روش‌هاي كشت نشاء

نشاها را مي‌توان به‌صورت‌هاي زير كاشت نمود:

  1. مربع مستطيل: فاصله رديف بيشتر از فاصله بوته است.
  2. مربع: فواصل با هم مساوي‌اند.
  3. مثلثي: كاشت به‌صورت متناوبي انجام مي‌گيرد به‌طوري كه رديف دوم نشاء در جاي خالي رديف اول كاشت مي‌شود و در نتيجه فضاي بيشتري در اختيار قسمت‌هاي هوايي گياهان قرار مي‌گيرد.

عمل نشاء را مي‌توان با روش دستي و هم روش مكانيكي انجام داد كه امروزه در بيشتر سبزيكاري‌هاي بزرگ و مكانيزه كاشت نشاء را با ماشين نشاكار انجام مي‌دهند كه داراي مزايايي به شرح زير است:

  • باعث تسريع در امر نشاء مي‌شود.
  • نشاءها در عمق مناسب و ثابتي در خاك قرار مي‌گيرند.
  • با عمل فوق نشاها سريع‌تر رشد مي‌كنند.

در سبزي‌هاي دوساله كاشت نشاهاي بزرگتر و زود كاشتن نشاء  باعث Bolting مي‌شود.                                        

مسائل مربوط به كاشت

عمليات مربوط به كاشت سبزي‌ها: قبل از كاشت سبزي‌ها لازم است كه بستري خوب و شرايط مناسبي براي جوانه‌زني و رشد و نمو بذر مهيا شود. تهيه بستر كاشت، زمان كاشت  و روش‌هاي كاشت بذر عملياتي هستند كه در اين رابطه انجام مي‌گيرند.

 

تهيه بستر بذر و نشاء در پاييز با شخم‌زدن آغاز مي‌شود. زمان شخم‌زدن به زمان بذرپاشي و يا نشاكاري دارد. علاوه بر آن شرايط اقليم منطقه، جنس و ميزان رطوبت خاك نيز در تعيين زمان شخم دخالت دارند. شخم پاييزه در مناطقي كه يخبندان زمستانه شديدي ندارند، به علت شستشو و فرسايش زمين‌هاي شيب‌دار ارزش چنداني ندارد. شخم بهاره را نبايد خيلي زودتر از موعد كشت انجام داد. زمان كاشت بستگي به نوع محصول و زمان انتقال نشاء به زمين اصلي دارد. در بعضي از اوقات قبل از كاشت نشاء در زمين اصلي، آنرا از خزانه اول به خزانه دوم و يا سوم انتقال مي‌دهند كه در اين صورت بايد فاصله بيشتري بين بذر پاشي تا موقع انتقال نشاء به زمين اصلي در نظر گرفت. اين فاصله بين 3 تا 8 هفته و در خزانه هواي آزاد كمي بيشتر است. بذر انواع سبزي‌ها براي جوانه‌زني به دماي مختلفي دارد. كه بسته به نوع و رقم سبزي حداقل بين 2 تا 12 درجه سانتي‌گراد متفاوت است. بنابراين براي بذر پاشي سبزي‌ها تاريخ تقويم سال ملاك نيست بلكه گرماي زمين در درجه اول تعيين كننده زمان كاشت است. از طرفي گرماي زمين نيز بستگي به ماكروكليما، آب و هواي سالانه و خواص فيزيكي خاك دارد. كاشت قبل از موعد مقرر مي‌تواند همواره با خسارت همراه باشد.

 

روش‌هاي كشت بذر

الف) روش دست‌پاش: بدون نظم و ترتيب  در اسرع وقت صورت مي‌گيرد. در اين روش كليه مراقبت‌هاي زراعي به‌ويژه وجين علف‌هاي هرز مشكل و يا حتي غيرممكن است. در اين روش قبل از بذرپاشي زمين را آبياري مي‌كنند. مثل: اسفناج، تربچه، ترتيزك، جعفري، شويد و غيره كه زمين را زود مي‌پوشانند و فرصت رشد علف‌هاي هرز را نمي‌دهند به اين صورت پاشيده مي‌شود.

 

ب) روش رديفي يا خطي: در اين روش به كار بيشتر و زمان زيادتري نياز است ولي اين مشكل بعداً به علت آسان‌تر بودن مراقبت‌هاي زراعي جبران مي‌شود. رديف‌هاي كاشت را بيشتر از شمال به جنوب به علت جذب نور بيشتر مي‌كشند. آسان شدن وجين، مصرف بذر كمتر و ساير مراقبت‌هاي زراعي به راحتي انجام مي‌گيرد كه از فوايد اين روش مي‌باشد.

 

ج) روش كپه‌اي: كاشت تعدادي از سبزي‌ها و به‌ويژه سبزي‌هاي دانه‌اي به اين صورت انجام مي‌گيرد. در سبزي‌هاي دانه‌اي و كدوئيان، حفر گودالي به عمق 5-3 سانتي‌متر و  به‌فواصل معين قرار دادن تعداد 2 عدد بذر در هر گودال، با خاك روي آنرا مي‌پوشانند.

 

عمليات داشت

عملياتي كه براي نگه‌داري و تقويت گياهان تا زمان برداشت محصول انجام مي‌گيرد اصطلاحاً داشت ناميده مي‌شود. و عبارتند از:

 

  • وجين علف‌هاي هرز
  • آبياري
  • تنك‌كردن: حذف بوته اضافي و متعادل كردن مقدار بوته در واحد سطح را گويند. زمان تنك‌كردن زماني‌كه گياه اولين مرحله رشد را طي كرده است (2 تا 3 برگه شدن).
  • خاك دادن پاي بوته
  • كود دادن
  • قيم زدن
  • هرس
  • مبارزه با افات و امراض
  • تناوب كشت

 

انواع آبياري

روش رايج آبياري عبارت است از آبياري سطحي كه به دو روش زير انجام مي‌گيرد:

1) آبياري نشتي: در اين روش جوي‌هاي به شكل مارپيچ (غلام گردشي) به عرض 30 تا 40 و عمق 30 تا 35 سانتي‌متر حفر مي‌كنند و مزرعه را به شكل تپه‌هاي متوالي در مي‌آورند. آب كانال اصلي كه به داخل جوي‌ها وارد مي‌شود، به‌تدريج در داخل خاك فرو مي‌رود و محوطه دسترس ريشه سبزي‌ها را سيراب مي‌كند. اين جوي‌ها به موازات يكديگر و عمود بر خط شيب سطح مزرعه قرار مي‌گيرند. آب پس از  عبور از جوي اول به جوي‌هاي بعدي در گردش است و تا آنكه به انتهاي جوي برسد. سطح مرزعه تا چند سانتي‌متر در داخل جوي‌ها قرارگرفته و اصطلاحا داغ‌آب مي‌گويند. در خانواده كدوئيان و بادمجانيان از اين روش در كشور ما انجام مي‌گيرد.

 

2) روش كرتي: اول سطح مزرعه به‌صورت قطعات كوچك كه به آن كرت يا كرد مي‌گويند تقسيم و كرت‌ها با يك مرز خاكي از هم جدا مي‌شوند. در موقع آبياري، آب را توسط نهرهاي كوچكي از نهر اصلي جدا كرده و داخل كرت منتقل مي‌كنند. براي آبياري بسياري از سبزي‌ها مي‌توان از اين روش استفاده كرد. اين روش كم هزينه و اقتصادي است. چون اندام‌هاي هوايي گياه را خيس نمي‌كند، معمولاً امراض قارچي كمتر به گياه ضرر مي‌رساند.

 

آبياري باراني

اين روش در سبزيكاري‌هاي سطوح بسيار بزرگ رايج است. از وسايلي مثل پمپ آب، لوله‌هاي اصلي و فرعي گالوانيزه همراه با آبفشان‌ها مجهز به شيبوره استفاده مي‌شود. آبياري باراني براي جلوگيري از سرماي بهاره نيز كاربرد دارد. صرفه جويي در ميزان آب و عدم نياز به تسطيح زمين از مزاياي اين روش است. در مناطقي كه باد شديد مي‌وزد، آب به‌طور يكنواخت بر روي مزرعه پاشيده نمي‌شود.

 

آبياري قطره‌اي

در اين روش كه امروزه در بسياري از سبزيكاري‌هاي متمركز رايج است، آبياري سبزي‌ها به كمك لوله‌هاي پلاستيكي (PVC) انجام مي‌گيرد. روي لوله‌ها سوراخ‌هاي ريزي تعبيه شده است كه در داخل آن شيبوره نصب مي‌شود و آب را به‌صورت قطراتي در محوطه دسترس ريشه گياهان قرار مي‌دهد. اگر با اين روش بتوانيم به 25 درصد از ريشه‌هاي گياه در مزرعه آب كافي برسانيم گياه مي‌تواند به رشد عادي خود ادامه دهد. با اين روش در مقدار آب صرفه‌جويي فراوان مي‌شود. لوله‌ها از پلاستيك سياه برگزيده مي‌شوند كه هم ارزان‌تر است و هم به علت سياه بودن آنها، جلبك‌ها نمي‌توانند روي آن رشد كنند. از معايب اين روش گرفتگي قطره‌چكان‌ها و لوله‌ها است.

 

آبياري زيرزميني

 لوله‌هايي در زيرزمين تعبيه شده كه رطوبت به عمق 30 تا 60 سانتي‌متري خاك در دسترس ريشه قرار مي‌گيرد. در موقع بارندگي شديد به‌صورت زهكش عمل مي‌كنند.

 

قيم زدن

براي سرپا نگه‌داشتن انواع پابلند سبزي‌ها مثل گوجه‌فرنگي و لوبياهاي پابلند و همچنين خيارهاي گلخانه‌اي بايد آنها را قيم بست.

  • از چوب ضدعفوني شده استفاده مي‌شود
  • با فاصله 10 سانتيمتر و حدود 5/0 متر در خاك فرو  مي‌رود
  • گياه را به حالت8  به قيم گره مي‌زنيم

 

خاك دادن پاي بوته

در گوجه‌فرنگي خاك دادن پاي بوته باعث افزايش ريشه نابجا مي‌شود. در سيب‌زميني عمل خاك دادن پاي بوته مي‌تواند از سوختگي غده‌ها، پيدايش رنگ سبز روي پوست غده جلوگيري بكند. همچنين توليد استولن و غده افزايش يافته و در نتيجه مقدار محصول نيز افزايش مي‌يابد. در گياهاني چون تره‌فرنگي، كرفس، مارچوبهپاي بوته‌ها را خاك مي‌دهند. خاك دادن پاي بوته‌ها در سبزي‌هايي كه تنك‌كردن را پشت سرگذاشته‌اند انجام مي‌گيرد زيرا با حذف بوته‌هاي اضافي استقامت بوته در مقابل وزش باد كم مي‌شود.

هرس

 در بعضي از سبزي‌هاي ميوه‌اي مانند گوجه‌فرنگي، بادمجان، فلفل‌سبزدلمه، خيار، خربزه و هندوانه عمل هرس در ساقه‌ها و گل‌ها براي باروري و مرغوبيت بيشتر ميوه‌ها انجام مي‌گيرد. بيشتر در مورد گوجه‌فرنگي، خيار، خربزه و هندوانه مطرح است.

 

هرس گوجه‌فرنگي و خيار بسته به نوع پرورش در گلخانه و فضاي آزاد متفاوت است. هرس گوجه‌فرنگي به اين صورت است كه تنها يك ساقه را حفظ كرده (نگه‌داشته) و بقيه را از بين مي‌برند. برگ‌ها و ساقه‌هاي فرعي تحتاني بوته‌ها را به علت آلودگي و تماس با خاك حذف مي‌كند تا گياه بتواند از نور و هواي بيشتري استفاده كند. جوانه‌هاي برگي را نيز كه بين ساقه و برگ مركب گياه تشكيل مي‌شوند در مرحله ابتدايي حذف كرده و تنها 6 تا 8 گل‌آذين را در هر بوته نگه‌داشته و بقيه را هرس مي‌كنند.

 

در هندوانه ساقه اصلي بعد از برگ سوم و ساقه فرعي را پس از برگ پنجم حذف مي‌كنند.

 

در خربزه علاوه بر هرس، عمليات تراش و گلگيري نيز مرسوم است.

  • هرس: ساقه اصلي را پس از ظهور دو ساقه فرعي قطع مي‌كنند.
  • تراش: ساقه اصلي بعد از دو ساقه فرعي قطع شده و كليه گل‌ها و ميوه‌ها تا گره6 تا 7 روي دو ساقه فرعي قطع مي شوند
  • گل‌انگيزي: روي هر ساقه يك و حداكثر دو ميوه نگه‌داشته و بقيه را حذف مي‌كنند.

 

هرس بادمجان، فلفل‌سبزدلمه و خيار در كشت‌هاي گلخانه‌اي مرسوم است. عمل هرس در اين گونه سبزي‌ها براي دريافت نور بهتر و تهويه بيشتر و در نتيجه محصول مرغوب‌تر انجام مي‌گيرد.

 

مبازره با آفات و امراض

مبارزه با آفات و بيماريها با روش‌هاي زير انجام مي‌گيرد:

  • تناوب محصول
  • سوزاندن و دور كردن بقاياي گياهي پس از برداشت
  • استفاده از گياه مشابه
  • شخم پائيزه
  • مبارزه شيميايي

 

تناوب كشت

 سلسله مراتب كشت گياهان مختلف در يك قطعه زمين و در فواصل زماني معين، تناوب كشت ناميده مي‌شود. مدت زمان لازم براي كاشت مجدد همان گياه در همان قطعه از زمين را دوره تناوب مي‌گويند.

 

كشت يك نوع محصول باعث مي‌شود:

  • كم شدن مواد غذايي در خاك هرساله و به تدريج محصول نامرغوبي به دست آيد.
  • همچنين آفات و بيماري‌هاي گياهي كه در سال اول ناچيز و پنهان بوده در سال هاي بعد و به علت ضعف گياه غالب شده و ممكن است تدريجا تمام سطح مزرعه را دربر بگيرد.

در تناوب كشت سعي شود از تمامي قطعات قابل استفاده خاك حداكثر بهره‌برداري به عمل بيايد. چون همانطور كه مي‌دانيم طول ريشه گياهان مختلف يكسان نبوده و در اعماق مختلف از مواد غذايي زمين استفاده مي‌كنند.

  • دو نوع سبزي مختلف كه تعلق به يك خانواده باشند حدالامكان نبايد پشت سرهم كشت شوند. چون از نظر وضعيت تغذيه‌اي و ابتلا به امراض مشابه هم هستند.
  • بعد از سبزيجات ريشه‌اي مثل شلغم، هويج، چغندر، .... بايد سبزيجات برگي مثل كاهو، اسفناج و كرفس كشت شود.
  • در يك قطعه زمين دو نوع سبزي را كه از لحاظ جذب مواد غذايي به هم شبيه هستند كشت نكنيم.
  • برخي از گياهان نظير كاهو، كرفس، اسفناج، پياز، چغندرلبوئي، هويج و ساير محصولات ريشه‌اي چون در اوايل فصل رشد كمي دارند به راحتي مي‌تواند مغلوب علف‌هاي هرز شوند. به همين خاطر اين گياهان را بايد بعد از كشت گياهان وجيني و سبزيجاتي نظير خيار، خربزه و هندوانه كاشت.

 

محاسن تناوب زراعي

  • مبارزه با آفات و امراض
  • استفاده بيشتر از مواد غذايي زمين (گياهان مختلف احتياجات غذايي متفاوتي دارند)
  • از بين رفتن مسموميت خاك (ريشه برخي گياهان موادي ترشح مي‌كنند كه در صورت كشت پي در پي خاك را مسموم مي‌كنند)

 

برداشت سبزي‌ها

برداشت اغلب سبزيجات در چندين مرحله انجام مي‌گيرد و اكثر اوقات بيشترين هزينه را در بر دارد. مسئله مهمي كه در برداشت سبزي‌ها مورد توجه قرار مي‌گيرد، زمان برداشت است كه در سبزي‌هاي مختلف متفاوت است. زمان برداشت بستگي به مقدار توليد، نوع سبزي و موقعيت بازار فروش دارد

 

جدول13- گروه‌بندي سبزي‌ها بر مبناي ضرورت كشت

 

گروه 1

 

سبزي‌هاي چند ساله

 

مارچوبه، ريواس، آرتيشو، سيب‌زميني ترشي

گروه 2

سبزي‌هاي پختني و تازه

اسفناج، اسفناج زلاندنو، كلم پيچ، چغندر برگي

گروه 3

سبزي‌هاي سالادي

كرفس، كاهو، آنديو، شيكوره، ترتيزك

گروه 4

كلم‌ها

كلم‌پيچ، كلم‌گل، كلم‌بروكلي، كلم‌تكمه، كلم‌قمري،كلم‌چيني

گروه 5

سبزي‌هاي ريشه‌اي

چغندرلبوئي، هويج، شلغم، ترب، تربچه

گروه 6

سبزي‌هاي پيازي

پياز، تره‌فرنگي، سير، موسير، پيازچه

گروه 7

سبزي‌هاي غده‌اي

سيب‌زميني

گروه 8

سبزي‌هاي غده‌اي

سيب‌زميني شيرين

گروه 9

سبزي‌هاي دانه‌اي

نخود‌فرنگي، لوبيا سبز، باقلا سبز، لوبيا ليما، ذرت‌شيرين

گروه 10

سبزي‌هاي ميوه‌اي

گوجه‌فرنگي، بادمجان، ففل سبز

گروه 11

سبزي‌هاي ميوه‌اي

خيار، طالبي، هندوانه، خربزه، كدوها

گروه 12

خانواده پنيرك

باميه

 

 

روش‌هاي ازدياد سبزي‌ها

سبزي‌ها به دو طريق ازدياد مي‌شوند:

1. جنسي: با دخالت گامت نر و ماده. گياهاني‌كه كه به اين طريق ازدياد مي‌شوند دو دسته‌اند:

  • خودگشن يا اتوگام: گوجه‌فرنگي، بادمجان، فلفل، لوبيا، باقلا، نخودفرنگي، كاهو. كه اين گياهان گلهاي كامل دارند و دانه گرده هر گل، گامت ماده همان گل را تلقيح مي‌كند و يا اينكه گل نر و ماده از هم جدا هستند (تك‌پايه، مانند: خيار، هندوانه) كه دانه گرده گل نر گل ماده همان بوته را تلقيح مي‌كند.
  • دگرگشن يا آلوگام: دانه گرده از يك گياه با باد يا حشرات به گياه ديگر منتقل شده و تلقيح گامت ماده را در آن باعث مي‌شود. گياهان دوپايه مانند اسفناج و مارچوبه كه در آنها گل‌هاي نر و ماده بر روي پايه‌هاي مختلف قرار مي‌گيرند.

 

بعضي از گياهان گل‌هاي كاملي دارند ولي به علتي دانه گرده هر گل قادر به تلقيح گامت ماده آن نيست. اين گياهان را كه داراي گل‌هاي كامل ولي خودناسازگار هستند self-incompatible مي‌گويند. گياهاي كه خودگشني طبيعي دارند ولي به علت درشتي گل‌ها و زمان تلقيح نسبتاً طولاني،  درصدي نيز دگرگشني دارند self-compatible ناميده مي‌شوند. در اين گياهان دانه گرده از گياه مجاور روي مادگي گل ديگري مي‌ريزد، مثل گوجه‌فرنگي، فلفل‌سبز، بادمجان و باميه.

 

2. غير جنسي: با استفاده از قسمتي از اندام گياه زياد مي‌شود.سير با كاشت سيرچه،نعناع و ترخون با تقسيم ريشه‌ها، سيب‌زميني و سيب‌زميني شيرين توسط غده، آرتيشو از طريق پاجوش و ريواس با تقسيم بوته ازدياد مي‌شوند.

 

در سبزيجات خانواده كدوئيان و پياز دانه‌هاي گرده چسبنده و نسبتاً سنگين هستند و گرده‌افشاني به كمك حشره انجام مي‌گيرد. در ذرت‌شيرين و چغندرلبوئي دانه‌هاي گرده بساك سبك بوده و به راحتي به كمك باد منتقل مي‌شوند.

 

نشاء و نشاكاري

نشاء: گياه كوچكي است كه قسمتي از دوره رشد خود را در محيطي مناسب و كنترل شده گذرانده و پس از مساعد شدن هواي بيرون به زمين اصلي انتقال داده مي‌شود.

 

نشاكاري: به عمل انتقال و كاشت گياه جوان درمحل اصلي گفته مي‌شود يا به پرورش گياهان كوچك در ظروف كشت خاص يا نواحي خاصي از مزرعه اطلاق مي‌شود كه اين گياهان سپس به مكان‌هايي منتقل مي‌شوند كه در آنجا فرآورده قابل برداشت را توليد خواهند كرد.

 

براي تهيه نشاء اولين چيزي كه لازم است تجربه كافي است. مواظبت فراوان از خزانه و در صورت امكان، تغيير عوامل محيطي، مناسب با احتياجات گياه از ديگر مسائلي است كه بايد مورد توجه قرار گيرد. نشاء بايد سالم، درشت، شاداب، عاري از آفات و بيماري‌ها و همچنين پر ريشه باشد. نشاء نبايد كج و معوج، شكننده و خيلي طويل باشد.

 

مزاياي نشاكاري

  • كوتاه شدن دوره رشد
  • مصرف بذر كمتر
  • پيش‌رس كردن و كسب قيمت‌هاي نوبرانه
  • فراهم آوردن شرايط محيطي مناسب
  • رعايت دقيق فاصله بوته روي خطوط كشت
  • كنترل بهتر و آسان‌تر عمليات داشت
  • عدم نياز به تنك‌كردن
  • تقويت بهتر سيستم ريشه‌اي
  • امكان انتخاب قوي‌ترين و سالم‌ترين گياهان براي كاشت
  • در حين آماده شدن نشاء مي‌توان از زمين اصلي استفاده بيشتري كرد.

 

معايب نشاكاري: هزينه آن زياد بوده و برخي از گياهان تحمل نشاكاري را نداشته و آسيب مي‌بيبنند. در بعضي از گياهان باعث توقف رشد مي‌شود.

 

سبزي‌هاي نشايي

سبزي‌هاي نشايي سبزي‌هايي هستند كه به راحتي قابل نشاء كردن هستند. يعني اينكه مي‌توان آنها را از محلي به محل ديگري انتقال داد بدون اينكه صدمه‌اي ببينند.

  • نشاها مقدار آب زيادتري نسبت به بذرها دارند و بنابراين در مقابل كمبود آب كمتر حساسند.
  • تنفس نشاها شديدتر از بذرها است و به همين جهت بايد تا قبل از كاشت در جاي خنك و مرطوب نگه‌داري شوند.
  • نشاها به علت فعاليت شديدشان سريع‌تر به مرحله رسيدگي فيزيولوژيكي مي‌رسند.

 

موفقيت در توليد و پرورش نشاء خوب

  • محيط عاري از حشرات، علف‌هاي هرز و بيماري
  • تامين گرما و رطوبت كافي براي رشد گياهان
  • وجود نور كافي براي اطمينان از رشد قوي گياهان
  • يك دوره سازگاري يا مقاوم سازي براي آماده كردن پرورش گياهان در محيط بسته تا رشد موفقيت‌آميزي در محيط هواي آزاد داشته باشد.

 

محل پرورش نشاء

 بسته به موقعيت آب و هوايي در شاسي، گلخانه، تونل پلاستيكي، خزانه معمولي، خزانه هواي آزاد مي‌‌توان پرورش داد. از گلخانه‌ها به علت هزينه زياد ساختمان آن، بيشتر براي توليد سبزي‌هاي پيش‌رس و خارج از فصل استفاده مي‌شود. زمان بذرپاشي به نوع گياه و زمان انتقال گياه بستگي دارد.

 

برخي سبزي‌ها مانند كرفس و يا اكثر كلم‌ها به علت توليد سيستم ريشه‌اي قوي‌تر بيشتر به خزانه‌هاي ديگر انتقال مي‌يابند. كه گلدان‌زني (potting) نوعي خزانه دوم به حساب مي‌آيد. دليل اين امر را مي‌توان در شكستن مكرر كلاهك ريشه‌ها دانست كه با اين عمل رشد طولي ريشه‌ها متوقف گشته و در عوض به توليد ريشه‌هاي فرعي كمك مي‌كند.

 

فاصله رديف‌هاي كشت بذر در داخل جعبه 5 سانتيمتر و در داخل شاسي، گلخانه يا خزانه بين 10 تا 15 سانتيمتر است. عمق كاشت بذر بستگي به  نوع  و اندازه بذر، ميزان طوبت و نوع خاك دارد.  عمق كاشت در خزانه يا شاسي و يا  جعبه نشاء بين 5/0 تا 1 سانتي‌متر است. مقدار بذر بستگي به تعداد نشاء مورد نياز بوده و معمولا بين 3 تا 5 گرم براي تعداد 1000 عدد نشاء كافي خواهد بود.

 

جدول 11 - عمق و كاشت بعضي از بذور سبزي‌ها

نوع سبزی

عمق کاشت

(سانتي‌متر)

نوع سبزي

عمق کاشت

(سانتي‌متر)

اسفناج

5/2- 5/1

انواع لوبيا

5/2- 5/1

کاهو

5/0– 1/0

انواع كلم

5/1- 1

جعفری

8/0- 5/0

ذرت‌شيرين

3- 2

کرفس

5/0– 3/0

بادمجان

5/1- 1

شیکوره

2

باميه

5/2- 2

تربچه

1 – 5/0   و 3- 2

پياز

5/1- 1

هویج

2– 1

نخودفرنگي

4- 2

شلغم

5/1- 5/0

فلفل‌سبز

5/1- 1

چغندر

5/2 -5/1

گوجه‌فرنگي

5/1- 1

كدوئيان

4- 2

تره

5/1- 1


 

 مقاوم‌كردن نشاها

نشاهايي كه در شاسي، گلخانه و حتي در هواي آزاد رشد كرده‌اند، از حمله و صدمه  عواملي چون حشرات، گرما، سرما و غيره مصون بوده‌اند. براي اينكه آنها را به زمين اصلي منتقل كنيم، بايد آنها را كمي به محيط خارج، يعني زمين اصلي عادت دهيم. عمل هوادهي، سرمادهي و قطع آبياري باعث حركت مواد غذايي از قسمت هوايي گياه به طرف ريشه‌ها مي‌شود (رنگ بنفش يقه در نشاء گوجه‌فرنگي نشاء تجمع مواد غذايي در آن قسمت است). علاوه بر آن قبل از انتقال نشاها به زمين اصلي عمل هرس ريشه و ضدعفوني نشاها و نيز محلول‌پاشي با عناصر كمياب سبب مي‌شود تا گياهان در اوايل دوره رشد نسبت به كمبود مواد غذايي در خاك و نيز در مقابل آفات و امراض تا حد زيادي مقاوم شوند.

 

معمولي‌ترين روش‌ها براي عادت دادن نشاها به محيط خارج عبارتند از:

  • سرمادهي (پائين آوردن دما)
  • قطع و يا كاهش آبياري
  • در مضيقه قرار دادن گياه از نظر مواد غذايي
  • قرار دادن در معرض تابش مستقيم آفتاب

 

عمل مقاوم‌كردن به‌طور معمول حدود 10 تا 14 روز قبل از نشاءكاري صورت مي‌گيرد. در عمل مقاوم‌كردن، فرآورده‌هاي فتوسنتزي كمتر به مصرف رشد صحيح اندام‌هاي جديد رسيده و در عوض ذخيره مي‌شوند. در نتيجه اين كار ديواره سلول‌ها ضخيم‌تر كشته و غلظت تركيبات اسمزي شيره سلولي افزايش مي‌يابند.

 

در نشاهايي كه به خوبي مقاوم شده‌اند ممكن است كه واكس‌هاي پوشاننده روي برگ‌ها افزايش پيدا كند. مثلاً در سبزيجات خانواده كروسيفرا ( Cruciferae ) شاخ و برگ نشاءهاي مقاوم سازي شده به طور مشخص تيره‌تر و كوچكتر از آنهايي هستند كه مقاوم نشده‌اند. نشاهايي كه بيشتر در معرض نورخورشيد قرار داده مي‌شوند مقدار كوتيكول بيشتري ساخته و در نتيجه ميزان از دست رفتن آب در آنها كاهش پيدا مي‌كند. همچنين نشاهاي مقاوم شده ريشه‌هاي جديد را سريع‌تر از گياهان مقاوم نشده توليد مي‌كنند.

 

بايد توجه داشت كه عمل مقاوم سازي الزاماً براي گياه مفيد نبوده و گاهاً حتي ممكن است زيان‌آور باشد بنابراين براي نشاء، بسياري از سبزيجات توصيه نمي‌شود. مثلاً گياهاني كه حساس به سرما هستند نبايد مقاوم‌سازي شوند. گياهاني كه به مقدار زيادي مقاوم‌سازي شده‌اند اگرچه ممكن است شرايط سخت مزرعه را تحمل كنند اما رشد بعدي آنها به كندي شروع شده و ممكن است كه هرگز به‌طور كامل از اثرات مقاوم‌سازي بهبود نيابند.

 

همچنين ممكن است عملكرد آنها كاهش يافته، بلوغ و رسيدگي محصول كاهش يافته و برخي محصولات دوساله كلم‌گل و كلم‌پيچ اگر به قدر كافي دماهاي زير C10 را ببيند و خصوصاً اگر اين گياهان به هنگام مقاوم‌سازي به‌قدر كافي بزرگ باشند ممكن است كه به جاي توليد قسمت‌هاي رويشي و خوراكي توليد ساقه گل‌دهنده نمايند.

 

زمان انتقال نشاء به زمين اصلي بايد:

  • هوا ابري باشد
  • اگر هوا آفتابي باشد بهتر است كه نشاكاري در بعد از ظهر انجام گيرد تا نشاء اين فرصت را داشته باشد از شوك جابجايي بهبودي حاصل نمايد و بهتر است كه نشاء با مقداري گل و خاك در اطراف ريشه‌ها منتقل شود.

 

عمق كاشت نشاء :

  • در كرفس، كاهو و آنديو عمق كم لازم است و نبايد بيش از يقه در زير خاك قرار گيرد.
  • در سبزي‌هايي كه قادر به توليد ريشه نابجا هستند (مانند گوجه‌فرنگي) مي‌توان      عميق‌تر هم كاشت.

  

جدول 12- مقدار بذر مصرفي و طول مدت خزانه‌كاري در نشاكاري برخي از سبزيجات

نوع سبزي

مقدار بذر مصرفي براي تهيه نشاء

(در هكتار)

طول مدت خزانه‌گيري

(دوره پرورش نشاء در خزانه)

كلم پيچ

300 -400 گرم

10 – 6 هفته

كلم قمري

-

8 – 6 هفته

كلم گل

-

8 – 6 هفته

كلم تكمه‌اي

-

8 – 6 هفته

گوجه‌فرنگي

-

8 – 6 هفته

بادمجان

-

12 – 8 هفته

فلفل

900 – 500 گرم

8 – 6 هفته

كاهو

600 – 500 گرم

8 – 6 هفته

كرفس

550 گرم

12 – 10 هفته

 

انواع كلم‌ها، كاهو و گوجه‌فرنگي به‌خوبي نشاء مي‌شوند. سبزيجاتي مانند بادمجان، فلفل‌سبز، پياز، هويج و كرفس نشاءكردن را خوب تحمل نمي‌كنند. ذرت، خيار، طالبي، نخودفرنگي، شلغم، تربچه و هندوانه قابل نشاء نيستند.

 

 

ارزش بذر

ارزش بذر توسط دو عامل ارثي (ارزش ژنتيكي بذر) و تاثيرات محيطي در اثناي دوره رشد بذر (ارزش جسمي بذر) روي گياه و پس از برداشت محصول مشخص مي‌شود.

ارزش ژنتيكي بذر مشخص كننده نوع و پايداري خصوصيات است. تنها آن دسته از بذر و نشاء قابل تبادل هستند كه به‌صورت بذر پايه و يا گواهي شده باشند.

 

بذور پايه: از تكثير پي در پي تحت نظارت اصلاح‌گر به‌منظور حفظ خصوصيات به‌وجود آمده و به همين جهت بهترين شاخص خلوص و توان نوع بذر است.

 

بذور گواهي شده: بلافاصله از بذر پايه به‌وجود مي‌آيد.

بذور استاندارد: بذرهايي‌اند كه در فهرست انواع سبزي‌ها ثبت شده و يا در كاتالوگ‌هاي سبزي‌ها وارد شده است  و ويژگي‌هاي مثبت درج شده در آنها را مشخص مي‌سازد (حداقل درجه خلوص، حداقل قوه ناميه، ... ). بذر استاندارد فاقد آفت و يا ميكروارگانيسم است.

 

ارزش جسمي بذر از عوامل محيطي مختلف به‌وجود مي‌آيد. شرايط اقليمي و ميزان آب مصرفي در اثناي دوره رشد بذر بر روي گياه مادري دخالت دارد. تغذيه گياه مادر، طرز قرار گرفتن بذرها بر روي آن و نحوه انباركردن رسيده شدن بذر و بالاخره تاثيرات جوي در اثناي رسيده شدن بذر، نحوه انباركردن و بذرگيري نيز بي‌تاثير نيست. عوامل فوق مي‌تواند در دوره استراحت بذر، در واكنش‌هاي دمايي و يا زنده ماندن جنين تاثير داشته باشد. بذرهايي كه در شرايط نسبي خشكي از گياهاني به‌دست آمده‌ باشد و به نحو مطلوب و به‌تدريج از گياه مادري تغذيه نموده باشند، وزن هزاردانه بالا و كربوهيدرات و پروتئين زيادي دارند. بذرهاي بزرگ وزن هزاردانه بالايي دارند و علاوه بر آن معمولاً جنين بزرگ‌تري نيز دارند كه درصد زيادي از آنها به‌سرعت جوانه مي‌زند. به اين ترتيب اين گونه بذرها رويش خوب، دوره رويش كوتاه و بازده زيادي خواهند داشت.

 

بذور پوشش‌دار

بعضي از بذور نامنظم بوده و به اين منظور آنها را پوشش‌دار مي‌كنند. پوشش‌هايي كه براي اين منظور به‌كار مي‌رود: رس ورميكوليت، خاك‌هاي سيليسي، ذغال، مواد قارچ‌كش، عناصر غذايي ميكرو، لايه‌اي از متيل اتيل سلولز، صمغ عربي و تركيبات قند.

 

مزاياي بذور پوشش‌دار

  • تهيه بذور يك‌دست و يك‌شكل
  • سازگاري با ماشين‌هاي كشت در مزرعه
  • رشد سريع به دليل همراهي با قارچ كش‌ها و برخي مواد ريزمغذي

 

 

معايب بذور پوشش‌دار

  • گران بودن
  • وزن زياد داشتن
  • به زمين‌هايي كه به خوبي تهيه نشده يا مشكل زهكشي دارند حساسيت نشان مي‌دهند.
  • نگه‌داري آنها بايد در جاي خشك باشد

 

جوانه‌زني بذر

خيساندن بذر در آب به‌منظور سرعت بخشيدن به جوانه‌زني بذر هنوز رايج است. روش قديمي قرار دادن مستقيم بذر در آب (بيش از 8 ساعت)، به علت نبود اكسيژن، ممكن است موجب خسارت شود. توصيه مي‌شود بذرها را يك تا چند روز در دماي اتاق و در داخل آبي كه هواي كافي وارد آن مي‌شود، بخيسانند و يك تا دو هفته در دماي C1 نگه‌داري كنند پس از آن آنها را در هواي اتاق وادار به جوانه‌زدن كرده و بذرپاشي كنند. خيساندن بذر قبل از بذرپاشي باعث تسريع رشد مي‌شود. در اين روش حتي درصد سبز شدن در واحد سطح نيز افزايش مي‌شود.

 

جوانه‌زني بذور هنگامي صورت مي‌گيرد كه بذر داراي 26 تا 60 درصد آب باشد، لذا براي برخي بذور خيساندن قبل از كشت جوانه‌زني را بهبود مي‌بخشد.

 

دما نيز براي جوانه‌زني بذر از اهميت ويژه‌اي برخوردار است. جوانه‌زني بذر با كم شدن دما، كاهش مي‌يابد و اين عمل همچنان ادامه يافته و تا يك دماي معين به حداقل مي‌رسد، ولي بذرها جوانه‌زني را انجام مي‌دهند. حداقل دما براي بذرهايي كه سرما را تحمل مي‌كند، بين 5-0 درجه سانتي‌گراد و براي بذرهاي فصل گرم بين 12-8 و حداكثر دماي فيزيولوژيكي بين 40-25 درجه سانتي‌گراد است.

 

محدوده حرارتي براي قوه ناميه مناسب، به‌مراتب محدودتر است. براي سبزي‌هاي فصل خنك بين 13-5 و
25-22 و براي سبزي‌هاي فصل گرم بين 13 تا 19 و 25 درجه سانتي‌گراد است. چنانچه بذري تحت شرايط مناسب آب، دما و اكسيژن قرار گيرد جوانه خواهد زد. براي بعضي از سبزي‌ها مثل كرفس عامل نور نيز مهم است.

 

جدول 9- رطوبت مورد نياز خاك براي جوانه‌زني سبزي‌ها

 

 

گروه 1 ← زميني كه رطوبتآن در حد درصد نقطه پژمردگي باشد مانند

كلم‌پيچ، كدوتنبل، ترب، كلم‌تكمه، ذرت‌شيرين، كلم‌گل، كلم‌قمري، كدو خوشتي، شلغم، هندوانه

گروه2 ← زميني كه رطوبت آن حداقل 25 درصد بالاي درصد نقطه پژمردگي باشد مانند:

لوبيا، فلفل سبز، هويج، اسفناج، خيار، گوجه‌فرنگي، تره‌فرنگي، پياز

 

گروه 3 ← زميني كه رطوبت آن حداقل  درصد 35 بالاي درصد نقطه پژمردگي باشد مانند:

لوبيا ليما، نخودفرنگي

 

گروه 4 ← زميني كه رطوبت آن50 درصد بالاي درصد نقطه پژمردگي باشد مانند:

چغندر لبويي، آنديو، كلم چيني، كاهو

 

گروه 5 ← زميني كه رطوبت آن نزديك به ظرفيت مزرعه باشد مانند: كرفس

 

 

نقل از:  Splittsoesser, 1984

 

تهيه بذر سبزي

بيشتر سبزيكاران و توليدكنندگان سبزي ترجيح مي‌دهند كه بذر مورد نياز خود را از موسسات و شركت‌هاي توليد كننده بذر، تهيه و خريداري كنند. كشاورزان هميشه بايد دقت كنند كه بذر مرغوب تهيه كنند. بذر ارزان براي زارع گران تمام مي‌شود. چون بعد از سرمايه‌گذاري و زحمات فراوان محصول خوبي كه قابل عرضه به بازار باشد، نخواهد داشت و كشاورز طولي نخواهد كشيد كه با دلسردي و ياس مواجه شده، در امر كشاورزي شكست خواهد خورد. بذوري كه توسط شركت‌هاي معتبر توليدكننده بذر تهيه مي‌شوند، داراي برچسب بوده كه تمام مشخصات بذر روي آنها نوشته شده است. از موردي كه حتماً بايد روي برچسب ذكر شده باشد، عبارتند از:

  1. نام علمي، نام انگليسي و اسم فارسي سبزي.
  2. رقم و دورگ بودن سبزي مشخص شده باشد.
  3. درصد جوانه‌زني ذكر شده باشد.
  4. تاريخ تهيه بذر سبزي و سال بسته‌بندي.
  5. زمان انقضاء كشت بذر سبزي قيد شده باشد.
  6. چنانچه بذر ضدعفوني شده، نام قارچ‌كش يا هر ماده شيميايي ديگر ذكر شود.
  7. درصد خلوص بذر سبزي ذكر شده باشد.
  8. وزن خالص بذر
  9. نام شركت توليدكننده بذر و علامت تجاري و شماره ثبت شركت.

 


 

البته شركت‌هاي توليدكننده بذور را از نظر درصد قوه ناميه، درجه خلوص، زودرسي، ديررسي، يكنواختي، مرغوبيت محصول، طعم و مزه و ساير عوامل مورد آزمايش قرار داده‌اند. در هنگام خريد بذر بايد حداكثر دقت و تاكيد روي نتيجه نهايي محصول سبزي به عمل آيد، نه هزينه خريد بذر. چون هزينه بذر اغلب سبزي‌ها تنها قسمت جزئي از ساير هزينه‌هاي انجام شده را تشكيل مي‌دهد.

 

سبزيكاران عمده بذوري را كه تهيه مي‌كنند، معمولا به مشخصات آنها واقف بوده، با اطمينان كامل به كشت آن اقدام مي‌كنند. البته تعداد كمي از كشاورزان ترجيح مي‌دهند كه خود اقدام به توليد بذر كنند كه اين خود داراي مزايا و معايبي است كه به‌طور خلاصه ذكر مي‌گردد:

 

مزاياي توليد بذر سبزي توسط زارع

  1. زارع از خصوصيات پايه مادري و مشخصات سبزي كاملاً اطلاع دارد.
  2. كشاورز بهترين گياه و قوي‌ترين بوته را به سليقه شخصي خود انتخاب نموده و از آن بذرگيري مي‌كند.
  3. زارع بذوري را كه مناسب با شرايط اكولوژيكي محيط باشد، خود انتخاب مي‌كند.
  4. توليد بذر سبزي توسط زارع يك رضايت خاطري براي او فراهم مي‌كند، چون از ابتدا نتيجه نهايي سبزي را مي‌داند.
  5. كشاورز بذري را تهيه مي‌كند كه مناسب با ذائقه محلي باشد.
  6.  سبزي‌هاي هر منطقه به آفات و امراضي كه در آن منطقه شيوع دارند، مقاوم‌ترند.

 

معايب تهيه بذر سبزي توسط زارع

  1. سبزي‌هايي كه به‌صورت دورگه مي‌باشند (هندوانه، خيار) تهيه بذر از آنها امكا‌ن‌پذير نيست.
  2. كشاورز بايد از اصول اصلاح نباتات و ديگر مسائل مربوطه اطلاعات جزئي داشته باشد.
  3. ممكن است بذرگيري با ديگر كارهاي كشاورز مصادف شود و اين باعث خواهد شد زارع آن طور كه بايد و شايد نتواند به امر توليد سبزي بپردازد.
  4. مستلزم صرف وقت زياد است.
  5. مواظبت‌هاي در حين رشد و نمو گياه، از قبيل دوره زندگي، مراحل بعد از برداشت و ديگر مسائل براي گياهاني كه براي توليد بذر نگهداري مي‌شوند، با گياهاني كه صرفاً به‌منظور سبزي كشت مي‌گردند، متفاوت است.
  6. بذرگيري گياهان دوساله كه مستلزم انباركردن گياه در انبار در زمستان مي‌باشد، كار ساده‌اي نيست.
  7. كنترل قارچ‌هايي كه در زير پوست بذر قرار مي‌گيرند و باعث بيماري مي‌گردند، براي زارع مشكل است.
  8. بعضي از بذور قوه ناميه خود را زودتر از سايرين از دست مي‌دهند (پياز، ذرت‌شيرين، جعفري)، لذا نگهداري آنها شرايط خاصي را مي‌طلبد.
  9. به‌طوركلي نگهداري بذور براي سال آينده احتياج به در نظر گرفتن عوامل خاصي دارد، كه ممكن است فراهم كردن آنها براي زارع امكان‌پذير نباشد.

 

جدول  10- دماي مورد نياز خاك براي جوانه‌زني سبزي‌ها (سانتي­گراد)

حداقل

صفر درجه            4/4 درجه              10 درجه            3/15درجه               3/1 درجه

آنديو                          چغندرلوئي                   مارچوبه                    لوبيا ليما                         بادمجان

كاهو                          بروكلي                        ذرت‌شيرين               خيار                              كدوتنبل 

پياز                           كلم‌چيني                     گوجه‌فرنگي               باميه                              هندوانه

اسفناج                       كدوخورشتي                 شلغم                       فلفل‌سبز                                     

                                هويج،كلم‌گل،                                                                                              

                                جعفري، ترب،                                                                                      

                                نخودفرنگي،كرفس

 

 

حد مناسب

21درجه              24درجه               7/26درجه          4/29درجه               35درجه

كرفس                        مارچوبه                       لوبيا ليما                   لوبيا                              خيار

شلغم                         آنديو                           هويج                       چغندر سالادي                 طالبي

اسفناج                       كاهو                           كلم‌گل                     بروكلي                           كدوتنبل

                

نخود فرنگي  پياز                               كلم‌پيچ                      كدو خورشتي

                                                    ترب                            بادمجان                       هندوانه

                                                    گوجه‌فرنگي                  جعفري                                         

                                                    شلغم                          فلفل‌سبز                                  

                                                                                     ذرت‌شيرين

                                                                

حداكثر

24درجه                      4/29درجه                         35 درجه                   40 درجه

كرفس                                 لوبيا ليما                                     مارچوبه                             خيار

آنديو                                   لوبيا                                           چغندر سالادي                    باميه

كاهو                                   نخودفرنگي                                  بروكلي، كلم‌پيچ                   كدوتنبل

 

اسفناج                                                                هويج، كلم‌گل، بادمجان             كدوخورشتي

                                                                         پياز، فلفل‌سبز، ترب                  ذرت‌شيرين

                                                                         گوجه‌فرنگي، جعفري                شلغم، هندوانه

نقل از:  Splittsoesser, 1984

 

توليد و تهيه بذر سبزي و مسائل مربوط به آن

يكي از مهمترين عوامل در موفقيت‌آميز بودن امر سبزيكاري، تهيه بذر خوب و مرغوب مي‌باشد. نوع بذر يكي از مهمترين عواملي است كه در كميت و كيفيت محصول تاثير فراوان دارد. مرغوبيت بذر را مي‌توان از روي خواص دروني (خواص ژنتيكي)، خواص ظاهري (نتيجه تاثيرات محيطي) طي رشد بذر روي گياه و تاثيرات محيطي بر روي بذر پس از بذرگيري تشخيص داد. خواص دروني بذر فقط پس از افشاندن بذر در مرحله رشد و نمو گياه معلوم مي‌شود. خواص ظاهري بذر را مي‌توان با روش‌هايي آزمايشگاهي چون قوه و قدرت ناميه بذر، وزن هزار دانه، سن بذر و غيره تشخيص داد.

 

وي‍ژگي بذر سالم و مرغوب

  • از نظر ژنتيكي و شرايط ظاهري بهترين باشند
  • بذر بايد قوه ناميه داشته باشد
  • بذرها آلوده به بيماري نباشد
  • عاري از آفت باشد
  • درجه خلوص بذر بالا باشد
  • بذر بايد كاملاً رسيده باشد
  • بذر بايد كاملاً سالم باشد و مواد غذايي به قدر كافي در اطراف جنين خود ذخيره كرده باشد
  • بذر در شرايط مناسب يعني رطوبت و دماي كم نگه‌داري شده باشد
  • رطوبت داخلي بذر در حد مطلوب باشد
  • وزن هزار دانه بذر، كه تعيين‌كننده درشتي و ريزي بذر، آندوسپرم كافي و ديگر عوامل تعيين‌كننده جوانه‌زدن بذر مي‌باشد، با استانداردهاي بين‌المللي مطاقبت داشته باشد.

 

دوره استراحت بذر مي‌تواند حتي پس از آمادگي بذر براي جوانه‌زني به علت تاثيرات محيطي نامناسب به‌وجود آيد. اين دوره برخلاف دوره استراحت اوليه به نام دوره استراحت ثانويه معروف است. مثلاً بذر كاهو و كرفس در گرماي زياد جوانه‌زني شان متوقف مي‌شود. اكثر بذور را مي‌توان در شرايط C10 و رطوبت نسبي 30% براي مدت طولاني نگه‌داري كرد.

 

قوه ناميه عبارت است از درصد بذرهايي كه جوانه‌زده و سبز مي‌شود. قدرت ناميه يا سرعت جوانه‌زني را مي‌توان با شمارش درصد بذرهاي سبز شده در يك مدت زمان معين مثلاً 10 تا 15 روز تعيين كرد. قوه ناميه بذر بستگي به عوامل زير دارد:

الف) وزن هزاردانه (درشتي يا ريزي بذر): اغلب مشاهده مي‌شود كه بذرهاي ريز و ضعيف در مجموعه‌اي از بذر مشخص، داراي قوه ناميه كمتري است و بوته‌هاي ضعيف محصول كمتري توليد مي‌كند. بنابراين درشتي بذر يكي از عوامل مرغوبيت بذر شناخته شده است و در آزمايشگاه با شمارش هزاردانه از بذر و وزن كردن آن درشتي بذر را مشخص مي‌كنند.

 

ب) سن بذر: رابطه سن بذر با قوه ناميه به اين صورت است كه هرچند فاصله زمان برداشت تا افشاندن همان بذر بيشتر باشد، مسلماً قوه ناميه آن كمتر خواهد بود.

 

ج) خلوص بذر: بذر مرغوب بايد تمييز و عاري از مواد خارجي باشد. معمولاً همراه با بذر مواد خارجي از قبيل: كاه، شن، بذر علف‌هاي هرز و بذر گونه‌هاي ديگر يافت مي‌شود كه اين مقدار نبايد بيش از حد استاندارد باشد.

 

د) خلوص ژنتيكي بذر: بسياري از سبزي‌ها به‌راحتي با انواع نامرغوب و يا خودرو تلقيح مي شوند و خاصيت و مرغوبيت خود را از دست مي‌دهند.

 

ه) سلامت بذر: سالم و مقاوم بودن بذر يكي ديگر از مشخصات بذر مرغوب است و بايد از بذرهاي مقاوم و ضدعفوني شده براي افشاندن استفاده كرد. رنگ بذر و درصد رطوبت بذر و بو و درخشندگي بذر از عوامل ديگري هستند كه مي‌توان به كمك آنها بذر مرغوب را تشخيص داد.

 

 

 

 

جدول 7 - وزن هزاردانه، تعداد بذر در هر گرم و حداقل درصد جوانه‌زدن بذور سبزي

نام سبزي

وزن هزاردانه (گرم)

حداقل درصد جوانه‌زدن

تعداد بذر در هر گرم

نام سبزي

وزن هزاردانه
(گرم)

حداقل درصد جوانه‌زدن

تعداد بذر در هر گرم

مارچوبه

18

60

50

تره‌فرنگي

8/2

60

354

لوبيا ليما

1400-400

70

8/1

كاهو

1/1

80

929

لوبياسبز

280

75

6/3

طالبي

26

75

40

چغندرلبوئي

14

65

5/71

اسفناج‌زلاندنو

66

40

16

كلم‌گل‌بروكلي

5/3

75

290

باميه

56

50

18

كلم‌تكمه‌اي

3/3

70

304

پياز

4/3

70

304

كلم‌پيچ

6/3

75

275

جعفري

6/1

60

643

هويج

3/1

55

786

نخودسبز

122

80

9

كلم‌گل

4/3

75

307

فلفل‌سبز

3/6

55

161

كرفس‌قمري

6/0

55

1786

كدو

140

75

8

كرفس

4/0

55

2715

تربچه

9

75

111

چغندربرگي

5/18

65

54

ساليسفي

14

75

72

شيكوره

5/1

65

65

اسفناج

7/9

60

104

كلم‌چيني

4

75

250

كدومسمايي

72

75

14

خيار

5/25

80

40

ذرت‌شيرين

200

75

5

بادمجان

4

60

258

گوجه‌فرنگي

3

75

358

آنديو

7/1

70

608

شلغم

2

80

500

كلم‌سبز

7/2

75

358

هندوانه

87

70

12

كلم‌قمري

1/3

75

329

ريواس

10

20

20

نقل از : دانشور. 1385. چاپ چهارم

انبار‌كردن بذر

اصولاً بذرهايي داراي بيشترين قوه و قدرت ناميه‌اند كه حتي‌الامكان دوره استراحت نداشته باشند. با افزايش سن بذر سرزندگي (vitality) آن نيز كاهش مي‌يابد. يكي از نشانه‌هاي پيري بذر از دست دادن قوه و قدرت ناميه است كه با طولاني شدن زمان جوانه‌زني و سپس كاهش قوه ناميه همراه است. قابليت انباري بستگي به نوع و مشخصات انباري بذر دارد و مي‌تواند از چند هفته تا چند سال و حتي در بعضي اوقات نيز تا 200 سال ادامه داشته باشد.

 


 

آزمايش‌ها نشان مي‌دهند كه بذرها را مي‌توان در شرايط 10 درجه سانتي‌گراد و رطوبت نسبي 30 درصد براي مدت طولاني نگه‌داري كرد. اولين شرط نگه‌داري طولاني بذر در انبار، رسيده بودن كامل، سالم بودن و داشتن قوه ناميه بالا است. چنانچه بذر سبزي‌ها براي مدت طولاني و در شرايطي نامطلوب در انبار نگه‌داري شود، علاوه بر اينكه قوه ناميه آنها كاهش مي‌يابد، معمولاً پس از بذرپاشي نيز، تغيير شكل گياه را باعث مي‌شود و خطر سرايت آفات و امراض نيز در اين گونه گياهان بيشتر از گياهان ديگر خواهد بود. بايد توجه داشت حتي اگر بذر تازه، طي دوره جوانه‌زني در شرايط نامطلوب فضاي آزاد و داخل گرم‌خانه نگه‌داشته شود، تغيير شكل و سرايت آفات و امراض در اين گونه گياهان نسبت به گياهاني كه از بذر كهنه تهيه شده‌اند، بيشتر است.

 

بذر سبزي‌هاي مختلف قوه ناميه متفاوتي دارند. قوه ناميه يك توده بذر بستگي به قوه ناميه آن بعد از برداشت دارد و اين قوه ناميه اوليه تحت تاثير عواملي مانند درجه رسيدگي، نحوه بذرگيري، ميزان رطوبت بذر در موقع برداشت، درجه آلودگي آن به امراض و آفات و بالاخره نحوه حمل و نقل آن دارد.

 

تحت شرايط عادي انبار، بذر سبزي‌هاي مختلف را از لحاظ مدت زماني كه مي‌توان قوه ناميه خود را حفظ نمايند به شرح زير تقسيم مي‌كنند:

  1. يكساله‌ها: ذرت‌شيرين، پياز و تره‌فرنگي.
  2. دوساله‌ها: باميه، جعفري و سالسيفي (ريشه‌سياه).
  3. سه‌ساله‌ها: لوبيا، مارچوبه، نخودفرنگي و هويج.
  4. چهارساله‌ها: چغندرلبويي، فلفل‌سبز، بعضي از كدوها و گوجه‌فرنگي.
  5. پنج‌ساله‌ها: كلم‌گل بروكلي، كاهو، خربزه و طالبي، تربچه، اسفناج، بعضي از كدوها، شلغم و هندوانه.

 

به‌طوركلي بذر در نواحي گرم، ولي خشك، قوه ناميه خود را بهتر از نواحي گرم و مرطوب حفظ مي‌كند. با بالا رفتن دماي هوا نيز بايد رطوبت هوا را كاهش داد. مهمترين شرط براي حفظ سرزندگي بذر كم‌آبي آن است. از آنجايي كه مواد دروني بذر دائماً با رطوبت هواي بيرون در تبادل است، بايد بذهاي خشك را در انبار نگه‌داري كرد تا داراي رطوبت پاييني باشد. علاوه بر آن دماي كم نيز به علت كاهش واكنش شيمي- فيزيولوژيكي داخل بذر افزايش دوره انباري بذر را باعث مي‌گردد.

 

طول عمر بذرهاي حاوي 5 تا 14 درصد آب، با افزايش مجدد 1 درصد آب، به نصف تقليل مي‌يابد. خشك بودن زياد بذر نيز مي‌تواند زيان‌آور باشد. مثلاً بذري كه داراي كمتر از 5% آب است، با اكسيد شدن خودبخودي ليپيدها، فرسودگي را افزايش مي‌دهد. اين خسارت در حبوبات اغلب به علت سرعت در خيش شدن بافت‌ها در موقع بذرپاشي است كه باعث ترك‌خوردگي و يا شكسته شدن بذر مي‌شود. بذرهاي حاوي بيش از 12% آب، در مقابل قارچ‌ها حساس مي‌شوند. علاوه بر آن شدت تنفس در آن افزايش مي‌يابد، دچار گرمازدگي بيش از حد نيز مي‌شود. بنابراين بذرهاي حساس با 5 تا 6 درصد و دانه‌هاي روغني تا حدود 9 درصد آب و شرايط رطوبت نسبي 10 تا 40 درصد نگه‌داري مي‌شود. قوه ناميه بذر در محدوده 50-0 درجه سانتي‌گراد با افزايش مجددC 5، به نصف تقليل مي‌يابد (قانون Harrington). قانون Harrington در مورد تاثير دو عامل آب و دما جدا از هم قابل بررسي است.

 

جدول 8-  قابليت انباري بذر براي تعدادي از سبزي‌ها

نوع سبزي                                  سال                                  نوع سبزي                                      سال

ذرت‌شيرين                                1                                     كلم‌گل                                          4

پياز و پيازچه                              1                                     اسفناج                                          4    

جعفري ريشه‌اي                          1                                     فلفل‌سبز                                        4

                                                                                      تربچه                                            4

                                                                                      كدو تنبل                                       4

جعفري                                     2                                     كدو خورشتي                                  4

باميه                                         2                                     شلغم                                            4                

                                                                                      چغندرلبوئي                                    4    

                                                                                      كلم تكمه‌اي                                   4    

                                                                                      كلم پيچ                                         4

نخودفرنگي                                 3

مارچوبه                                     3                                     طالبي                                           5                

لوبيا                                          3                                     كرفس                                           5                

هويج                                        3                                     كاهو                                             5

                                                                                      خيار                                             5

                                                                                      بادمجان                                         5

نقل از: Krug, 1986

 

انواع خاك‌هاي مورد استفاده در سبزيكاري و وي‍‍‍ژگي آنها

1-     خاك‌هاي شني: براي سبزي‌هاي زودرس كه طول دوره رويش آنها كوتاه است مناسب است. زيرا اين خاك‌ها در بهار زودتر گرم و در پاييز به‌ويژه عصرها زودتر سرد مي‌شوند.

2-     خاك پيت: خاكي كه هنوز به درجه پوسيدگي نهايي نرسيده است.

3-     خاك موس: كاملاً پوسيده است كه در سبزيكاري كاربرد دارد. مثلاً سه سبزي پياز، كرفس، كاهو  به مواد غذايي زيادي نياز دارند و بيشتر در خاك‌هاي جنگلي و مردابي كشت مي‌شوند.

4-     ويژگي‌هاي خاك‌هاي آلي

  • حدود 20% مواد آلي دارند
  • قدرت نگه‌داري آب زياد، اما قابليت استفاده آن پايين است.
  • از لحاظ ازت غني هستند.
  • از لحاظ پتاسيم فقير هستند.
  • انتقال دما در آنها كند است و امكان سرد شدن خاك در فصول سرد سال وجود  دارد. در فصل سرد كشت گياهان حساس و خيلي حساس توصيه نمي‌شود.
  • pH پاييني دارند كه با افزايش آهك اصلاح مي‌شود.
  • سطح آب زيرزميني بالا است و نياز به زهكشي دارند.
  • در مقابل فرسايش مقاومت چنداني ندارند.

 

زمين‌هاي سبك نسبتاً به كودهاي زياد و اشتباهات كودي حساس‌اند و همواره با كمبود عناصر كم مصرف روبرو هستند. زمين‌هاي شني و رسي با هوموس كافي مناسب‌ترين زمين براي كاشت سبزي‌ها هستند.

 

5-     تورب: از تجزيه و پوسيده شدن موادآلي برگ‌هاي گياهان در جنگل‌ها و يا مرداب‌ها به‌وجود مي‌آيد.

6-      كمپوست: از بقاياي گياهي و جانوران و يا زباله‌هاي خانگي و شهري در اثر تبخير و پوسيده شدن مواد موجود در آنها بوجود مي‌آيد و بر دو نوع باغي و زباله‌اي است.

 

كود و مواد غذايي خاك

در اصطلاح كشاورزي كود عبارت است از مواد غذايي كه گياه براي تغذيه و ادامه زندگي خود به آن نياز دارد و زمين نيز با آن حاصلخيز مي‌شود. استفاده از كودهاي حيواني و شيميايي در تكمل مواد غذايي خاك، لازم و ضروري است. اهميت كود در سبزيكاري بيش از ساير قسمت‌هاي زراعت است. زيرا جذب مواد غذايي از زمين به‌وسيله سبزي‌هايي كه تماماً قابل استفاده است و پس مانده ناچيزي دارند، زياد است. بنابراين جبران مواد غذايي جذب شده فقط با كود امكان‌پذير است.

 

ميزان مواد غذايي خاك بستگي به عوامل زير دارد:

  1. مقدار كودهاي اضافه شده در كشت‌هاي قبلي
  2. فعل‌ و انفعالات شيميايي كه باعث آزاد شدن عناصر غذايي در خاك مي‌شوند.
  3. فعاليت باكتري‌ها و ساير ميكرواورگانيسم‌هاي خاك، كه سبب تثبيت ازت در خاك مي‌گردند.

 

كود سه عامل مهم را براي حفظ و سلامتي گياه انجام مي‌دهد كه عبارتند از:

  1. خواص فيزيكي خاك را بهبود مي‌بخشد و در نتيجه زمين و گياه سالم باقي مي‌مانند.
  2. موادي كه زمين در اثر شسته شدن و يا تثبيت شدن نمي‌تواند در دسترس گياه قرار دهد در اختيار آن قرار مي‌دهد.
  3. موادي كه گياه هر ساله و يا پس از هر بار برداشت محصول از زمين خارج مي‌كند به آن بر مي‌گرداند.

 

چون طول دوره رشد سبزي‌ها كوتاه است و از طرفي آنها رشد سريع بايد داشته باشند، بنابراين خاك بايد از نظر مواد غذايي غني باشد. ميزان احتياج كليه سبزي‌ها به عناصر غذايي يكسان نيست. به‌عنوان مثال: سبزي‌هاي برگي به ازت زياد نياز دارند و چون ازت از جمله عناصري است كه براحتي در خاك شسته، يا تبديل به گازهاي مختلف (3NH) مي‌گردد و به هوا متصاعد مي‌شود، بنابراين بايد مقدار بيشتري از حد نياز به زمين داده شود. دادن كود سرك براي اين گونه سبزي‌ها الزامي است. سبزي‌هاي دانه‌اي (تيره بقولات) و ميوه‌اي(تيره كدوها) به فسفر زياد احتياج دارند. انتخاب نوع كود و ميزان مصرف آن به عوامل گوناگوني بستگي دارد. مهمترين آنها عبارت‌اند از:

  1. ساختار و بافت خاك
  2. مقدار و نوع كود حيواني و شيميايي مصرف شده براي كشت قبلي
  3. نوع سبزي كاشته شده.
  4. گياهاني كه براي اصلاح و تقويت خاك قبلاً كاشته شده‌اند ( گياهان تيره بقولات).
  5. ظرفيت نگه‌داري رطوبت خاك.
  6. در نظر گرفتن شرايط آب و هوايي. با معتدل‌تر شدن هوا و فراهم آمدن شرايط تثبيت ازت مقدار ازت موجود در خاك افزايش مي‌يابد.
  7. زمان مصرف كود. چون فصول سال، قابل استفاده بودن مواد غذايي خاك را تحت تاثير قرار مي‌دهد.
  8. تعداد بوته در واحد سطح روي ميزان كوددهي اثر دارد.
  9. سيستم ريشه‌بندي گياه كشت شده. براي گياهاني كه ريشه كم‌عمق دارند، از آن جهت كه چون نمي‌توانند خوب مواد غذايي به‌خصوص ازت را جذب نمايند، بايد مقدار بيشتري كود در نظر گرفت.

 

كودهاي معدني يا شيميايي پرمصرف

اين كودها موادي هستند كه در كارخانه‌ها تهيه شده و اساس تغذيه گياه را تشكيل مي‌دهند. مقدار و روش و زمان كودپاشي و نيز تاثير آن بر روي گياهان مختلف متفاوت است. كودهاي عمده شميايي عباتند از:

 

الف) كودهاي ازته: نقش اصلي ازت براي گياه در تشكيل پروتوپلاسم و اسيد نوكلئيك است. كمبود آن ابتدا در برگ‌هاي جوان ديده مي‌شود. نقش در ساخت و توليد قسمت‌هاي سبزينه گياه و برگ‌ها به رنگ سبز تيره در مي‌آيند. در بزرگ شدن ميوه‌ها و رشد برگ‌ها موثر است. ازت علاوه بر ساختن مواد پروتئيني در پيش‌رس كردن سبزي‌ها و افزايش محصول و شفافيت برگ‌ها و ازدياد كاروتين نيز موثر است. ازت زيادي باعث تردي و آبدار شدن گياه و برگ‌ها رنگ سبز تيره به‌خود مي‌گيرند. اغلب گياهان ازت را به‌صورت NO3و NH4جذب مي‌كنند. كودهاي ازت‌دار عبارتند از:

  • سولفات‌آمونيم با 21% ازت. سولفات‌آمونيوم براي خاك‌هاي كشور ما مناسب است.
  • نيترات‌آمونيوم با 35% ازت
  • فسفات‌آمونيوم 28% ازت
  • اوره با 46 % ازت

 

ب) كودهاي فسفره: علاوه بر تشكيل شدن پروتئين، براي متابوليسم سلولي لازم، در توليد گل، بذر و ميوه، زودرس كردن محصول، در كوتاه‌كردن دوره رشد و توليد ريشه و بذر را تحريك مي‌كند. كار فسفر توليد ATP و اسيدهاي نوكلئيك و آنزيم‌ها است. كمبود فسفر باعث تجمع مواد قندي در برگ و ساقه و باعث افزايش آنتوسيانين كه برگ‌ها و ساقه‌ها را به رنگ قرمز در مي‌آورد و همچنين رشد گياه متوقف شده و رشد بذر را تحريك كرده و باعث ريزش برگ‌هاي مسن مي‌شوند. كودهاي فسفره عبارتند از:

  • سوپرفسفات با 18–16 % فسفر
  • فسفات آمونيوم با 18–16 % فسفر
  • فسفات بي‌كلسيك با 40–35 % فسفر

 

ج) كودهاي پتاسه: پتاس در تشكيل اندام‌هاي گياهي موثر است و نيز در اعمال فيزيولوژيكي، در تشكيل و جابجايي كربوهيدرات‌ها، در سيب‌زميني باعث افزايش مقدار نشاسته، افزايش خاصيت انبارداري، سفت شدن پوست و گوشت غده مي‌شود. در ايجاد مقاومت نسبت به بيماري‌ها، در تشكيل پروتئين، در تشكيل ويتامين، در تقسيم‌ سلولي و در ايجاد طعم و مزه دخالت دارد. كمبود پتاس ابتدا در برگ‌هاي مسن مشاهده مي‌شود. سوختگي كنار برگ‌ها نيز از علائم كمبود پتاس است. كودهاي پتاسه عبارتند از:

  • كائنيت با 15-10% پتاس
  • كلرو پتاس با 50–40% پتاس
  • سولفات دو پتاس با 48 تا 52% پتاس

 


 

د) كودهاي كلسيم‌دار: كلسيم در ديواره سلول‌ها يافت مي‌شود و غير قابل انتقال است. كمبود آن باعث پوسيدگي عارضه سوختگي يا پوسيدگي در گوجه‌فرنگي و هندوانه، عارضه سياه شدن مغز يا وسط گياه كرفس و سوختگي حاشيه برگ‌ها در كاهو مي‌شود. كودهاي آهكي در درجه اول براي اصلاح زمين به‌كار مي‌رود و معمولاً در زمين‌هاي اسيدي براي بالا بردن pH خاك و يا خنثي كردن و براي پوك و نرم‌كردن اين نوع زمين مورد استفاده قرار مي‌گيرد. انواع كودهاي آهكي عبارتند از:

  • آهك سوخته با 60 تا 95% كلسيم
  • آهك خيس با 60 تا 70 % كلسيم
  • آهك پودر شده با 70 تا 95% كلسيم

 

ه) كودهاي گوگرددار: گوگرد در تهيه پروتئين و اسيدهاي‌آمينه به‌كار مي‌رود. بو و مزه سير، پياز و خردل مربوط به گوگرد است. علائم كمبود گوگرد در برگ‌هاي جوان شبيه علائم كمبود ازت است.

 

كلم، گوجه‌فرنگي و خيارپر نياز به كودشيميايي و كودحيواني هستند.

 

كودهاي كمياب يا عناصر كم‌مصرف

روي، موليبدن، مس، كبالت، بر و غيره موادي هستند كه مقدار كمي از آن در زمين براي سلامتي گياهان ضروري است. در صورت كمبود يكي از آنها، گياهان به بيماري‌هاي مختلفي دچار مي‌شوند.

 

الف) روي (Zn): در سيستم آنزيمي و همه اكسيدان‌ها نقش دارد و تنظيم‌كننده قند مصرفي گياه مي‌باشد. به‌صورت سولفات‌روي، كيلات‌روي و اكسيدروي عرضه مي‌شود. لوبيا، پياز و ذرت‌شيرين به كمبود آن حساس هستند.

 

ب) منگنز (Mn): در سنتز آنزيم كلروفيل نقش دارد. عرضه به‌صورت سولفات‌منگنز مي‌باشد. گياهاني چون چغندرلبويي، لوبيا، كاهو، اسفناج، پياز، نخودفرنگي، سيب‌زميني، ترب و تربچه به كمبود آن حساس مي‌باشند.

 

ج) بر (B): در جذب كلسيم نقس مهمي را ايفا مي‌كند. در متابوليسم پروتئين، سنتز پكتين و حفظ تعادل آب در گياه دخالت دارد. كود به‌صورت براكس مي‌باشد. چغندرلبويي، كلم‌بروكسل، كرفس و شلغم حساس به كمبود آن مي‌باشند.

 

د) مس (Cu): به‌عنوان اكسيداسيون‌ها آنزيم‌ها بوده و در غيرفعال كردن مسموميت خاك نقش مهمي را ايفا مي‌كند. از بازار به‌صورت سولفات‌مس و اكسيدمس قابل تهيه است. چغندرلبويي، پياز، كاهو و اسفناج به كمبود آن حساس مي‌باشند.

 

ه) موليبدن (Mo): نقش مشابهي در آنزيم‌ مثل فسفر، تبديل نيترات به نيتريت و آمونيم، گره باكتري ريشه بقولات ايفا مي‌كند. به‌صورت موليبدات‌سديم قابل عرضه مي‌باشد. كلم‌بروكلي، كلم‌پيچ، كلم‌بروكسيل، كاهو، پياز و اسفناج حساس به كمبود موليبدن هستند.

 

و) كلر (Cl): در حفاظت در مقابل خشكي و آبدار شدن سبزي‌ها نقش دارد. قابل عرضه به‌صورت كلريدپتاسيم 50 و 60 درصد مي‌باشد.

 

عوامل طبیعی

به‌طورکلی رابطه گیاه با محیط اطراف آن را اکولوژی گویند. محیط اطراف و خواص داخلی یا ژنوتیپ هر گیاه، شکل ظاهری یا فنوتیپ آن را تعیین می‌کند. این رابطه را می‌توان با فرمول زیر نشان داد:

P = G + E

 

که در آن P به معنی فنوتیپ، G به معنی ژنوتیپ و E به معنی محیط زیست است. این عوامل طبیعی شامل  گازهای اتمسفری، باد، نور، آب، دما، زمین، کود مي‌شود.

 

گازهاي اتمسفري

هواي طبيعي داراي 80/78 درصد حجمي ازت، 95/20 درصد حجمي اكسيژن، 03/0 درصد حجمي گازكربنيك و 94/0 گازهاي نادر و ساير گازها مثل متان، اكسيدهاي ازت، منواكسيد كربن، آمونياك يا اوزن است. حدود 94 درصد مواد خشك گياهان شامل كربن (حدود 40 درصد)، هيدروژن و اكسيژن است. گازهای اتمسفری شامل CO2، گازهای سمی که باعث مسمومیت و کلروز گیاه می شوند. مانند: HCL، CO، H2S،... و فلزات سنگین حاصل از سوخت‌های فسیلی مي‌باشند. كربن به‌صورت  CO2از اتمسفر جذب شده و در فرآيند فتوسنتز به‌كار مي‌رود. تنها قسمت ناچيزي از آن از طريق محلول خاك جذب مي‌شود.

                                                                                                   

باد

وزش متعادل باد مانع رشد بي‌رويه گياه شده و رشد قطري را افزايش داده و استحكام مكانيكي ساقه را فراهم مي‌سازد. به علت جابجا نمودن بهتر هوا باعث متعادل كردن غلظت گازكربنيك و دما به رشد و نمو گياهان نيز كمك مي‌كند. باد همچنين باعث نفوذ بهتر گازكربنيك در برگ‌ها مي‌شود، برگ‌ها را خنك مي‌كند، تعرق را افزايش مي‌دهد و به اين ترتيب باعث جذب بهتر بعضي مواد غذايي از زمين مي‌گردد و در خشك‌كردن مزارع نيمه‌غرقابي نيز موثر است. ولي بادهاي شديد با سرعت بیش از 5 کیلومتر تاثیر منفی برجای می‌گذارد. باد در شكستن و يا تغيير حالت برگ‌ها، شاخه‌ها و يا گلها (مثلاً در خيار و لوبيا)، خشك شدن مزارع و زمين با تبخير سطحي و يا تخريب زمين‌هاي شني كه تراكم بوته در آن كافي نيست، دخالت دارد.

  • سبزی‌های حساس به باد:  لوبیای پا بلند، خیار، کدو، کلم چینی، مارچوبه
  • سبزی‌های نیمه‌حساس به باد:  شلغم، هویج، اسفناج، تره‌فرنگی، باقلاسبز، ترب، انواع کلم‌ها

 

نور

 نور از سه جهت مورد مطالعه قرار مي‌گيرد:

1-     كميت يا شدت نور: ميزان نوري كه در واحد زمان به واحد سطح مي‌رسد. هرچه ميزان شدت بيشتر فتوسنتز افزايش مي‌يابد.

 

2-     كيفيت نور: طيف‌ها يا طول‌ موج‌هاي مختلف نور است. مثلاً در نور سبز گياه قادر به انجام فتوسنتز نيست، درحاليكه در محدوده نورهاي آبي و قرمز حداكثر عمل فتوسنتز انجام مي‌شود.

 

3-     طول مدت تابش نور: فتوپريوديسم در رشد و گل‌دهي بسياري از گياهان اثر مستقيم دارد.

 

طول موج نور فعال (PAR) براي فتوسنتز گياهان بين 400 تا 740 نانومتر است كه حدود 50 درصد كل اشعه را در بر مي‌گيرد. انرژي حاصله از اين تشعشعات براي عمل فتوسنتز، تنظيم رويش و رشد و نمو گياه به‌كار مي‌رود. تشخيص تشعشعات در جهت شرق و غرب يعني در فصول مختلف سال امكان‌پذير است.

 

 

شدت تابش زياد نور باعث مي‌شود:

برگ‌هاي گياه سخت شود (خشبي مي‌شود).

مواد بيشتري براي طعم و مزه در گياه ذخيره شود

تعرق زياد شود

رشد و نمو كم شود (گياه كوتاه‌تر مي‌شود)

 

شدت تابش كم نور باعث مي‌شود:           

 

 

كاهش ذخاير گياهي

برگ‌ها نازك و ساقه طويل مي‌شود

كوزه‌اي شدن كلم قمري

بيضي شكل شدن تربچه

تشكيل گل كمتر و ريزش آنها

 

هر چند شدت تابش با كم نور مي‌تواند از نظر كيفيت سبزي‌هايي مانند كاهو، كرفس و ريواس نوعي حسن جلوه كند و با تاريك كردن فضاي گلخانه‌ها بتوان به اين امر دست يافت، اما كاهش نور در اكثر سبزي‌ها با كاهش كيفيت همراه است. فقدان نور حالت  Etiolation (اتيوله شدن) را براي گياهان به همراه دارد. كه در اين حالت اغلب در خزانه‌كاري‌ها و در شرايط نزديك بودن فواصل كاشت حاصل مي‌شود. كه در اين حالت قطر ساقه كم شده، فواصل ميان گره‌ها زياد شده و گياه حالت علفي و يا پا بلند به خود مي‌گيرد.

 

گياهاني كه به تغييرات طول شب واكنش نشان مي‌دهند فتوپريودي ناميد مي‌شوند و در همه جا بجز اقليم‌هاي حاره‌اي نزديك استوا ديده مي‌شوند.

 

1. گياهان روز كوتاه: تنها زماني گل مي‌دهند كه دوره روزانه نور كمتر از دوره نوري بحراني آنها، مثلاً 12  ساعت باشد. مانند: ذرت‌شيرين، انواع لوبيا، سويا، شلغم، ارقام ميان‌رس كلم‌پيچ

 

2. گياهان روز بلند: گياهان روز بلند همچنين مي‌توانند در زير نور پيوسته يا دوره طولاني تاريكي كه در برخي لحظات با دوره نوري كوتاهي به مدت حدود 1 ساعت قطع شود گل دهند. مانند: سيب‌زميني، كاهو، هويج، نخودفرنگي، شويد، چغدربرگي، ترب، تربچه، ريواس، كلم‌چيني، چغندر‌سالادي، اسفناج

 

3. گياهان روز خنثي: گوجه‌فرنگي، خيار، فلفل، لوبياسبز، باقلاسبز، سيب‌زميني‌شيرين، كرفس، مارچوبه

 

آب

بيشتر مواد تشكيل دهنده سبزي‌ها آب مي‌باشد. بيش از 90% وزن سبزي‌هايي برگي چون كلم، كاهو، جعفري و بيش از 95% وزن سبزي‌هايي چون هندوانه، خربزه و طالبي را آب تشكيل مي‌دهد. تقسيم و بزرگ شدن سلول كه نتيجه آن رشد گياه است، به شادابي و سلامت گياه بستگي دارد كه آن منتج از جذب آب از خاك مي‌باشد. لذا آب يكي از مهمترين عوامل در توليد سبزي و هم‌چنين تعيين كننده محل سبزيكاري به حساب مي‌آيد. براي توليد يك كيلوگرم ماده خشك در گياهان به طور متوسط 500 ليتر آب نياز است. ميزان آب ضروري يك سبزي متناسب با خشكي خاك و عمق ريشه گياه است.

 

سبزي‌هايي كه نياز آبي زيادي دارند:

  • كلم‌هاي متوسط و ديررس، كرفس، ريواس، تره‌فرنگي، كلم‌گل، كلم‌چيني

 

سبزي‌هايي كه در مقابل خشكي مقاومند:

  • طالبي، فلفل‌سبز، بادمجان، انواع كدوها، پياز، نخودفرنگي، لوبياسبز

 


 

بنابراين گياهاني كه ريشه سطحي دارند با دور كمتري آبياري مي‌شوند تا گياهاني كه ريشه عميق دارند.

 

سبزي‌ها طي دوره رشد در مرحله‌ خاص به آب بيشتري نياز دارند. اين زمان به زمان بحراني نياز آبي سبزي‌ها معروف است. مهمترين مسئله در عرضه آب، پراكندگي منظم و مناسب آن است. كمبود آب در گياهاني كه به شرايط مرطوب عادت دارند بسيار جدي است زيرا خسارت وارده باعث مي‌شود كه از طريق بافت‌هاي ضعيف محافظ تعرق در روزنه‌ها تشكيل گردد و از طريق ديگر ريشه‌هاي سطحي در گياه ايجاد گردد.

 

معايب آب زياد در خاك سبزيكاري

  • شستشوي مواد غذايي از خاك
  • سله بستن خاك
  • توقف جوانه‌زني بذور سبزيجات
  • كمبود هوا در خاك (كاهش اكسي‍‍‍‍ژن و افزايش گاز كربنيك)
  • بسته شدن روزنه‌هاي برگ
  • كاهش دوره انباري سبزي‌ها
  • تركيدگي پوست سبزي‌هايي مثل گوجه‌فرنگي، كلم قمري و غيره
  • كاهش دما در عمل كربن‌گيري گياه
  • پوسيدگي ريشه و فراواني بيماري‌هاي گياهي
  • شسته شدن بذر در روش دست‌پاش
  • تكرار سم‌پاشي‌ها براي مبارزه با آفات و بيماري‌ها

معايب آب كم در سبزي‌ها

  • كمبود نسبي در اوايل دوره رشد اختلالاتي در رشد و نمو به‌وجود مي‌آورد.
  • كاهش عملكرد و كيفيت محصول
  • سبز نشدن بذر و يكنواخت نبودن رشد اوليه
  • خشكي باعث جدا شدن گل‌هاي خوراكي در كلم گل شده و از كيفيت محصول مي‌كاهد.
  • ايجاد مشكلات در تنظيم زمان برداشت محصول
  • افزايش شته‌ها
  • تشكيل انشعابات ريشه‌اي در هويج و ترب و غيره
  • به‌وجود آمدن طعم تند در تربچه، ترب، كلم‌قمري و غيره
  • افتادن گل‌ها (در نخود فرنگي و لوبيا سبز)
  • عدم تشكيل غده كافي در سيب‌زميني
  • كاهش جذب مواد غذايي توسط گياه (تثبيت مواد غذايي)
  • تاثير كم علف‌كش‌ها، قارچ‌كش‌ها و كودهاي شيميايي
  • محدوديت در انتخاب رقم
  • كاهش دوره انباري سبزي‌هاي برگي

 

جدول 5 - نياز آبي در زمان بحراني تعدادي از سبزي‌ها در مقاطع مختلف رشد

نوع سبزي                                                       زمان آبياري

مارچوبه...............................................................           هنگام رشد برگ‌ها

لوبيا......................................................................          دوره گل‌دهي و شكل گرفتن ميوه

كلم‌بروكلي و كلم‌پيچ........................................           دوره شكل گرفتن و بزرگ شدن پيچ

كلم‌گل................................................................           آبياري متناوب از زمان كاشت تا برداشت

هويج....................................................................          هنگام بزرگ شدن ريشه

كرفس..................................................................          هنگام استقرار نشاء و رشد سريع (دوره گرما)

كاهو.....................................................................          هنگام رشد پيچ

خيار و بادمجان....................................................         دوره گلدهي و بزرگ شدن ميوه

گوجه‌فرنگي.........................................................          هنگام گل‌دهي و ميوه بستن و رشد ميوه

خربزه...................................................................          هنگام گلدهي و رشد ميوه

پياز.......................................................................          هنگام تشكيل و رشد پياز

نخودفرنگي..........................................................          دوره گل‌دهي و پرشدن غلاف با دانه

سيب‌زميني.........................................................          طي دوره كامل رشد هنگامي كه نياز آبي مشهود باشد

فلفل‌سبز..............................................................          هنگام نشاءكردن و ميوه بستن و رشد ميوه

كدو تنبل و خورشتي..........................................          هنگام گل‌دهي و رشد ميوه

تربچه...................................................................          حجيم شدن ريشه

كدو خورشتي تابستانه........................................          دوره گل‌دهي و بزرگ شدن ميوه

ذرت‌شيرين..........................................................          مرحله ظهور گل‌آذين نر و مرحله ابريشم و پركردن دانه     

هندوانه................................................................          از هنگام گلدهي تا برداشت محصول

نقل از: Fulton, 1986

 

رطوبت هوا

از طريق نيروي تبخير اتمسفر و شدت تعرق در رشد و نمو گياهان تاثير مي‌گذارد. افزايش رطوبت هوا كه كاهش تعرق را به دنبال دارد باعث مي‌شود تا گياهان به حداكثر رشد دست يابند و اين عمل تا زماني كه جريان تعرق براي حمل مواد غذايي ضروري (مثل كلسيم) و مواد موثره (مثل سيتوكنين) در گياه ادامه دارد.

 

 

 

 

 

جدول 6 - رطوبت هوا

افزايش رطوبت هوا                                                                                 كاهش رطوبت هوا

نرمي بافت‌ها                                                                                        كوچك و ضخيم شدن برگ‌ها

كوچك و ضخيم شدن برگ‌ها                                                     كندي رشد 

كاهش عمل گرده‌افشاني و لقاح                                                   پژمردگي

گسترش عوامل بيماري‌زا                                                          خشك شدن اندام‌هاي يا كل گياه

نقل از: پيوست. 1381. چاپ دوم.

دما

دما مهمترين عاملي است كه در تعيين محل سبزيكاري و هم‌چنين توليد سبزي نقش عمده‌اي دارد. جذب آب و مواد غذايي از خاك به كمك ريشه‌ها و ساخت و تهيه مواد ذخيره شونده به كمك فتوسنتز در برگ‌ها هر دو به دما بستگي دارد. حرارت در توليد سبزي‌هاي ميوه‌اي مانند هندوانه، خيار و گوجه‌فرنگي نقش مهم و اساسي دارد. اگر دما زياد و يا كم باشد گرده‌افشاني در اين گياهان انجام نمي‌گيرد، لذا ميوه تشكيل نمي‌شود. در هويج براي اينكه مواد نشاسته‌اي به مواد قندي تبديل شود دما بايد خنك باشد. ميزان دماي مناسب براي گياهان بستگي به عوامل زيادي از قبيل جنس و گونه، سن فيزيولوژيكي، حالت فعاليت گياه، مدت زمان تاثير، شدت ساير عوامل زراعي و غيره دارد. به اين ترتيب نمي‌توان به تعريف مشخصي در اين زمينه دست يافت. با توجه به دماي مورد نياز سبزي‌ها مي‌توان تاريخ برداشت محصول را پيش‌بيني كرد و با كاشت متناوب آنها، برداشت محصول را براي روز دلخواه تنظيم كرد.

 

سرماي محيطي زياد در سبزي‌ها باعث:

 

به گل نشستن سبزي‌هاي دوساله

خسارت در سبزي‌هاي فصل گرم

 

گرماي محيطي زياد در سبزي‌ها باعث:

 

گرما توام با خشكي و در نتيجه كاهش رشد و نمو

بادزدگي (ريزش گل و ميوه)

تجزيه پروتئين، آنزيم و پروتوپلاسم مي‌شود و گياه را از بين مي‌برد.                     

عقيم شدن گرده‌ها

ظهور ساقه گل‌دهنده در محصولات فصل خنك

 

زمين و خاك

 جايگاه و نگه‌دارنده گياه است و نقش اصلي خاك تامين مواد غذايي و آب براي تغذيه و استقرار گياه است. تطابق آن براي زراعت گياهان بستگي به خصوصيات فيزيكي و شيميايي آن كه شامل ميزان ذرات خاك، بافت خاك، مقدار هوموس، قابليت جذب مواد، ذخيره‌سازي و نگه‌داري مواد و نيز وضعيت pH خاك دارد. اين خصوصيات در مقدار آب، هوا، گرما و مواد غذايي خاك دخالت مستقيم دارند و به اين ترتيب در انجام عمليات تهيه بستر كاشت، پايداري و به‌ويژه سختي خاك موثر است. در سبزيكاري سعي مي‌شود خاك از نظر شيميايي و فيزيكي طوري تهيه شود كه ريشه گياه بتواند حداقل در عمق 30 سانتي‌متري آن را به راحتي مواد غذايي را جذب كند. خاك‌ها به‌طوركلي به دو دسته معدني و آلي تقسيم مي‌شوند.

 

روش‌های مختلف تولید سبزی

1. تولید سبزی در سطوح خانه یا باغ‌های خانوادگی (Home gardening)

  • سبزیجات رشد محدود کشت می‌شوند.
  • داشتن یک سرگرمی در ساعات بیکاری
  • صرفه‌جویی در وقت (برای خرید)
  • در اختیار داشتن سبزی تازه در هر موقع که لازم باشد.
  • راندمان بیشتر در واحد سطح به‌ویژه در مورد سبزیجاتی مثل: گوجه‌فرنگی، بادمجان، فلفل
  • بهداشتی بودن
  • تاریخ کشت را می‌توان تنظیم کرد.
  •  قیمت سبزی مناسب است.
  • کمک به زیباسازی محیط از طریق ایجاد فضای سبز

 

2. تولید سبزی برای بازارهای محلی (Market gardening)

  • در حومه شهر به فاصله  15-10 کیلومتر کاشته شده و به مصرف همان شهر می‌رسد.
  • سبزیکاری متراکم می‌باشد.
  • بسته به ذائقه مردم شهر
  • گران بودن زمین‌های اطراف و به علت هزینه‌های زیاد این نوع سبزیکاری جای خود را به سایر شیوه‌ها داده است.

 

3. تولید سبزی برای مناطق دور دست (Truck gardening)

  • اکثر واحدهای تولید سبزی در کشور ما از این نوع هستند.
  • این واحدها در فواصل دورتری از شهرها مثلا 100- 50 کیلومتر قرار دارند.
  • سبزی‌های مقاوم در برابر حمل و نقل در این واحدها کشت می‌شوند.
  • به خدمت گرفتن یا انجام زراعت مکانیزه یا نیمه‌مکانیزه در تولید سبزی در این واحدها مقرون به صرفه است.
  • یکی از ویژگی‌های عمده این سبزیکاری این است که کشت به‌صورت انتخابی انجام می‌شود.

 

4. تولید سبزی برای فرآوری (Processing gardening)

  • حفظ کیفیت سبزی
  • کشت به روش مستقیم انجام می‌شود.
  • همزمان رسیدن گیاهان به منظور برداشت مکانیزه
  • کشت در زمین‌های حومه شهری که قیمت ارزانی دارد انجام می‌شود.
  • استفاده از بذر، کود و سایر تسهیلات ویژه
  • تولید سبزی‌ها به قیمت ارزان
  • وجود کارخانه‌ها و صنایع تبدیلی در نزدیک محل کاشت

 

5. تولید سبزی‌های پیش‌رس (Forcing gardening)

  • استفاده از گلخانه و تونل برای ایجاد شرایط ایده‌آل تولید سبزی
  • بیشتر در داخل و اطراف شهرهای بزرگ و صنعتی انجام می‌شود.
  • بسیار متراکم است.
  • مقرون به صرفه اقتصادی است.

 

شرایط سبزیکاری

شرايط سبزيكاري بستگی به: عوامل اقتصادی، قوانین تولیدی و عوامل طبیعی دارد.

 

عوامل اقتصادی

عوامل اقتصادی بستگی به عرضه، تقاضا، بازار و بازاریابی، قیمت، وسایل حمل و نقل، نیروی کار دارد. عواملي از قبيل مديريت، نيروي انساني و اقتصاد ملي و محلي در تعيين يك واحد توليد تاثير مي‌گذارند. بنابراين قبل از توليد سبزي، بايد اطلاعات كافي در زمينه نحوه بهره‌برداري و چگونگي به روش رساندن محصول كسب كرد. سبزي‌ها را نمي‌توان همانند ساير محصولات كشاورزي براي مدت زيادي در انبار نگهداري نمود، مضافاً اينكه ايجاد انبار و سردخانه خود مستلزم هزينه زيادي است.

 

براي بدست آوردن حداكثر استفاده از سبزيكاري بايد در درجه اول بازار فروشي موجود باشد. به همين علت بايد از توليد سبزي اطلاعاتي در مورد بازار فروش و بازاريابي جمع‌آوري كرد. بازار فروش و بازاريابي بستگي به تقاضا دارد. تقاضا نيز خود بستگي به عواملي متعددي از جمله ميزان جمعيت و عادات غذايي افراد و درآمد سرانه دارد. سبزي‌هاي مختلف با توجه به شرايط آب و هوايي مي‌توانند در ايران در هر چهار فصل توليد شود و به بازار مصرف عرضه شوند. در عرضه سبزي‌ها عواملي چون راه‌هاي ارتباطي شهرهاي كوچك و بزرگ، كارخانه‌هاي تبديلي، اطلاعات انبارداري، تاسيسات گلخانه‌اي و دانش صحيح تغذيه نقش دارد و گاهگاهي نوساناتي به علت زمان متغير برداشت محصول و تغيير ناگهان آب و هوا در عرضه بازار بوجود مي‌آيد. قيمت‌ها به حاصل نوسانات عرضه و تقاضا بستگي دارد. در صورتي كه عرضه و تقاضا متعادل نباشد، همواره نواسات قيمت به همراه است. بايد بين محل توليد و مصرف جاده‌هاي قابل استفاده و وسايل حمل و نقل كافي وجود داشته باشد. چرا كه سبزي‌ها پس از برداشت هنوز فعاليت حياتي دارند و واكنش‌هاي متابوليسمي همواره خواص دروني و بيروني سبزي‌ها را تغيير مي‌دهد، كه اين امر باعث از دست دادن آب و شادابي سبزي شده و در نهايت منجر به پژمردگي آن مي‌شود. در سبزيكاري بيش از ساير رشته‌هاي توليد كشاورزي به نيروي كارگر احتياج است و بسياري از كارها مثل كاشت بذر در خزانه و انتقال گياهان به زمين اصلي و برداشت محصول در سراسر جهان با دست انجام مي‌گيرد.

 

قوانین تولیدی

  • قانون لیبیگ: عملکرد هر محصول بستگی به آن ماده غذایی دارد که مقدار آن درخاک در حداقل باشد.
  • قانون ولنی و لیبشر: قانون لیبیگ زمانی موثر است که سایر عوامل تولیدی در حد اپتیمم باشد.
  • قانون میچرلیخ: افزایش عامل متغیر تولید تا آنجا موجب بهره‌وری است که بازده مادی بیشتر از هزینه‌های اضافی باشد.
  • قانون بوگسلاوسکی: افزایش عوامل تولیدی افزایش محصول را به دنبال دارد ولی این افزایش در یک محدوده اپتیمم به حالت تقریباً ثابت باقی می‌ماند.

 

طبقه‌بندی سبزیجات

سبزیکاری در فضای آزاد برخلاف پرورش سبزی‌ها در گلخانه و پرورش گل است. وجه تمایز سبزیکاری با پرورش گیاهان زینتی را می‌توان در رشد و نمو بیشتر و محدود بودن بقایای گیاهی سبزی‌ها دانست. اختلاف سبزیکاری و زراعت در این است که اکثر سبزی‌ها درحالیکه اندام‌های آنها کاملاً رشد نیافته‌اند، برداشت می‌شوند در صورتیکه برداشت محصولات زراعی پس از رشد کامل اندام‌ها صورت می‌گیرد. به ‌همین علت نیز سبزی‌ها با گذشت اندک زمانی کیفیت مطلوب خود را از دست می‌دهند. این بدان معنی است که اغلب سبزی‌ها از یک طرف با هزینه بیشتری تولید می‌شوند و از طرف دیگر تنها برای زمان محدودی می‌توان آنها را نگه‌داری کرد. از این نظر برای عرضه مداوم سبزی‌ها به بازار، باید آنها را در سطوح کوچک و در چندین مرحله کاشت. بنابراین یکی از ویژگی‌های تولید سبزی، کاشت بهنگام آن است.

  1. طبقه‌بندي از نظر سیکل زندگی: سبزیجات را براساس طول دوره رشد و نموشان تقسیم‌بندی می‌کنند.

 

الف: یک‌ساله: در طول یک فصل رویش رشد می‌کند تا بالغ شود، گل بدهد، بذر تولید کند و از بین برود. این گیاه دوره خواب را فقط به شکل دانه می‌گذراند. مانند: کاهو، خیار، خربزه، هندوانه، شاهی، کدو

 

ب: دوساله: گیاه دوساله در یک فصل رشد می‌کند. در طول زمستان به خواب می‌رود، در بهار رشد را از سر می‌گیرد، گل می‌دهد و از بین می‌رود. چرخه زندگی گیاه در دو سال کامل می‌شود. مانند: هویج، پیاز، جعفری، تره، چغندر، انواع کلم‌ها، كرفس، شيكوره

 

ج: چندساله: بیش از دو فصل رشد ادامه حیات می‌دهند. به دو گروه چوبی و علفی تقسیم می‌شوند.

  • چندساله‌های چوبی: ساقه‌های ضخیم و پوشیده از پوست دارند و در زمستان زنده می‌مانند. هر سال به اندازه این گیاهان افزوده و چوب جدید اضافی در آنها تولید می‌شود و تا اندازه‌های بزرگ رشد می‌کنند.

 

  • چندساله‌های علفی: فقط برگ‌ها و ساقه‌های ظریف تولید می‌کنند. اندام‌های هوایی آنها بیشتر اقلیم‌ها در فصل زمستان پاییز از بین می‌روند و فقط اندام‌های زیرزمینی در زمستان زنده می‌مانند. اما در مناطق بدون یخبندان، ممکن است در سرتاسر سال به رشد فعال ادامه دهند.

 

  1. طبقه‌بندی علمی یا گیاه‌شناسی: در این طبقه‌بندی از خانواده یا تیره و جنس و گونه نام برده می‌شود. ولی از نظر سبزیکاری اهمیت چندانی ندارد. اغلب دیده می‌شود سبزی‌هایی که در یک تیره قرار دارند، از نظر احتیاجات آب و هوایی، قسمت‌ قابل مصرف، نحوه استفاده و سایر مشخصات (نحوه کاشت) با هم تفاوت زیادی دارند.

 

  1. بر اساس قسمت‌های خوراکی: سبزی‌ها بر حسب قسمت‌های قابل استفاده، تقسیم‌بندی می‌شوند.

- سبزیجات برگی: کاهو، اسفناج، کرفس‌برگی، گشنیز، جعفری، ریحان، شوید، تره، کلم‌پیچ، آنديو و شيكوره

- سبزیجات ساقه‌ای: مارچوبه، کنگر، کلم‌قمری (داش کلم).

- سبزیجات میوه‌ای: خربزه، خیار، هندوانه، فلفل، بادمجان، کدو، گوجه‌فرنگی، بامیه.

- سبزیجاتی که از گل آنها استفاده می‌شود: آرتیشو، کلم‌گل معمولی، کلم‌گل‌سبز.

- سبزیجاتی که قسمت زیرزمینی مورد استفاده قرار می‌گیرد: پیاز، سیر، موسیر، هویج، چغندر، شلغم، ترب.

- سبزیجاتی که از بذر نارس یا از غلاف‌های نارس استفاده می‌شود: لوبیا سبز، باقلا، نخودفرنگی.

 

  1. طبقه‌بندی براساس مقاومت یا حساسیت به سرما (نیازهای حرارتی): که به دو گروه تقسیم می‌شوند:

الف: سبزیجات فصل سرد: بذر در درجه حرارت پایین (حدود 2-3 تا 7-8 درجه سانتی‌گراد) جوانه می‌زند و رشد بهینه آنها در هوای خنک (16-27 درجه سانتی‌گراد) انجام می‌گیرد. آنها دمای نزدیک به یخبندان را تحمل می‌کنند. سبزی‌های فصل خنک در شرایطی که میانگین و متوسط دمای ماهیانه حدود C°20 باشد، رشد مناسبی و خوبی دارند. چنانچه متوسط دما بین C°18-16 باشد، بهترین رشد و مرغوب‌ترین محصول را خواهد داشت.

 

  • سبزی‌های مقاوم به سرما:  مارچوبه، ریواس، سیر، موسیر، اسفناج، شلغم، تربچه، پیاز، جعفری، کلم‌پیچ، نخودفرنگی، کلم‌قمری، کلم‌گل‌سبز، کلم‌تکمه‌ای، تره‌فرنگی

 

  • نیمه‌مقاوم به سرما: کلم‌گل‌معمولی، چغندرلبوئی، چغندربرگی، کاهو، آندیو، سیب‌زمینی، هویج، آرتیشو

 

ب: سبزیجات فصل گرم: شامل سبزی‌هایی هستند که بذرشان برای جوانه‌زدن احتیاج به دمای بالا دارند
(15-10 درجه سانتی‌گراد) و در هوای گرم (33-24 درجه سانتی‌گراد) بیشترین رشد و بهترین محصول را خواهند داد. در شرایطی که میانگین دمای ماهیانه حدود C°30 باشد، رشد مناسب و مطلوب خواهند داشت. به‌طورکلی برای این دسته سبزی‌ها نباید حداکثر دما از 38 الی 40 درجه سانتی‌گراد و پایین‌ترین دما از C°10 کمتر شود.                                 

 

  • حساس به سرما: گوجه‌فرنگی، اسفناج زلاندنو، ذرت‌شیرین، لوبیاسبز، سویا، لوبیا چشم‌بلبلی

 

  • خیلی حساس به سرما: انواع کدوها، بادمجان، بامیه، هندوانه، خیار، سیب‌زمینی‌شیرین، خربزه، طالبی، فلفل.

 

جدول 1 - سبزیجات فصل خنک

 

آرتیشو و سیب‌زمینی                       ریواس                                  کلم‌گل

اسفناج و آندیو                               سالسیفی                               کلم‌بروکلی

باقلا سبز                                      تربچه                                   کلم‌تکمه‌ای

مارچوبه                                       تره‌فرنگی                               کلم‌قمری

نخودفرنگی                                   شلغم                                    کلم‌پیچ

چغندرلبوئی                                  کرفس                                   هویج و پیاز

 

 

نقل از: قادری1356

 

جدول2 - سبزیجات فصل گرم

 

اسفناج زلاندنو                               سیب‌زمینی‌ترشی                    گوجه‌فرنگی

بادمجان                                       بامیه                                    طالبی

ذرت‌شیرین                                   فلفل‌سبز                                لوبیا

خربزه                                          کدوها                                   هندوانه

نقل از: قادری1356

فرق بین سبزیجات فصل سرد و گرم

1 . در جوانه‌زنی بذر: چرا که سبزی‌های فصل خنک در دمای پایین خاک جوانه می‌زنند.

2. اندازه سبزیجات فصل سرد کوچکتر است.

3. سبزیجات فصل گرم دارای ریشه‌های عمیق‌تری هستند.


 

4. در سبزیجات فصل گرم اجزای زایشی و در سبزیجات فصل سرد قسمت‌های رویشی مورد استفاده     قرار می‌گیرد.

5. کود فسفره در سبزیجات فصل گرم (زایشی) و کود ازته در سبزیجات فصل سرد (رویشی) استفاده بیشتر دارد.

6. از لحاظ انبارمانی سبزیجات فصل گرم به دمای 8–7 درجه سانتی‌گراد و سبزیجات فصل سرد به دمای پایین حدود 2–1 درجه سانتی‌گراد نیازمند می‌باشد.

7. سبزی‌های دوساله (هویج‌فرنگی، کرفس، جعفری) نسبت دوره‌های طولانی سرما حساس‌اند و قبل از آنکه کاملاً برسند به بذر می‌نشینند.

8. تعداد دفعات آبیاری به علت سطحی بودن ریشه زیاد است.

 

جدول3- البته استثناهایی نیز وجود دارد كه به‌صورت جدول زير بيان شده است

سیب‌زمینی‌شیرین

محصول فصل گرم است، ولی از غده ریشه‌ای آن استفاده می‌گردد.

نخودفرنگی

محصول فصل خنک است ولی قسمت زایشی (دانه نارس) آن استفاده می‌گردد.

اسفناج زلاندنو

محصول فصل گرم است  ولی برگ‌های آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

ذرت‌شیرین

محصول فصل گرم است اما در دماهای پایین C3-2 قابلیت انبارداری را دارا می‌باشد.

سیب‌زمینی

محصول فصل خنک است اما در دمای صفر درجه قابل انبار نیست.

 

5. طبقه‌بندی از نظر تحمل شوری خاک: سبزي‌ها نسبت به شوري خاك بسيار حساس مي‌باشند و هرچه خاك شورتر باشد، ريشه گياهان آب مورد نياز را با سختي بيشتري جذب مي‌كنند اهميت اين مسئله در شرايط آب و هوايي گرم و خشك نسبت به شرايط مرطوب به مراتب شديدتر است. درجه حساسيت سبزي‌ها به شوري خاك بسيار متفاوت است.

الف: تحمل به شوری: اسفناج، چغندربرگی، چغندرلبوئی، کلم‌قمری، مارچوبه

ب: تحمل متوسط: گوجه‌فرنگی، فلفل، سیب‌زمینی، هویج، کاهو، پیاز

ج: حساس به شوری: تربچه، لوبیا سبز

 

طبقه‌بندي بر اساس عمق ریشه: سبزي‌ها نسبت به ساير گياهان بيشتر به آب نياز دارند. ميزان آب ضروري متناسب با خشكي و عمق ريشه گياه است. بنابراين گياهاني كه ريشه سطحي دارند مثل تربچه، كاهو و غيره، با دور كمتري آبياري مي‌شوند تا گياهاني كه ريشه عميق دارند مثل گوجه‌فرنگي، انواع كلم‌ها و غيره. بايد دانست كه:

  • 70 درصد رطوبت و مواد غذايي مورد نياز گياهان از قسمت فوقاني ريشه‌ها تامين مي‌شود.
  • هرچه دوره رويش كوتاه‌تر باشد، خسارت ناشي از كم‌آبي بيشتر است.
  • اگر بعد از يك دوره خشك طولاني گياهي را آبياري كنيم، احتمال تركيدگي ميوه در آن زياد است. اين امر به علت پديده فيزيكي (عدم تناسب صحيح حجم به سطح ميوه) است. تركيدگي گوجه‌فرنگي، كلم قمري و غيره از اين نوع است.

 

جدول 4- متوسط عمق ريشه تعدادي از سبزي‌ها

 

 

 

 

 

              ريشه سطحي                                     ريشه متوسط                                  ريشه عميق

     (67 سانتيمتر و يا بيشتر)                         (68 تا 100 سانتيمتر)                       (110 تا 200 سانتيمتر)

              كلم‌بروكلي                                        لوبيا                                              آرتيشو

              كلم‌تكمه                                           چغندرلبويي                                    مارچوبه  

              كلم‌پيچ                                             هويج و شلغم                                  لوبيا ليما

              كلم گل و كلم چيني                            خيار                                             خربزه

              كرفس                                              بادمجان                                         كدوتنبل

              كاهو و اسفناج                                    نخودفرنگي                                     كدوخورشتي

              سير و تره‌فرنگي                                  فلفل‌سبز                                        سيب‌زميني شيرين

              ذرت‌‌شيرين                                       ريواس                                           گوجه‌فرنگي

              تربچه و سيب‌زميني                             كدوخورشتي (تابستانه)                     هندوانه

نقل از: Fulton, 1989

 

7. طبقه‌بندي بر اساس مقاومت به واکنشpH  خاک: سبزي‌ها هر كدام در يكpH  به ‌خصوص از خاك پرورش مي‌يابند و عكس‌العمل سبزي‌ها نسبت بهpH   خاك بسيار متفاوت است. يكي از عواملي كه هنگام دادن كود به خاك بايد در نظر گرفت،pH  خاك است. اضافه كردن كودهاي شيميايي نبايد باعث بهم زدنpH  خاك شوند. بنابراين، تغيير pH خاك باعث تغيير شرايط رشد مي‌گردد. اغلب سبزي‌ها در زمين‌هايي كه 7pH= دارند، نتيجه بسيار خوبي مي‌دهند. البته بيشتر سبزي‌ها بهترين رشد و نمو خود را در خاك‌هايي دارند كه اسيدي باشند. شايان ذكر است كه تعدادي از سبزي‌ها ترجيح مي‌دهند در خاكي كهpH  كمي قليايي داد، به رشد خود ادامه دهند. لوبيا‌سبز، كدو مسمايي، كاسني و لوبيا پهن آمريكايي، نمونه‌هايي از اين سبزي‌ها هستند. بعضي مواقع براي پيشگيري از بيماري‌ها، مجبور به كاشت سبزي‌ها درpH   مخصوصي مي‌باشيم. به‌عنوان مثال: براي جلوگيري از اشاعه بيماري لكه‌سياه سيب‌زميني لازم است كه درpH  حدود 5 سيب‌زميني را كشت نمود. چنانچه كلم در خاك‌هايي كه pH كمي قليايي دارند، كشت شوند حمله بيماري‌ فتق كلم به حداقل خواهد رسيد.

 

مقدمه

سبزی‌ها گیاهان علفی هستند که قسمت‌های مختلف آنها مانند برگ، غنچه، ساقه، ریشه، غده، پیاز، گل، میوه و دانه به‌صورت خام، پخته، خشک‌شده، پودرشده، یخ‌شده و یا کنسرو شده به مصرف تغذیه انسان می‌رسد.

 

از دیدگاه Schuphan  تعریف سبزی به قرار زیر می‌باشد:

به کلیه محصولات کشاورزی و باغی- به استثنای محصولات درختی و غله‌ای -  اطلاق می‌شود که از برگ، ساقه، ریشه، جوانه، غنچه، پیاز، ساقه زیرزمینی، گل، میوه، دانه و یا قارچ به‌طور کامل و مستقیم و بدون تغییر و تبدیل قسمت اعظم مواد درونی آنها به‌صورت خام- پخته – خشک – کنسروی – یخ‌زده و یا فرآوری به مصرف تغذیه انسان می‌رسد. بنابراین چغندرقند و دانه‌های روغنی جزو سبزی‌ها محسوب نمی‌شوند. سبزیکاری یعنی تولید انواع سبزی به منظور تغذیه و بهره‌برداری از قسمت‌های مختلف آن.

 

ارزش و اهمیت غذایی سبزی‌ها

مصرف سبزی‌ها برای سلامتی ضروری بوده و چربی انرژی‌زا و کربوهیدرات‌ها در اغلب آنها کم است. براساس تغذیه صحیح و مدرن یک ماده غذایی باید: خوش طعم – بهداشتی – خاصیت سیرکنندگی و صرفه اقتصادی داشته باشد. که اکثر سبزی‌ها این ویژگی را دارا هستند. وجود سبزی‌ها در غذای روزانه انسان الزامی است به‌طوری که باید 80 درصد حجم کل غذا را محصولات باغبانی (میوه و سبزی) و 20 درصد بقیه را مواد پروتئینی (گوشت، تخم‌‌مرغ، پنیر) و مواد قندی (نشاسته و نظایر آنها) تشکیل دهد. 

 

ترکیبات و مواد موجود در سبزیجات

سبزی‌ها از نظر دارا بودن انواع ویتامین‌ها، مواد معدنی، مواد پروتئنی، ترکیبات قندی و به لحاظ داشتن مقدار قابل توجهی سلولز که باعث سهولت هضم غذا می‌شود، نقش بسیار مهمی را در تغذیه انسان ایفا می‌کنند. لازم به ذکر است که بسیاری از مواد مورد احتیاج بدن، که وجود آنها حتی به مقدار بسیار کم برای ادامه حیات ضروری است در غذاهای حیوانی یافت نمی‌شود و یا مقدار آنها بسیار کم است در صورتی که در سبزی‌ها به حد وفور وجود دارد.

 

الف) ويتامين‌ها: از جمله موادآلی هستند که در تنظیم عملیات فیزیولوژیکی بدن دخالت داشته و باید وارد بدن شوند. به عبارت دیگر، بدن قادر نیست این مواد را بسازد.

 

ویتامین A: بیشتر سبزیجاتی چون: هویج، جعفری، اسفناج، کلم‌سبز، کدو، کاسنی‌فری، گوجه‌فرنگی، فلفل‌سبز، کلم‌تکمه‌ای وجود دارد. که بیشترین آن در هویج می‌باشد.

ویتامین C: در فلفل‌سبز، جعفری، کلم‌تکمه‌ای، کلم‌سبز، کلم‌پیچ‌قرمز، کلم‌پیچ‌سفید، کلم‌قمری، اسفناج، ترب، تربچه، گوجه یافت می‌شود و مقدار آن در فلفل بیشتر است. عنصر منگنز در افزایش این ویتامین در برگ و میوه سبزی‌ها تاثیر دارد.

ویتامین A,C: به وفور در جعفری پیدا می‌شود.

 

به‌طورکلی مقدار ویتامین بستگی به انواع مختلف سبزی و به وضعیت آب و هوایی محل، به‌خصوص در موقع برداشت محصول دارد.

در نهایت میزان ویتامین سبزی‌ها در غذای آماده، عامل تعیین کننده ویتامین است. زیرا سبزی‌ها هنگام پختن و به‌ویژه با پختن غلط، مقدار زیادی ویتامین از دست می‌دهند. دانستن نکات زیر در این مورد ضروری است:

 

  • A :  حساس به اکسیژن هوا و تاثیرات نوری است.                                       
  • B1,B2 : به اکسیژن هوا و دما حساس است ولی تاثیرات نوری در آن زیاد نیست.
  • C : در مقابل اکسیژن هوا و دما حساس است.

 

ب) پروتئین، چربی و کربوهیدرات‌ها: حدود 1 تا 2 درصد این مواد در سبزیجات موجود می‌باشد به غیر از دانه‌های خشک حبوبات که حاوی درصد زیادی پروتئین هستند، قارچ‌های خوراکی نیز بین 2 تا 5 درصد مواد پروتئینی دارند که پروتئین آنها از نوع اسیدهای‌آمینه ضروری بوده که حدود 70 تا 80 درصد آن قابل جذب است. در برخي از سبزيجات مقدار ليزين  بيشتر از تخم‌مرغ مي‌باشد.

 

ج) املاح معدنی: این مواد شامل سدیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، آهن، منگنز، مس، روی و غیره هستند که مقدار آن بین 4 تا 15 درصد در سبزیجات معتبر است. علاوه براینکه در ساختمان پاره‌ای از قسمت‌های بدن انسان به‌کار می‌روند، دارای اعمال فیزیولوژیکی ویژه‌ای نیز هستند. به‌عبارت دیگر در فعل و انفعالاتی که در داخل بدن صورت می‌گیرد اسیدهای مختلفی تولید می‌شود که برای سلامتی انسان مضرند.ترکیبات قلیایی آنها، ترکیبات اسیدی ناشی از مصرف گوشت و غیره را در معده خنثی می‌کند.مواد معدني موجود در سبزيجات به قرار زير است:

  • کاروتن: در سبزیجاتی چون هویج، جعفری، اسفناج، کلم‌بروکلی، فلفل‌سبز وجود دارد.
  • آهن:جعفری، اسفناج، تره، باقلا سبز، آندیو، نخودفرنگی دارای بیشترین آهن هستند.
  • کلسیم: این عنصر در جعفری، اسفناج، تره، تره‌فرنگی، کرفس به مقدار زیادی وجود دارد.
  • فسفر:  سیر، نخودفرنگی، آرتیشو، کلم‌تکمه‌ای، کلم بروکلی، شلغم دارای بیشترین مقدار فسفر هستند.
  • پتاسیم: در جعفری، اسفناج، ترتیزک، شلغم، سیر به‌ وفور یافت می‌شود.
  • سدیم: آرتیشو دارای مقادیر زیادی سدیم می‌باشد.

 

د) اجسام مکانیکی: سبزیجات حدود 10% سلولز دارند که برای عملیات مکانیکی معده و روده لازم و ضروری است. سلولز باعث می‌شود تا عضلات دستگاه گوارش برای مخلوط مواد غذایی و انتقال و هضم آنها با شیره معده بیشتر فعال گردد. سبزی‌ها به‌خاطر حجم زیادی که در دستگاه گوارش تولید می‌کنند، از یبوست جلوگیری کرده، باعث تسریع اعمال دودی روده می‌گردند و در نتیجه به دفع مواد زائد از روده کمک می‌کنند. به همین علت سبزی‌ها ملین هستند. بنابراین غذای انسان باید نه تنها از حیث کیفیت مناسب باشد، بلکه از حیث کمیت نیز معین باشد.

 

نام علمی سبزیجات

 

نام فارسی

نام انگلیسی

نام علمی

خانواده

اسفناج

Spinach

Spinacia oleracea

Chenopodiaceae

اسفناج زلاندنو

Tetragonia

Tetragonia expansa

Aizoaceae

کاهو

Lettuce

Lactuca sativa

Asteraceae

كرفس

Celery

Apium graveolens

Umbelliferae

جعفری

Parsley

Petroselinum crispum

Umbelliferae

آندیو یا کاسنی فری

Endive

Cichorium endivia

Asteraceae

شیکوره یا کاسنی وحشی

Chicory-Witloof Chicory

Cichorium intybus

Asteraceae

هویج

Carrot

Daucus carota

Umbelliferae

تربچه

Radish

Raphanus sativus

Cruciferae

چغندر لبویی یا سالادی

Red Beet - Beet

Beta vulgaris var conditiva

Chenopodiaceae

شلغم

Turnip

Brassica rapa var. sepliceps

Cruciferae

ترب

diakon

Raphanus sativus longipinatu

Brassisaceae

سیب زمینی

Potato

Solanum tuberosum

Solanaceae

پیاز خوراکی

Onion

Allium cepa

Alliaceae

پيازچه برگي

Chives

Allium schoenoprasum

Alliaceae

سیر

Garlic

Allium sativum

Alliaceae

تره فرنگی

Leek

Allium porrum

Alliaceae

موسیر

Shallot

Allium ascalonicum

Alliaceae

کلم پیچ

cabbage

Brassica Oleracea var. capitat

Brassisaceae

کلم‌گل

Cauliflower

Brassica oleracea var. botrytis

Brassisaceae

کلم قمری

Kohlrabi

Brassica oleracea var. caulorapa

Brassisaceae

کلم بروکلی یا کلم‌گل سبز

Broccoli

Brassica oleracea var. italica

Brassisaceae

کلم تکمه‌ای یا کلم بروکسل

Brussels sprouts

Brassica oleracea var. gemmifera.

Brassisaceae

کلم‌چینی

Bok choy

Brassica oleracea var. chinensis

Brassisaceae

گوجه فرنگی

Tomato

Lycopersicum esculentum

Solanaceae

فلفل سبز

Green peppe-Chilli

Capsicum annum

Solanaceae

فلفل سیاه

Black pepper

Piper nigrum

Piperaceae

بادمجان

Eggplant

Solanum melongena

Solanaceae

هندوانه

Watermelon

Citrullus vulgaris Citrullus lanatus-

Cucurbitaceae

خيار

Cucumber

Cucumis sativus

Cucurbitaceae

طالبي

Galia

----Cucumis melo var. reticulatus

Cucurbitaceae

خربزه

Melon

---------Cucumis melo var.inodorus

Cucurbitaceae

كانتالوپ

Cantaloupe

Cucumis melo var. cantaloupensis

Cucurbitaceae

خيار چنبر----

Armenian cucumber

Cucumis melo var. flexousus

Cucurbitaceae

دستنبو

Dudaim Melon

Cucumis melo var. dudaim

Cucurbitaceae

كدو مسمايي

Zucchini-Courgette

Cucurbita pepo

Cucurbitaceae

كدو حلوايي

Butternut squash

Cucurbita moschata

Cucurbitaceae

كدو تنبل

Buttercup squash

Cucurbita maxima

Cucurbitaceae

كدو برگ انجيري

Chilacayote

Cucurbita ficifolia

Cucurbitaceae

ذرت شیرین

Sweet corn

Zea mays var. saccharata

Poaceae

نخودفرنگی یا نخود سبز

English pea

Pisum sativum

Leguminosae

باقلا سبز

Horse bean- Faba bea

Vicia faba

Leguminosae

لوبیا سبز

bean

Phasolus vulgaris L

Leguminoseae

باميه

Okra

Hibiscus esculentus L.

Malvaceae

مارچوبه

Asparagus

Asparagus officinalis L

Liliaceae

ریواس

Rheum

Rheum rhapotieum

Polygonaceae

آرتیشو

Artichoke

Cynara scolymus

Compositea

قارچ خوراکی تکمه ای

champignon

Agaricus bisporus

Agaricus

قارچ خوراکی شی تا که

Shiitake

Lentinus edodes

Polyporaceae

قارچ صدفی

Oyster

Pleurotus ostreatus

Polyporaceae

جدیدترین مطالب آموزشی

مجموعه گلهای درون خانه ای
مجموعه گلهای گلخانه ای
مجموعه گلهای باغچه ای
مجموعه میوه های گرمسیری
مجموعه سبزی های غده ای
مجموعه سبزی های پیازی
مجموعه سبزی های ریشه ای
مجموعه فیلم و نرم افزار هیدروپونیک
مجموعه مطالب ماشین آلات کشاورزی

سایر محصولات آموزشی در مورد دام و طیور با امکان خرید پستی

فیلم آموزش بیماریهای زنبور عسل, بیماریهای زنبور عسل, بیماری لوک آمریکایی, انتقال بیماری لوک آمریکایی, مبارزه با بیماری لوک آمریکایی, کنه واروآ, انتقال بیماری واروآ, مبارزه با بیماری واروآ, داروی ضد واروآ, نوزما, بیماری نوزما, بیماری زنبور عسل بالغ, مبارزه با بیماری نوزما

فیلم های آموزش بیماریهای زنبور عسل

فیلم های آموزش بیماریهای زنبور عسل (لوک آمریکایی ، کنه واروآ ، نوزما) کاملا به زبان فارسی 1 عدد دی وی دی قابل پخش در کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
پرورش زنبور عسل, فیلم پرورش زنبور عسل, پرورش ملکه زنبور عسل, تبدیل کندو سنتی به صنعتی, ابزار آلات زنبور داری, ابزارآلات تهیه موم و گرده, تولید ژله رویال, تقویت کلنی های ضعیف

فیلم های آموزش پرورش زنبور عسل

فیلم های آموزش پرورش زنبور عسل کاملا به زبان فارسی 1 عدد دی وی دی قابل پخش در کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر نوع خرابی در دی… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
فیلم آموزشی آشنایی با ماشین جوجه کشی, آموزش ماشین جوجه کشی, تنظیم دما, تنظیم رطوبت, اصول کار با دستگاه جوجه کشی, زیر و رو کردن تخم مرغ ها

فیلم آموزشی ماشین های جوجه کشی

فیلم آموزشی آشنایی با ماشین جوجه کشی کاملا به زبان فارسی 1 عدد سی دی قابل پخش در ويدئو سي دي، کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
تغذیه دام, بهبود تغذیه دام, فیلم بهبود تغذیه دام, مدیریت تغذیه دام, مقدار غذا دهی روزانه به دام ,TMR ,روش های خوراک دهی, جیره غذایی دام, آماده سازی خوراک کامل دام, کنسانتره در جیره غذایی گاو

فیلم بهبود تغذیه دام

فیلم بهبود تغذیه دام کاملا به زبان فارسی1 عدد سی دی قابل پخش در ويدئو سي دي، کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر نوع خرابی در سی دی… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
کیفیت شیر, بهداشت شیر, فیلم های آموزشی بهبود کیفیت و بهداشت شیر, کاهش بار میکروبی شیر, جایگاه شیر دوشی, جمع آوری شیر ,CNT, بیماری ورم پستان گاو, میکروب مزوفیل

فیلم های آموزشی بهبود کیفیت و بهداشت شیر

فیلم های آموزشی بهبود کیفیت و بهداشت شیر کاملا به زبان فارسی1 عدد سی دی قابل پخش در ويدئو سي دي، کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
گاو شیری, پرورش گاو شیری, نرم افزار آموزشی پرورش گاو شیری, تغذیه, تاسیسات, حذف شاخ, واکسیناسیون, پرورش تليسه, نژاد های گاو شیری, آناتومی گاو, روش سیلو کردن مواد غذایی, شیر دوشی, زایمان, سیستم تناسلی گاو

نرم افزار آموزشی پرورش گاو شيري

نرم افزار آموزشی پرورش گاو شيري 1عدد سی دیکاملا به زبان فارسیبدون نیاز به نصب ( اجرا بصورت آتوران)قابل اجرا در کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی تعویض… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
فیلم آموزش پرورش گوساله شیری, گوساله شیری, پرورش گوساله شیری, نگهداری گوساله شیری, شیر دهی گوساله شیری, زایمان, مراحل جوانی گوساله

فیلم پرورش گوساله های شیری

فیلم پرورش گوساله های شیریکاملا به زبان فارسی1 عدد سی دی قابل پخش در ويدئو سي دي، کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر نوع خرابی در… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
مرغ تخم گذار, پرورش مرغ تخم گذار, نرم افزار آموزشی پرورش مرغ تخم گذار, تاسیسات و تجهیزات لازم, مدیریت, آماده سازی سالن, شیوه های خوراک دهی و آب دهی, تولید تخم مرغ, واکسیناسیون مرغ تخم گذار

جامع ترین و کاملترین آموزش پرورش مرغ تخم گذار

جامع ترین و کاملترین آموزش پرورش مرغ تخم گذار 1عدد دی وی دیکاملا به زبان فارسیبدون نیاز به نصب ( اجرا بصورت آتوران)قابل اجرا در کامپیوتر و لپ تاپ… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
مرغ گوشتی, پرورش مرغ گوشتی, نرم افزار آموزشی پرورش مرغ گوشتی, تاسیسات و تجهیزات لازم, مدیریت, آماده سازی سالن, شیوه های خوراک دهی و آب دهی, نوک چینی, واکسیناسیون مرغ گوشتی,محل کشتار, بارگیری, حمل و نقل

نرم افزار آموزشی پرورش مرغ گوشتي

نرم افزار آموزشی پرورش مرغ گوشتي 1عدد سی دیکاملا به زبان فارسیبدون نیاز به نصب ( اجرا بصورت آتوران)قابل اجرا در کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی تعویض… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
کرم ابریشم, پرورش کرم ابریشم, فیلم پرورش کرم ابریشم, رقم های جدید کرم ابریشم, انواع هیبرید کرم ابریشم, نوغان, پرورش نوغان, نوغان داری, غذای کرم ابریشم, تهیه نخ ابریشم

فیلم پرورش کرم ابریشم

مجموعه آموزش پرورش کرم ابریشم کاملا به زبان فارسی1 عدد دی وی دی ( اورجینال )قابل پخش در کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر نوع… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
تریکوگراما, زنبور تریکوگراما, پرورش زنبور تریکوگراما, تکثیر زنبور تریکوگراما, فیلم آموزشی پرورش و تکثیر زنبور تریکوگراما, مبارزه بیولوژیک, کاهش مصرف سموم و کود های کشاورزی

فیلم آموزشی پرورش و تکثیر زنبور تریکوگراما

فیلم آموزشی پرورش و تکثیر زنبور تریکوگراماکاملا به زبان فارسی1 عدد سی دی قابل پخش در ويدئو سي دي، کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض در صورت وجود… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
مجموعه آموزشی پرورش شترمرغ, شترمرغ, پرورش شترمرغ, آموزش شترمرغ, آموزش پرورش شترمرغ, طرح توجیهی شترمرغ, نژادهای شترمرغ, جفت یابی شترمرغ,تخمگذاری شترمرغ, جوجه کشی شترمرغ, پرورش جوجه شترمرغ, بیماریهای شترمرغ

مجموعه آموزشی پرورش شترمرغ

مجموعه آموزشی پرورش شترمرغکاملا به زبان فارسی1 عدد دی وی دی ( اورجینال )قابل اجرا در کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر نوع خرابی… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
آموزش جامع مرغداری و مرغ گوشتی اورجینال

آموزش جامع مرغداری و مرغ گوشتی

آموزش جامع مرغداری و مرغ گوشتی اورجینال شامل 5 عدد سی دی آموزشی فارسی مجموعه زیر حاوی:اصول پرورش مرغ گوشتینیاز جوجه به نوراصول قرنطینه بهداشتیاثر… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
فیلم آموزشی مديريت گاوداری صنعتی, گاوداری صنعتی, مديريت گاوداری صنعتی, پرورش گاو شیری, اصلاح نژاد دام, تغذیه دام, بهداشت سم و سم چینی, تلقیح مصنوعی

فیلم آموزشی مديريت گاوداری صنعتی

فیلم های آموزشی مديريت گاوداری صنعتی شامل 2 عدد سی دی کاملا به زبان فارسی قابل پخش در ویدئو سی دی، کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی تعویض در صورت وجود… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
بوقلمون, پرورش بوقلمون, فیلم پرورش بوقلمون گوشتی, گوشت بوقلمون, جوجه ريزي بوقلمون, تغذیه بوقلمون, نگهداري بوقلمون, مدیریت بوقلمون

فیلم پرورش بوقلمون گوشتی

فیلم پرورش بوقلمون گوشتیکاملا به زبان فارسی1 عدد دی وی دی ( اورجینال )قابل پخش در کامپیوتر، لپ تاپ، دی وی دی پلیردارای گارانتی تعویض در صورت وجود هر… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
پرورش گوسفند, بیماری های گوسفند, تاسیسات و جایگاه پرورش گوسفند, تولید پشم, تولید شیر, زایمان, تغذیه, جیره نویسی, گوسفند نژاد بلوچی, گوسفند نژاد فراهانی, گوسفند پشمی, پرواربندی گوسفند, نرم افزار آموزشی پرورش گوسفند

نرم افزار آموزشی پرورش گوسفند

نرم افزار آموزشی پرورش گوسفند1عدد سی دیکاملا به زبان فارسیبدون نیاز به نصب ( اجرا بصورت آتوران)قابل اجرا در کامپیوتر و لپ تاپ دارای گارانتی تعویض در… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
نرم افزار آموزش پرورش زنبور عسل, آموزش پرورش زنبور عسل, پرورش زنبور عسل, نژادهای مختلف زنبور عسل, ساخت کندو, تغذیه زنبور عسل, مدیریت پرورش زنبور عسل, بیماریهای زنبور عسل, آفات زنبور عسل, تولید ملکه, پرورش ملکه, فرآورده های زنبور عسل, تولید عسلک, زهر زنبور عسل, ژله رویان, بره موم, موم زنبور عسل, گرده گل, گرده افشانی

نرم افزار آموزش پرورش زنبور عسل

نرم افزار آموزش پرورش زنبور عسل 1عدد سی دیکاملا به زبان فارسیبدون نیاز به نصب ( اجرا بصورت آتوران)قابل اجرا در کامپیوتر و لپ تاپدارای گارانتی تعویض… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
پرورش بلدرچین

پرورش بلدرچین

پرورش بلدرچینفیلم آموزشی پرورش بلدرچین شامل تاریخچه و اقتصاد بلدرچین،نژادهای بلدرچین،خصوصیات بلدرچین،پرورش و نیازهای بلدرچین،وسایل مورد نیاز برای… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید
فیلم آموزشی پرورش کبک و قرقاول

فیلم آموزشی پرورش کبک و قرقاول

فیلم آموزشی پرورش کبک و قرقاولفیلم آموزشی پرورش کبک و قرقاولحاوی :تاریخچه پرورش کبک و قرقاول - مزایای پرورش - اصول مقدماتی پرورش کبک و قرقاول و ...… برای توضیحات بیشتر در مورد این محصول کلیک کنید

توليد و فروش انواع نشا گياهان دارویی توسط شرکت زرین گیاه، توانایی تولید نشاء انواع گیاهان دارویی را داریم.

تولید طبق نیاز و سلیقه شما. بصورت ریشه لخت، کیسه ای، گلدانی و ...

تماس با بخش فروش شرکت زرین گیاه 09147297295 ( تهیه نشاء و قلمه )

آویشن باغی اسطوخودوس بادرنجبویه به لیمو فیسالیس مریم گلی دارویی سنبل الطیب اروپایی گاوزبان ایرانی
آویشن باغی
اسطوخودوس بادرنجبویه به لیمو
فیسالیس
مریم گلی سنبل الطیب
گاوزبان ایرانی
تماس با بخش فروش شرکت زرین گیاه برای تهیه نشاء و قلمه
09147297295
برای دیدن همه محصولات شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای دیدن همه محصولات شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای عضویت در کانال تلگرام شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای عضویت در کانال تلگرام شرکت زرین گیاه کلیک کنید
برای دیدن فیلم ها و کلیپ های شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
کلیپ های شرکت زرین گیاه

شمعدانی معطر

تماس با بخش فروش شرکت زرین گیاه برای تهیه نشاء و قلمه و انوع گیاه دارویی بصورت ریشه لخت، کیسه ای و گلدانی
09147297295
برای دیدن همه محصولات شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای دیدن همه محصولات شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای عضویت در کانال تلگرام شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید

برای عضویت در کانال تلگرام شرکت زرین گیاه کلیک کنید

برای دیدن فیلم ها و کلیپ های شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید

کلیپ های شرکت زرین گیاه

توليد و فروش انواع نشا گياهان دارویی توسط شرکت زرین گیاه، توانایی تولید نشاء انواع گیاهان دارویی را داریم، طبق نیاز و سلیقه شما. بصورت ریشه لخت، کیسه ای، گلدانی و ...

پرفروش ترین نشاء گیاهان دارویی. برای خرید یا آشنایی با هر کدام بر روی آن کلیک کنید یا

با شرکت زرین گیاه تماس بگیرید 09147297295 ( تهیه نشاء و قلمه )

آویشن باغی, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
آویشن باغی
اسطوخودوس, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
اسطوخودوس
بادرنجبویه, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
بادرنجبویه
به لیمو, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
به لیمو
فیسالیس, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
فیسالیس
مریم گلی دارویی, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
مریم گلی دارویی
سنبل الطیب,نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
سنبل الطیب
گاوزبان ایرانی, نشا, نشاء, فروش نشا, تولید نشا گیاهان دارویی, خرید نشا, نشا گیاهان دارویی, فروش نشا گیاهان دارویی, ارسال نشا گیاهان دارویی به سراسر ایران
گاوزبان ایرانی
تماس با بخش فروش شرکت زرین گیاه برای تهیه نشاء و قلمه
09147297295
برای دیدن همه محصولات شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای دیدن همه محصولات شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای عضویت در کانال تلگرام شرکت زرین گیاه بر روی دکمه زیر کلیک کنید
برای عضویت در کانال تلگرام شرکت زرین گیاه کلیک کنید

شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه آماده دریافت سفارش شما جهت تولید نشا انواع گیاهان دارویی می باشد.

شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه بر پايه دانش فني روز و تجربه چندين ساله در عرصه تولید نشا گياهان دارويي توانسته است تا با توليد کيفي انواع نشا گیاهان دارویی گامي بزرگ در نهادينه کردن فرهنگ جايگزيني روش هاي کشت سنتي با کشاورزي مدرن روز جهان بردارد. لذا از متقاضیان عزیز تقاضا می گردد نسبت به دادن سفارش با شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه تماس گرفته و جهت هماهنگی بیشتر اعلام آمادگی فرمایند. شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه بعد از عقد قرارداد، در هر میزانی توانایی تولید نشاءهای گیاهان دارویی مانند نعناع فلفلی، مریم گلی دارویی، بادرنجبویه، آویشن باغی، سرخارگل، سنبل الطیب، خار مریم، زوفا، به لیمو و بسیاری از گیاهان دارویی دیگر را دارا می باشد.

برای ورود به سایت اینترنتی اختصاصی شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه بر روی همین متن کلیک کنید.

لطفاً برای اطلاع از قیمت به روز نشاء گیاهان دارویی با شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه تماس بگیرید.

لیست بعضی از نشاء های تولیدی شرکت زرین گیاه ( توانایی تولید نشاء انواع گیاهان دارویی را داریم )

ردیف

نوع نشاء تولیدی

روش تکثیر

نام انگلیسی

نام علمی

قیمت (تومان)

1

اسطوخودوس

بذر

Lavender

Lavandula officinalis

قیمتهای به روز و روزانه در خود سایت اینترنتی اختصاصی شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه وجود دارد. لطفاً برای ورود به سایت اینترنتی اختصاصی شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه بر روی همین متن کلیک کنید

2

گل راعی

بذر

St. John̕ s wort

Hypericum perforatum

3

بادرنجبویه

بذر

Balm

Melissa officinalis

4

زوفا

بذر

Hyssop

Hyssopus officinalis L.

5

شیشا

بذر

Tansy

Tanacetum vulgare L.

6

مریم گلی

بذر

sage

Salvia officinalis

7

آویشن باغی

بذر

Thyme

Thymus vulgaris

8

سرخارگل

بذر

Purple coneflowers

Echinanaceae purpurea

9

آرتیشو

بذر

Artickoke

Cynara scolymus

10

خار مریم

بذر

Holy thistle

Silybum marianum

11

سنبل الطیب

بذر

valerian

Valeriana officinalis

12

گاو زبان ایرانی

بذر

viper̕ s bugloss

Echium amoenum

13

به لیمو

قلمه

Lippia

Lippia citriodora

14

ریزوم نعناع فلفلی

ریزوم

Pepper mint

Menthea piperita

 

آماده دریافت سفارش شما جهت تولید نشاء انواع گیاهان دارویی هستیم.

برای ورود به سایت اینترنتی اختصاصی شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه بر روی همین متن کلیک کنید.

لطفاً برای اطلاع از قیمت به روز نشاء گیاهان دارویی با شرکت تعاونی زرین گیاه ارومیه تماس بگیرید.