طبقهبندی سبزیجات
سبزیکاری در فضای آزاد برخلاف پرورش سبزیها در گلخانه و پرورش گل است. وجه تمایز سبزیکاری با پرورش گیاهان زینتی را میتوان در رشد و نمو بیشتر و محدود بودن بقایای گیاهی سبزیها دانست. اختلاف سبزیکاری و زراعت در این است که اکثر سبزیها درحالیکه اندامهای آنها کاملاً رشد نیافتهاند، برداشت میشوند در صورتیکه برداشت محصولات زراعی پس از رشد کامل اندامها صورت میگیرد. به همین علت نیز سبزیها با گذشت اندک زمانی کیفیت مطلوب خود را از دست میدهند. این بدان معنی است که اغلب سبزیها از یک طرف با هزینه بیشتری تولید میشوند و از طرف دیگر تنها برای زمان محدودی میتوان آنها را نگهداری کرد. از این نظر برای عرضه مداوم سبزیها به بازار، باید آنها را در سطوح کوچک و در چندین مرحله کاشت. بنابراین یکی از ویژگیهای تولید سبزی، کاشت بهنگام آن است.
- طبقهبندي از نظر سیکل زندگی: سبزیجات را براساس طول دوره رشد و نموشان تقسیمبندی میکنند.
الف: یکساله: در طول یک فصل رویش رشد میکند تا بالغ شود، گل بدهد، بذر تولید کند و از بین برود. این گیاه دوره خواب را فقط به شکل دانه میگذراند. مانند: کاهو، خیار، خربزه، هندوانه، شاهی، کدو
ب: دوساله: گیاه دوساله در یک فصل رشد میکند. در طول زمستان به خواب میرود، در بهار رشد را از سر میگیرد، گل میدهد و از بین میرود. چرخه زندگی گیاه در دو سال کامل میشود. مانند: هویج، پیاز، جعفری، تره، چغندر، انواع کلمها، كرفس، شيكوره
ج: چندساله: بیش از دو فصل رشد ادامه حیات میدهند. به دو گروه چوبی و علفی تقسیم میشوند.
- چندسالههای چوبی: ساقههای ضخیم و پوشیده از پوست دارند و در زمستان زنده میمانند. هر سال به اندازه این گیاهان افزوده و چوب جدید اضافی در آنها تولید میشود و تا اندازههای بزرگ رشد میکنند.
- چندسالههای علفی: فقط برگها و ساقههای ظریف تولید میکنند. اندامهای هوایی آنها بیشتر اقلیمها در فصل زمستان پاییز از بین میروند و فقط اندامهای زیرزمینی در زمستان زنده میمانند. اما در مناطق بدون یخبندان، ممکن است در سرتاسر سال به رشد فعال ادامه دهند.
- طبقهبندی علمی یا گیاهشناسی: در این طبقهبندی از خانواده یا تیره و جنس و گونه نام برده میشود. ولی از نظر سبزیکاری اهمیت چندانی ندارد. اغلب دیده میشود سبزیهایی که در یک تیره قرار دارند، از نظر احتیاجات آب و هوایی، قسمت قابل مصرف، نحوه استفاده و سایر مشخصات (نحوه کاشت) با هم تفاوت زیادی دارند.
- بر اساس قسمتهای خوراکی: سبزیها بر حسب قسمتهای قابل استفاده، تقسیمبندی میشوند.
- سبزیجات برگی: کاهو، اسفناج، کرفسبرگی، گشنیز، جعفری، ریحان، شوید، تره، کلمپیچ، آنديو و شيكوره
- سبزیجات ساقهای: مارچوبه، کنگر، کلمقمری (داش کلم).
- سبزیجات میوهای: خربزه، خیار، هندوانه، فلفل، بادمجان، کدو، گوجهفرنگی، بامیه.
- سبزیجاتی که از گل آنها استفاده میشود: آرتیشو، کلمگل معمولی، کلمگلسبز.
- سبزیجاتی که قسمت زیرزمینی مورد استفاده قرار میگیرد: پیاز، سیر، موسیر، هویج، چغندر، شلغم، ترب.
- سبزیجاتی که از بذر نارس یا از غلافهای نارس استفاده میشود: لوبیا سبز، باقلا، نخودفرنگی.
- طبقهبندی براساس مقاومت یا حساسیت به سرما (نیازهای حرارتی): که به دو گروه تقسیم میشوند:
الف: سبزیجات فصل سرد: بذر در درجه حرارت پایین (حدود 2-3 تا 7-8 درجه سانتیگراد) جوانه میزند و رشد بهینه آنها در هوای خنک (16-27 درجه سانتیگراد) انجام میگیرد. آنها دمای نزدیک به یخبندان را تحمل میکنند. سبزیهای فصل خنک در شرایطی که میانگین و متوسط دمای ماهیانه حدود C°20 باشد، رشد مناسبی و خوبی دارند. چنانچه متوسط دما بین C°18-16 باشد، بهترین رشد و مرغوبترین محصول را خواهد داشت.
- سبزیهای مقاوم به سرما: مارچوبه، ریواس، سیر، موسیر، اسفناج، شلغم، تربچه، پیاز، جعفری، کلمپیچ، نخودفرنگی، کلمقمری، کلمگلسبز، کلمتکمهای، ترهفرنگی
- نیمهمقاوم به سرما: کلمگلمعمولی، چغندرلبوئی، چغندربرگی، کاهو، آندیو، سیبزمینی، هویج، آرتیشو
ب: سبزیجات فصل گرم: شامل سبزیهایی هستند که بذرشان برای جوانهزدن احتیاج به دمای بالا دارند
(15-10 درجه سانتیگراد) و در هوای گرم (33-24 درجه سانتیگراد) بیشترین رشد و بهترین محصول را خواهند داد. در شرایطی که میانگین دمای ماهیانه حدود C°30 باشد، رشد مناسب و مطلوب خواهند داشت. بهطورکلی برای این دسته سبزیها نباید حداکثر دما از 38 الی 40 درجه سانتیگراد و پایینترین دما از C°10 کمتر شود.
- حساس به سرما: گوجهفرنگی، اسفناج زلاندنو، ذرتشیرین، لوبیاسبز، سویا، لوبیا چشمبلبلی
- خیلی حساس به سرما: انواع کدوها، بادمجان، بامیه، هندوانه، خیار، سیبزمینیشیرین، خربزه، طالبی، فلفل.
جدول 1 - سبزیجات فصل خنک
آرتیشو و سیبزمینی ریواس کلمگل
اسفناج و آندیو سالسیفی کلمبروکلی
باقلا سبز تربچه کلمتکمهای
مارچوبه ترهفرنگی کلمقمری
نخودفرنگی شلغم کلمپیچ
چغندرلبوئی کرفس هویج و پیاز
نقل از: قادری1356
جدول2 - سبزیجات فصل گرم
اسفناج زلاندنو سیبزمینیترشی گوجهفرنگی
بادمجان بامیه طالبی
ذرتشیرین فلفلسبز لوبیا
خربزه کدوها هندوانه
نقل از: قادری1356
فرق بین سبزیجات فصل سرد و گرم
1 . در جوانهزنی بذر: چرا که سبزیهای فصل خنک در دمای پایین خاک جوانه میزنند.
2. اندازه سبزیجات فصل سرد کوچکتر است.
3. سبزیجات فصل گرم دارای ریشههای عمیقتری هستند.
- قبلی
- بعدی >>