2-پنس: كه لبه آن صاف و يا ممكن است شيار دار مستقيم يا نوك كج باشد.
3-سوزنهاي تشريح: كه براي جابجا نمودن برشهاي گياهي بكار مي رود.
4-تيغ برش: جهت تهيه برش هاي نازك از قسمتهاي مختلف گياهان مورد استفاده قرار مي گيرد.
5-شيشه ساعت: كه براي رنگ آميزي نمونه هاي گياهي بكار مي رود.
6-لام Lame: صفحه شيشه اي به ابعاد 76×26 ميليمتر بوده و براي تهيه پرپاراسيون يا نمونه هاي ميكروسكپي كاربرد دارد.
7-لامل Lamelle:صفحه ايت شيشه اي خيلي نازك به ابعاد15×15 يا 18×18 و 20×20 كه براي پوشانيدن نمونه بكار مي رود.
8-آبفشان يا پيست: در مراحل مختلف رنگ آميزي جهت شستشو مورد استفاده قرار
مي گيرد.
9-ميكروسكپ(Microscope):ميكروسكوپ كلمه ايست يوناني از دو كلمه ميكرون به معني كوچك و ديگر اسكوپئو به معني ديدن مشتق شده و آن عبارت از دستگاهي كه اشياء كوچك را صدها برابر بزرگ نموده و قابل رويت مي سازد.
10-ذره بين يا (Loupe): كه قدرت بزرگنمايي آن كم و شئي را زياد بزرگ نمي نمايد و تصوير در آن حقيقي است. اين دستگاه براي مطالعه و تشريح قسمتهاي مختلفه نباتات مانند اجزاء گل و مشاهده سطح بيروني اندام هايي مثل برگها وكركهاي موجود در روي آنها و بطور كلي جهت مطالعه اندامهايي كه بصورت زنده و بدون تهيه برش هاي گياهي است بكار مي رود.
كاربرد ميكروسكپ در مطالعه سلولهاي گياهي
مقدمه:گياهان مانند اغلب موجوددات زنده از سلول ساخته شده اند كه واحد ساختماني اصلي مي باشد. براي مطالعه اغلب سلولها به ميكروسكپ نياز است. برخي اجزاي سلول با درشت نمايي 2 تا15 برابر يك ذره بين دستي به راحتي قابل مشاهده هستند ولي برخي از آنها مثل ميتوكندري، ريبوزوم و شبكه آندوپلاسمي به قدري كوچك هستند كه با ميكروسكپ معمولي آزمايشگاه قابل مشاهده نمي باشند و براي رويت اجزاي بسيار كوچك به درشت نمايي 2000 تا 5000 برابر نياز است و بايد به جاي موجهاي نوري از پرتوهاي الكتريكي استفاده نمود.
ساختمان ميكروسكپ
پايه: قسمتهاي ديگر ميكروسكپ بر روي آن استوار شده و در ميكروسكپ هاي جديد دستگاه نوري و ترانس بر روي آن تعبيه شده است.
دسته: بين پايه و لوله ميكروسكپ بوده و وسيله جابجايي ميكروسكپ مي باشد. در روي دسته دو تا پيچ ميكرومتر و ماكرومتر وجود دارد كه اين پيچها نمونه ميكروسكپي را به عدسي شيئي نزديك و يا از آن دور مي نمايند. و در واقع ماكرومتر پيچ تنظيم ميكروسكپ و ميكرومتر پيچ فوكس مي باشد.
همچنين صفحه سياه رنگ پلاتيني (stage) به دسته متصل مي باشد كه در وسط صفحه پلاتيني سوراخي وجود دارد كه نور را به شيئي مورد مطالعه مي رساند. روي اين صفحه گيره فلزي (stage clips) قرار دارد كه براي ثابت نگاهداشتن لام بكار مي رود.
براي آنكه لام در دو جهت جلو و عقب و راست چپ حركت كند دو پيچ ديگر براي اين منظور بر روي دسته تعبيه شده است.
جهت تنظيم نور هم پيچهايي موجود است كه مي توانند شدت نور را كم و زياد و يا ديافراگم را باز و بسته نمايند.
لوله: كه به دسته ميكروسكپ اتصال دارد، اين لوله حامل دستگاه بصري مي باشد. لوله ميكروسكپ شامل عدسي هاي چشمي يا Ocular Lens كه انتهاي فوقاني ميكروسكپ قرار گرفته و عدسي هاي شيئي يا ابژكتيف Objectif كه از يكسري عدسي هاي مختلف با بزرگنمايي هاي متفاوت مركب مي باشد.
فاصله عدسي ابژكتيف و پرپاراسيون را فاصله فرونتال مي نامند. بطور كلي قدرت بزرگنمايي ابژكتيف با فاصله فرونتال و دشتي عدسي نسبت معكوس دارد. يعني هر قدر ابژ كتيف قويتر باشد عدسي كوچكتر و فاصله فرونتال آن كمتر خواهد بود. براي آنكه انكسار نور در ابژكتيف هاي خيلي قوي موجب تيره ساختن شيئي نشود فاصله فرونتال را با مايعي از قبيل روغن سدریا ايمرسيون پر مي نمايند. اين قبيل عدسي ها را ابژكتيف ايمرسيون مي نمامند.
رولور صفحه ايست مدور كه در انتهاي تحتاني لوله قرار دارد در حول يك نقطه حركت
مي كند در روي آن سوراخهايي تعبيه شده كه عدسي هاي شيئي به آن پيچ مي شوند و در صورتي كه بخواهند ابژكتيف هاي ميكروسكپ را تغيير دهند كافي است رولور را بچرخانند و صداي خشكي كه جا افتادن آنرا اطلاع مي دهد شنيده شود.
نگاهداري و حفاظت ميكروسكپ:
ميكروسكپ دستگاهي است بسيار دقيق كه عدم مواظبت آن موجب از كار افتادن آن
مي گردد. بنابراين در نگاهداري اين دستگاه بايد نهايت دقت و مراقبت را بجاي آورد و نكات زير را همواره بخاطر داشت:
1-پس از خاتمه كار ميكروسكپ را بايد توسط پارچه تميز يا جيرهاي مخصوص پاك نمود.
2-در هنگام پاك كردن ابژكتيف نبايد لوله ميكروسكپ را خوابانيد زيرا خوابانيدن لوله موجب افتادن اكولر و شكستن عدسي آن مي گردد.
3-هنگاميكه با موادشيميايي كار مي كنيد از تماس اين مواد با بدنه ميكروسكپ جلوگيري نمائيد زيرا اين موادممكن است بر بدنه ميكروسكپ كه فلزي است اثر كرده و يا لعاب مخصوص را از بين ببرد.
4-چنانچه از ابژكتيف ايمرسيون استفاده شده است پس از خاتمه عمليات ميكروسكپي بايد روغن سدر را توسط گزيلول تولوئن پاك نمود.
5-پس از اتمام كار بلافاصله ميكروسكپ را خاموش كنيد. چون عمر لامپها محدود است.
6-پس از پاك كردن ميكروسكپ آنرا با سرپوش هايي كه مخصوصا اينكار است بپوشانيد.
برنامه عمليات تشريح و فيزيولوژي گياهي
در تشريح و مشاهده بافتهاي گياهي، مطالعه و مشاهده محتويات سلولهاي تشكيل دهنده بافت مطرح نيست.
آنچه مورد نظر است مشاهده ديواره سلولي مي باشد كه براي رنگ آميزي آن از رنگ هاي مختلف استفاده مي گردد. بافتهايي كه داراي يك لايه سلول هستند. مانند اپيدرم پياز در زير ميكروسكپ قابل تشخيص مي باشند زيرا كه نور بخوبي از يك لايه سلول عبور
مي كند. ولي براي مشاهده اندامهائي چون ريشه و ساقه كه از چند نوع بافت و لايه هاي مختلف سلولي تشكيل مي شوند نياز به تهيه برش هاي نازك و رنگ آميزي است كه بطور اختصار به آن اشاره مي شود.
برش گیری مقاطع گياهي:
با استفاده از يك تيغ تيزو قطعه اي از مغز ساقه آقطي (مغز ساقه آفتابگردان) و يا يونوليت ميتوان اقدام به تهيه برش از يك اندام گياهي نمود. مغزساقه آقطي را براي برش اندامهاي نرم گياهي مورد استفاه قرار مي دهند.
قبل از تهيه مقطع اندامهاي گياهي را بايد تثبيت و نگهداري نمود. يكي از عمده ترين كارها در ارتباط با بافتها كشتن پروتوپلاسم است عمل توقف زندگي سلولها بايستي با كمترين بهم زدن ساختمان سلول و كمترين دستكاري در نظم سلولهاي بافتها انجام پذيرد.
يكي از مفيد ترين مايعات كشنده و محافظ كه كاربرد وسيع دارد فرمول FAA است كه بصورت فرمول زير تهيه مي گردد.
الكل اتيل 95% 50cc
اسيد استيك جامد 5cc
فرمالدئيد 37% الي 40% 10cc
آب 35cc
در فرمول بالا مي توان از اسيد پروپانيك استفاده كرد كه در آن صورت فرمول به شكل FPA در خواهد آمد. اين مايع ثابت است، عمل سفت كردن خوبي دارد و مي توان اندامهاي گياهي را سالها در آن نگاهداري كرد.
روش برش گيري:
-در شيشه ساعت مقداري اب بريزيد.
-قطعه اي از مغز ساقه آقطي و يا يونوليت را برداريد و آنرا از طول بوسيله تيغ تخت برش عمودي بدهيد.
-اندام گياهي مورد نظر را بوسيله پنس در داخل شيار ايجاد شده در مغز ساقه آقطي قرار دهيد.
-مغز آقطي در برگيرنده اندام گياهي را در دست چپ و تيغ را در دست راست گرفته و بطور افقي و يكنواخت لايه هاي بسيار نازك از مغز آقطي و اندام گياهي جدا كنيد بنحوي كه ضخامت برش يكسان باشد. در يك حركت برش از حداكثر طول لبه تيغ استفاه كنيد و از حركت مشابه اره كردن با تيغ خود داري نمائيد.
-برشها را كه روي تيغ مي مانند با استفاده از نوك سوزن تشريح بلافاصله به درون آب شيشه ساعت انتقال دهيد. در اين مرحله لايه هاي نازك آقطي در آب از مقاطع جدا
مي شوند و آب مانع خشك شدن برشها مي گردد.
رنگ آميزي
براي تشخيص يك بافت و تميز آن از ساير بافتها از تكنيك هاي رنگ آميزي استفاده
مي شود رنگ آميزي برشهاي گياهي با دو روش ساده و مضاعف صورت مي پذيرد.

رنگ آميزي ساده
اين رنگ آميزي را معمولا براي مشاهده يك نوع بافت و يا بافتهاي ساده مورد استفاده قرار مي دهند.
در اين روش برشها را به مدت 15 تا 20 دقيقه در آب ژاول مي گذارند تا برشهاي بي رنگ گردند، يعني از رنگهاي حياتي مانند كلروفينل- كاروتن- گزانتوفيل زدوده شوند و مواد درون سلول تخليه گردند.
بعداز شستشو دادن برشها را با آب اسيددار مي شويند و آنها را بسته به نوع رنگ چند ثانيه تا چند دقيقه داخل رنگ قرار داده و بعداز شستن با آب، نوع بافت مورد نظر را با توجه به رنگي كه گرفته است تشخيص مي دهند.
اگر ديواره سلولي از جنس چوب، چوب پنبه، يا كوتين باشد با رنگ آبي متيل به رنگ آبي، با رنگ فوشين بازي به رنگ قرمز روشن و با رنگهاي سبز متيل يا سبز يد به رنگ سبز در مي آيد.
-ولي اگر ديواره سلولي از جنس سلولز باشد با رنگ قرمز كنگو به رنگ قرمز با كارمن زاجي به رنگ صورتي، با قهوه اي بيسمارك به رنگ زرد و زرد قهوه اي و با هماتوكسيلين به رنگ بنفش در مي آيد.
رنگ آميزي مضاعف
وقتي كه مشاهده چند نوع بافت با هم و يا بافتهاي مركب مورد نظر است از روش رنگ آميزي مضاعف استفاده مي شود. در اين روش ابتدا برشها را مثل مرحله رنگ آميزي ساده در آب ژاول و آب اسيد قرار داده و سپس پس از شستشو در يك محلول رنگ كننده كه ديواره هاي سلولي (چوبي، چوب پنبه اي و كوتيني) را رنگ مي كند قرار
مي دهند سپس آنها را از يك رنگ كننده ديواره سلولي سلولزي مي گذارنند.
مراحل مختلف يك نوع رنگ آميزي مضاعف كه در اين آزمايشگاه انجام مي شود به ترتيب زير است:
1-در يك شيشه ساعت مقداري آب ژاول بريزيد. برشها را از آب خارج كرده بمدت 15 تا 20 دقيقه در آب ژاول قرار دهيد تا برشها كاملا بي رنگ شده و محتويات سلولي از بين برود.
2-برشها را دو تا سه بار با آب بشوئيد.
3-بمدت تقريبا يك دقيقه برشهاي شستشو يافته با آب را داخل شيشه ساعت حاوي آب اسيد قرار دهيد تا اثر آب ژاول خنثي گردد. و مواد زائدي كه توسط آب ژاول از بين نرفته است حل نمايد.
4-برشها را دو تا سه بار شستشو دهيد.