی در سانتامور آمریکا شروع شد.
هدف تولید درختان بهتر در دامنه وسیعی از جنسها با مشخص های رشدی مختلف برای تطبیق با محیطهای شهری است. مقاومت در مقابل بیماریهای عمده و آفات حشره ای، تحمل در برابر عوامل تنش محیطی از اهداف اصلی این اصلاح می باشد.
با ادامه کوششها و مشارکت افراد بیشتر در تحقیق و بررسی، ما برای انتخاب درختان و گیاهان دیگری که بتوانند خوب رشد کنند، در وضعیت بسیار بهتری خواهیم بود. باید با افرادی که از گیاهان مراقبت می کنند و نزدیک آنها زندگی می کنند مشورت کرد.
مشخصه های ذاتی
گونه گیاهی را باید بر مبنای استفاده های کاربردی آن سازگاری با محل و میزان مراقبتی که نیاز خواهد داشت انتخاب کرد. مثلاً اندازه درخت و برگهای آن برای تمام کارکردهای منظره ای درخت، سازگاری آن با محل مخصوص و مراقبتی که ممکن است نیاز داشته باشد مهم است. از سوی دیگر پوست درخت از لحاظ زیبا شناختی بسیار مورد توجه است. تحمل شرایط محیطی اغلب روی سازگاری گیاه و مراقبت مورد نیاز اثر می گذارد.
گیاهان چندین کارکرد در منظر دارند. ویژگی های معماری آنها می تواند محیطی جهت آسایش ایجاد کند و منظر و فضای چند مرحله ای ایجاد کند. از نظر و دیدگاه مهندسی می توان از گیاهان برای کاهش درخشندگی زیاد، رفت و آمد مستقیم، پالایش هوا، کاهش فرسایش خاک و تخفیف سروصدا استفاده کرد.
گیاهان با خنکی حاصله از تعریق، حایل شدن در برابر نور، انعکاس نور و تابش مجدد نور خورشید و تعدیل باران، مه و نزول برف روی اقلیم منطقه اثر می گذارند.
گیاهان را می توان برای افزایش، کاهش یا هدایت باد مستقر کرد.
برخی از گیاهان با گرده های حساسیت زا و کرک برگ، شیره یا ترشحات سمی و گلها و میوه های بدبوشان برخی افراد حساس را آزار می دهند. اما در محیط ما، استفاده عمده از گیاهان منظر از نظر زیباشناختی است. تنوع شکل، رنگ و بافت آنها به مناظر ما زیبایی، ظرافت و جدابیت می دهد.
بسیاری از عادات رشد و ویژگیهای دارای ارزش کارکردی گیاه ممکن است روی سازگاری گیاه با محلی خاص، نیازهای مراقبتی آن و سهولی ارائه این مراقبت اثر بگذارد.
میزان مراقبت مورد نیاز گونه ها بسیار متغییر است. تحمل تنش برخی گیاهان مستقیماً روی توانایی آنها در سازگاری با محل و میزان مراقبتی که نیاز خواهند داشت اثر می گذارد.
گیاهان روی محل خاص منظر اثر می گذارند و از آن اثر می پذیرند. به ندرت گیاهی تمام کیفیتهای مطلوب را خواهد داشت. در اغلب تصمیم گیریها، معمولا یک نوع سازش خواهد بود
مشخصه های مهم گیاه از نظر تأثیر آنها روی کارکرد منظر، سازگاری با محیط و مراقبت از گیاه عبارتند از:
عادت رشد و اندازه گیاه – اندازه گیاه در مرحله کمال و نهایی – شکل گیاه – سرعت رشد – استحکام چوب – ریشه دهی
عادت رشد و اندازه گیاه: اندازه نهایی گیاه اعم از درخت، بوته، پیچک یا گیاهان کوتاه و باید از لحاظ کاربرد در زمین منظر و طبیعت رویشگاه در نظر گرفته شود. ایا باید گیاه سایه بیفکند، سایه – روشن ایجاد کند، با هدف دیوارسازی به کار رود، جنبه تخفیف دهنده یا تشدید کننده باشد و یا جهت دهنده یا حفاظت کنندگی داشته باشد؟
اندازه گیاه در مرحله کمال و نهایی: که بسیار مهم است زیرا گیاه نباید بیش از فضای اختصاصی داده شده رشد کند. بوته هایی که بیش از حد رشد کرده اند یک مشکل جهانی هستند. طراحی ها از بین می روند، پنجره ها و چشم اندازها مسدود می شوند. پیاده روها شلوغ می شوندو شاخه های پایینی فاقد برگ و بار می شوند. درختانی که در محل خود بسیار بزرگ می شوند ممکن است سنگ جدولها، جویها، پیاده روها و سنگفرش ها را بشکنند، ممکن است بی دلیل روی گیاهان زیرشان سایه بیندازند، مراقبت از آنها هنگامی که بالغ می شوند دشوار است، ممکن است در طوفانها خطرناک باشند، جابه جایی آنها پرهزینه است. یک درخت بزرگ ممکن است برای خاک عمق که در معرض باد است انتخاب بدی باشد. پیچکها ممکن است نیازمند تکیه گاه باشند و اگر بیشتر از محلی معین رشد کنند ممکن است به ساختمانها صدمه بزنند.
شکل گیاه: گونه های درختی و بوته ای ممکن است دارای اشکال متمایزی باشند که دامنه تقریباً نامحدودی از اجزای معماری و کارکردی در اختیار معمار منظر و درختکار قرار می دهند. پوسته بسیاری از درختان با افزایش قطر تنه، با کشیده شدن و ترک برداشتن طرحهای جالبی ایجاد می کنند. رنگ پوسته، هرچند زیبا می تواند زمینه منظره ای خصوصی را بسیار جلب توجه کند. درخت به طور طبیعی قویتر خواهد بود اگر شاخه های آن روی تنه در فاصله ای خوب از یکدیگر قرار گرفته باشد و اگر شاخه ها دارای شاخه های جانبی و کناری باشند. این مشخصه ها در درخت بلوط ذاتی هستند. با اصلاح مناسب به هنگامی که درخت جوان است می توان بر صفات نامطلوب غلبه کرد، اما اغلب این اصلاح اولیه نادیده گرفته می شود یا بد انجام می شود.
سرعت رشد: مردم معمولاً درختی سریع الرشد می خواهند تا سریعاً سایه بیندازد، مناظر ناخوشایند را بپوشاند، در مقابل باد حفاظت کند و یا فقط جهت زیبایی در منظر کاشته شود. درختان سریع الرشد معمولاً نسبت به محل های نامناسب مقاومت بیشتری دارند و در نهالستان نیز سریعاً رشد می کنند در نتیجه اغلب کارگزاران نهالستانها، معماران منظر، توسعه دهندگان مناطق شهری، صاحبان خانه ها و پرسنل نگهداری منظر آنها را دوست دارند. چگونه کسی می تواند در مورد این صفات اشتباه کند؟
به چند طریق! اغلب درختان سریع الرشد به ابعاد بزرگی می رسند و متحمل عیبهای مربوطه می شوند، درختان سریع الرشد معمولاً دارای چوب ضعیف و در معرض شکستگی شاخه ها هستند، به ویژه در طوفانها، معمولاً عمر عمر درختان سریع الرشد کوتاهتر از درختانی است که سرعت رشدشان معتدلتر است.
استحکام چوب: ساختار شاخه و استحکام چوب در تعیین توانایی ذاتی درخت در مقابله با باد، طوفانهای یخ و خرابکاری محدود، پیوند نزدیکی دارند.
ریشه دهی: ریشه ها، استقرار، مواد غذایی و آب گیاهان را تأمین می کنند. برای نگهداشتن گیاهان در برابر باد، به ویژه در جایی که خاک مرطوب است، سیستم های ریشه ای عمیق و به ویژه گسترده اساسی است. محل های مرطوب نیازمند گونه هایی هستند که در مقابل مقادیر ناچیز اکسیژن و زیاد دی اکسید کربن در خاک دارای تحمل و نسبت به پوسیدگی ریشه مقاوم باشند.
وجود خاکهای کم عمق، خاکهای دارای لایه های بافتی خاک و بارندگی یا عملیات آبیاری می توانند در ریشه دهی کم عمق دخیل باشند، برخی گونه ها مانند زبان گنجشک، توت و نارون ریشه دهی سطحی دارند. درختان بزرگ با ریشه های سطحی اغلب در معرض سقوط ناشی از باد قرار دارند. ریشه های سطحی برخی از گونه ها مانند نارون و صنوبر به ویژه هنگامی که آسیب می بینند شدیداً رشد می کنند که می توانند یک مشکل باقی یا همیشگی چشم اندازها باشند. گونه های دارای ریشه های کم عمق که اغلب خاک اطراف تنه درخت را بالا می آورند مثل نارون و توت که معمولاً برای ردیفکاری و کاشت درخت در سنگفرش انتخاب نامناسبی هستند.
درخت بید، تبریزی و افرای نقره ای به دلیل داشتن ریشه های مهاجم مشهورند. ریشه ها سریعاً گسترش می یابند و می توانند خطوط سالم فاضلاب را بترکانند و مدخلی برای ریشه های ریزتر ایجاد کنند، که می توانند سریعاًً جرمی الیافی در داخل خطوط منبع فاضلاب مشکل ایجاد کنند. در کشور استرالیا مقررات قانون تأسیسات آبی 100 گونه درخت و بوته را بر می شمارد که نمی توان آنها را نزدیک تر از 2متر به منبع فاضلاب در خیابان کاشت. 95 گونه که نمی توان نزدیکتر از 5/3 متر به منبع قرار داشته باشند. ساختمان و سرعت رشد ریشه های درخت می تواند مشکلات خاصی را در محل لوله های مورد استفاده و جاهایی که لوله های کابل برای سهولت نزدیک یا نزدیک نوار کاشت درختان در امتداد خیابان هستند ایجاد کنند.