سايت دكتر حسن زالي استاد دانشگاه مازندران:

http://hassan.zali.googlepages.com

سایتی جالب در زمینه گیاه شناسی:

http://www.maltawildplants.com/WildPlants_Index_pg20.php

مقدمه
ما در دنيايي زندگي مي كنيم كه گياهان گلدار حاكم هستند. اين گياهان، همچنانكه توسط اجداد انساني قبل از تاريخ ما مورد استفاده بودند، يكي از معروفترين و قابل استفاده ترين گياهان به وسيله مصرف كننده هاي امروزي هستند. آنها به صورت درختان، درختچه ها و نيز علف هاي واجد ساقه هاي نرم مي باشند.
يك گستره وسيعي از گياهان معمولي به عنوان علفها تعريف مي شوند، مانند علف هاي چمن، سبزيها، گلهاي وحشي، توت فرنگي، برنج، گندم، ذرت، تنباكو، خشخاش، شاهدانه، اغلب علف هاي هرز و برخي گياهان زينتي رشد يافته در خانه ها، ادارات و گردشگاهها. نمونه هاي ديگري از گياهان هستند كه در طب و يا به عنوان ادويه استفاده مي شوند مانند شيرين بيان، پونه، نعناع، خردل، سير، زيره، رازك، ترب.
دانشمندان دو گروه عمده گياهان چوبي و علفي را شناسايي كرده اند و اين گياهان را به دو گروه تك لپه ايها و دولپه ايها طبقه بندي نموده اند. دو لپه ايها گياهاني هستند كه دو اندام ذخيره غذا ( لپه ها ) در دانه دارند و تك لپه ايها فقط يك لپه دارند. اكثر تك لپه ايها علفي هستند اما دربين دو لپه ايها، هم گياهان چوبي و هم گياهان علفي وجود دارد. اگرتوليد مثل گياه از طريق دانه هاي حاصل از نمو ميوه و گل انجام مي شود توليد مثل جنسي نام دارد و اگر از طريق رشد جديد بخشهايي غير از گل، مانند ساقه ها، برگها يا ريشه ها انجام شود اين فرايند توليد مثل غيرجنسي ناميده مي شوند.

طبقه بندي و نامگذاري گياهان
نامگذاري گياه شناسي ( يا علمي ) يعني طبقه بندي و نامگذاري منظم گياهان. نامگذاري موضوعي است كه بي هيچ دليلي مردم ناآشنا به موضوع را مي ترساند. زيرا تصور مي كنند براي استفاده از اين سيستم، دانستن زبان لاتين ضروري است. اما سيستم نامگذاري گياه شناسي چندان پيچيده نيست و به دانستن زبان لاتين نيازي ندارد. در حقيقت، تعداد زيادي از نامهاي انگليسي رايج، همام نامهاي گياه شناسي هستند مانند ايريس ( زنبق )، فوشيا ( گل آويز )، سيترس
( مركبات ).
نامهاي گياه شناسي به چند دليل به جاي نامهاي انگليسي رايج استفاده مي شوند.
دليل اول، جهاني بودن نامهاي گياه شناسي است. نام هاي لاتين، سيستم جهاني استاندارد شناسايي گياهان كشورها هستند. براي نمونه، نام لاتين Pyrus communis در نزد مردم آسيا، آفريقا، آمريكا يا اروپا به معني گلابي است، با اين شرط كه مردم با نامگذاري گياه شناسي آشنا باشند.
دليل دوم، دقت است. نامهاي رايجي مانند مينا چمني يا عشقه براي بسياري گياهان مشابه با آنها به كار برده مي شود. بنابراين اگر فقط نامهاي رايج براي شناسايي اين گياهان به كار روند، سردرگمي ايجاد مي شوند.
دانستن نام گياه شناسي ( نام علمي ) گياه مي تواند در مورد نيازهاي رويشي آن نيز اطلاعاتي در اختيار ما بگذارد.

ترجمه عنوانهاي ويژه و ارقام زراعي رايج

 
آزمايشات مربوط به تشريح و فيزيولوژي گياهي
گياهشناسي (1)

تهيه و تنظيم:
پروانه جليل دوست علي


بسمه تعالي
لطفا به نكات زيرتوجه فرمائيد:
1-خواهشمند است در موعد مقرر در آزمايشگاه حضور بهم رسانيد.
2-سعي كنيد در جلسات آزمايشگاهي غيبت ننمائيد، در صورت غيبت از گرفتن گزارش كار آن جلسه معذوريم.
3-طرز كار و دقت هر دانشجو در آزمايشگاه در نظر گرفته مي شود و در نمره امتحان آخر ترم تاثير داده خواهد شد.
4-نتيجه آزمايشات را در دفتر مخصوص يادداشت نموده و پس از تنظيم آن را بعنوان گزارش كار در جلسه بعد تحويل نمائيد.
5-از ميكروسكپ و وسايل آزمايشگاهي مراقبت كنيد.
6-در هر جلسه يك تيغ نو و كارنكرده حتما همراه داشته باشيد.
7-پس از اتمام كار وسايل مورد استفاده را تميز نمائيد.
8-محيط كار و روي ميز را نيز تميز نگه داريد.
9-در صورت امكان از روپوش آزمايشگاهي استفاده كنيد.

مقدمه:
گياه شناسي علمي است تجربي كه به كمك آزمايش و مشاهده مي توان قوانين كلي مربوط به عالم گياهان را درك نمود.
آزمايش:
عموما به كمك ابزارها و وسايل گوناگون صورت مي گيرد. ابزارهائي كه براي بررسي ساختمان قسمتهاي مختلف گياهان بكار مي رود عبارتند از:
1-اسكالپل: چاقوهاي مخصوص هستند كه براي قطع قسمت هاي مختلفه گياهان و تراشيدن كركهاي مختلف اندام ها بكار مي رود.

2-پنس: كه لبه آن صاف و يا ممكن است شيار دار مستقيم يا نوك كج باشد.
3-سوزنهاي تشريح: كه براي جابجا نمودن برشهاي گياهي بكار مي رود.
4-تيغ برش: جهت تهيه برش هاي نازك از قسمتهاي مختلف گياهان مورد استفاده قرار مي گيرد.
5-شيشه ساعت: كه براي رنگ آميزي نمونه هاي گياهي بكار مي رود.
6-لام Lame: صفحه شيشه اي به ابعاد 76×26 ميليمتر بوده و براي تهيه پرپاراسيون يا نمونه هاي ميكروسكپي كاربرد دارد.
7-لامل Lamelle:صفحه ايت شيشه اي خيلي نازك به ابعاد15×15 يا 18×18 و 20×20 كه براي پوشانيدن نمونه بكار مي رود.
8-آبفشان يا پيست: در مراحل مختلف رنگ آميزي جهت شستشو مورد استفاده قرار
مي گيرد.
9-ميكروسكپ(Microscope):ميكروسكوپ كلمه ايست يوناني از دو كلمه ميكرون به معني كوچك و ديگر اسكوپئو به معني ديدن مشتق شده و آن عبارت از دستگاهي كه اشياء كوچك را صدها برابر بزرگ نموده و قابل رويت مي سازد.
10-ذره بين يا (Loupe): كه قدرت بزرگنمايي آن كم و شئي را زياد بزرگ نمي نمايد و تصوير در آن حقيقي است. اين دستگاه براي مطالعه و تشريح قسمتهاي مختلفه نباتات مانند اجزاء گل و مشاهده سطح بيروني اندام هايي مثل برگها وكركهاي موجود در روي آنها و بطور كلي جهت مطالعه اندامهايي كه بصورت زنده و بدون تهيه برش هاي گياهي است بكار مي رود.
كاربرد ميكروسكپ در مطالعه سلولهاي گياهي
مقدمه:گياهان مانند اغلب موجوددات زنده از سلول ساخته شده اند كه واحد ساختماني اصلي مي باشد. براي مطالعه اغلب سلولها به ميكروسكپ نياز است. برخي اجزاي سلول با درشت نمايي 2 تا15 برابر يك ذره بين دستي به راحتي قابل مشاهده هستند ولي برخي از آنها مثل ميتوكندري، ريبوزوم و شبكه آندوپلاسمي به قدري كوچك هستند كه با ميكروسكپ معمولي آزمايشگاه قابل مشاهده نمي باشند و براي رويت اجزاي بسيار كوچك به درشت نمايي 2000 تا 5000 برابر نياز است و بايد به جاي موجهاي نوري از پرتوهاي الكتريكي استفاده نمود.
ساختمان ميكروسكپ
پايه: قسمتهاي ديگر ميكروسكپ بر روي آن استوار شده و در ميكروسكپ هاي جديد دستگاه نوري و ترانس بر روي آن تعبيه شده است.
دسته: بين پايه و لوله ميكروسكپ بوده و وسيله جابجايي ميكروسكپ مي باشد. در روي دسته دو تا پيچ ميكرومتر و ماكرومتر وجود دارد كه اين پيچها نمونه ميكروسكپي را به عدسي شيئي نزديك و يا از آن دور مي نمايند. و در واقع ماكرومتر پيچ تنظيم ميكروسكپ و ميكرومتر پيچ فوكس مي باشد.
همچنين صفحه سياه رنگ پلاتيني (stage) به دسته متصل مي باشد كه در وسط صفحه پلاتيني سوراخي وجود دارد كه نور را به شيئي مورد مطالعه مي رساند. روي اين صفحه گيره فلزي (stage clips) قرار دارد كه براي ثابت نگاهداشتن لام بكار مي رود.
براي آنكه لام در دو جهت جلو و عقب و راست چپ حركت كند دو پيچ ديگر براي اين منظور بر روي دسته تعبيه شده است.
جهت تنظيم نور هم پيچهايي موجود است كه مي توانند شدت نور را كم و زياد و يا ديافراگم را باز و بسته نمايند.
لوله: كه به دسته ميكروسكپ اتصال دارد، اين لوله حامل دستگاه بصري مي باشد. لوله ميكروسكپ شامل عدسي هاي چشمي يا Ocular Lens كه انتهاي فوقاني ميكروسكپ قرار گرفته و عدسي هاي شيئي يا ابژكتيف Objectif كه از يكسري عدسي هاي مختلف با بزرگنمايي هاي متفاوت مركب مي باشد.
فاصله عدسي ابژكتيف و پرپاراسيون را فاصله فرونتال مي نامند. بطور كلي قدرت بزرگنمايي ابژكتيف با فاصله فرونتال و دشتي عدسي نسبت معكوس دارد. يعني هر قدر ابژ كتيف قويتر باشد عدسي كوچكتر و فاصله فرونتال آن كمتر خواهد بود. براي آنكه انكسار نور در ابژكتيف هاي خيلي قوي موجب تيره ساختن شيئي نشود فاصله فرونتال را با مايعي از قبيل روغن سدریا ايمرسيون پر مي نمايند. اين قبيل عدسي ها را ابژكتيف ايمرسيون مي نمامند.
رولور صفحه ايست مدور كه در انتهاي تحتاني لوله قرار دارد در حول يك نقطه حركت
مي كند در روي آن سوراخهايي تعبيه شده كه عدسي هاي شيئي به آن پيچ مي شوند و در صورتي كه بخواهند ابژكتيف هاي ميكروسكپ را تغيير دهند كافي است رولور را بچرخانند و صداي خشكي كه جا افتادن آنرا اطلاع مي دهد شنيده شود.
نگاهداري و حفاظت ميكروسكپ:
ميكروسكپ دستگاهي است بسيار دقيق كه عدم مواظبت آن موجب از كار افتادن آن
مي گردد. بنابراين در نگاهداري اين دستگاه بايد نهايت دقت و مراقبت را بجاي آورد و نكات زير را همواره بخاطر داشت:
1-پس از خاتمه كار ميكروسكپ را بايد توسط پارچه تميز يا جيرهاي مخصوص پاك نمود.
2-در هنگام پاك كردن ابژكتيف نبايد لوله ميكروسكپ را خوابانيد زيرا خوابانيدن لوله موجب افتادن اكولر و شكستن عدسي آن مي گردد.
3-هنگاميكه با موادشيميايي كار مي كنيد از تماس اين مواد با بدنه ميكروسكپ جلوگيري نمائيد زيرا اين موادممكن است بر بدنه ميكروسكپ كه فلزي است اثر كرده و يا لعاب مخصوص را از بين ببرد.
4-چنانچه از ابژكتيف ايمرسيون استفاده شده است پس از خاتمه عمليات ميكروسكپي بايد روغن سدر را توسط گزيلول تولوئن پاك نمود.
5-پس از اتمام كار بلافاصله ميكروسكپ را خاموش كنيد. چون عمر لامپها محدود است.
6-پس از پاك كردن ميكروسكپ آنرا با سرپوش هايي كه مخصوصا اينكار است بپوشانيد.
برنامه عمليات تشريح و فيزيولوژي گياهي
در تشريح و مشاهده بافتهاي گياهي، مطالعه و مشاهده محتويات سلولهاي تشكيل دهنده بافت مطرح نيست.
آنچه مورد نظر است مشاهده ديواره سلولي مي باشد كه براي رنگ آميزي آن از رنگ هاي مختلف استفاده مي گردد. بافتهايي كه داراي يك لايه سلول هستند. مانند اپيدرم پياز در زير ميكروسكپ قابل تشخيص مي باشند زيرا كه نور بخوبي از يك لايه سلول عبور
مي كند. ولي براي مشاهده اندامهائي چون ريشه و ساقه كه از چند نوع بافت و لايه هاي مختلف سلولي تشكيل مي شوند نياز به تهيه برش هاي نازك و رنگ آميزي است كه بطور اختصار به آن اشاره مي شود.
برش گیری مقاطع گياهي:
با استفاده از يك تيغ تيزو قطعه اي از مغز ساقه آقطي (مغز ساقه آفتابگردان) و يا يونوليت ميتوان اقدام به تهيه برش از يك اندام گياهي نمود. مغزساقه آقطي را براي برش اندامهاي نرم گياهي مورد استفاه قرار مي دهند.
قبل از تهيه مقطع اندامهاي گياهي را بايد تثبيت و نگهداري نمود. يكي از عمده ترين كارها در ارتباط با بافتها كشتن پروتوپلاسم است عمل توقف زندگي سلولها بايستي با كمترين بهم زدن ساختمان سلول و كمترين دستكاري در نظم سلولهاي بافتها انجام پذيرد.
يكي از مفيد ترين مايعات كشنده و محافظ كه كاربرد وسيع دارد فرمول FAA است كه بصورت فرمول زير تهيه مي گردد.
الكل اتيل 95% 50cc
اسيد استيك جامد 5cc
فرمالدئيد 37% الي 40% 10cc
آب 35cc
در فرمول بالا مي توان از اسيد پروپانيك استفاده كرد كه در آن صورت فرمول به شكل FPA در خواهد آمد. اين مايع ثابت است، عمل سفت كردن خوبي دارد و مي توان اندامهاي گياهي را سالها در آن نگاهداري كرد.
روش برش گيري:
-در شيشه ساعت مقداري اب بريزيد.
-قطعه اي از مغز ساقه آقطي و يا يونوليت را برداريد و آنرا از طول بوسيله تيغ تخت برش عمودي بدهيد.
-اندام گياهي مورد نظر را بوسيله پنس در داخل شيار ايجاد شده در مغز ساقه آقطي قرار دهيد.
-مغز آقطي در برگيرنده اندام گياهي را در دست چپ و تيغ را در دست راست گرفته و بطور افقي و يكنواخت لايه هاي بسيار نازك از مغز آقطي و اندام گياهي جدا كنيد بنحوي كه ضخامت برش يكسان باشد. در يك حركت برش از حداكثر طول لبه تيغ استفاه كنيد و از حركت مشابه اره كردن با تيغ خود داري نمائيد.
-برشها را كه روي تيغ مي مانند با استفاده از نوك سوزن تشريح بلافاصله به درون آب شيشه ساعت انتقال دهيد. در اين مرحله لايه هاي نازك آقطي در آب از مقاطع جدا
مي شوند و آب مانع خشك شدن برشها مي گردد.
رنگ آميزي
براي تشخيص يك بافت و تميز آن از ساير بافتها از تكنيك هاي رنگ آميزي استفاده
مي شود رنگ آميزي برشهاي گياهي با دو روش ساده و مضاعف صورت مي پذيرد.

رنگ آميزي ساده
اين رنگ آميزي را معمولا براي مشاهده يك نوع بافت و يا بافتهاي ساده مورد استفاده قرار مي دهند.
در اين روش برشها را به مدت 15 تا 20 دقيقه در آب ژاول مي گذارند تا برشهاي بي رنگ گردند، يعني از رنگهاي حياتي مانند كلروفينل- كاروتن- گزانتوفيل زدوده شوند و مواد درون سلول تخليه گردند.
بعداز شستشو دادن برشها را با آب اسيددار مي شويند و آنها را بسته به نوع رنگ چند ثانيه تا چند دقيقه داخل رنگ قرار داده و بعداز شستن با آب، نوع بافت مورد نظر را با توجه به رنگي كه گرفته است تشخيص مي دهند.
اگر ديواره سلولي از جنس چوب، چوب پنبه، يا كوتين باشد با رنگ آبي متيل به رنگ آبي، با رنگ فوشين بازي به رنگ قرمز روشن و با رنگهاي سبز متيل يا سبز يد به رنگ سبز در مي آيد.
-ولي اگر ديواره سلولي از جنس سلولز باشد با رنگ قرمز كنگو به رنگ قرمز با كارمن زاجي به رنگ صورتي، با قهوه اي بيسمارك به رنگ زرد و زرد قهوه اي و با هماتوكسيلين به رنگ بنفش در مي آيد.
رنگ آميزي مضاعف
وقتي كه مشاهده چند نوع بافت با هم و يا بافتهاي مركب مورد نظر است از روش رنگ آميزي مضاعف استفاده مي شود. در اين روش ابتدا برشها را مثل مرحله رنگ آميزي ساده در آب ژاول و آب اسيد قرار داده و سپس پس از شستشو در يك محلول رنگ كننده كه ديواره هاي سلولي (چوبي، چوب پنبه اي و كوتيني) را رنگ مي كند قرار
مي دهند سپس آنها را از يك رنگ كننده ديواره سلولي سلولزي مي گذارنند.
مراحل مختلف يك نوع رنگ آميزي مضاعف كه در اين آزمايشگاه انجام مي شود به ترتيب زير است:
1-در يك شيشه ساعت مقداري آب ژاول بريزيد. برشها را از آب خارج كرده بمدت 15 تا 20 دقيقه در آب ژاول قرار دهيد تا برشها كاملا بي رنگ شده و محتويات سلولي از بين برود.
2-برشها را دو تا سه بار با آب بشوئيد.
3-بمدت تقريبا يك دقيقه برشهاي شستشو يافته با آب را داخل شيشه ساعت حاوي آب اسيد قرار دهيد تا اثر آب ژاول خنثي گردد. و مواد زائدي كه توسط آب ژاول از بين نرفته است حل نمايد.
4-برشها را دو تا سه بار شستشو دهيد.

5-برشها را بمدت 15 تا30 ثانيه داخل محلول فوشين بازي يا سبزميتل قرار دهيد. دقت كنيد كه از رنگ سبزميتل فقط يك يا دو قطره بريزيد.
6-برشها را با آب بشوئيد.
7-برشها را بمدت 15 تا 30 ثانيه در قهوه اي بيسمارك و يا 15 تا 20 دقيقه در كارمن زاجي قرار دهيد.
8-برشها را براي آخرين بار با آب شسته سپس با تهيه پرپاراسيون در زير ميكروسكپ مشاهده كنيد.
جدول زير راهنماي رنگ ها، زمان رنگ آميزي، نوع بافتها و جنس بافتها، رنگي كه بافت به خود مي گيرد (رنگ آميزي مضاعف) مي باشد.

مشاهده سلول گياهي و بافت اپيدرم
مواد و وسايل مورد نياز
-پيازخوراكي(Allium cepa)- برگ شمعداني- برگ تره- پنس- لام- لامل- سوزن تشريح
مراحل كار:
1- قطعه اي از اپيدرم پشتي فلس پياز را جدا كرده و روي لام تميز قرار دهيد سپس قطره اي اب روي اپيدرم ريخته و لامل با زاويه 45 درجه در يك لبه قطره آب قرار دهيد و منتظر بمانيد تا آب در لبه لامل پخش شود. سپس با سوزن تشريح لامل را روي قطره بگذاريد و فشار دهيد. اگر حبابهاي هوا وجود دارند، با چند ضربه ملايم آنها را خارج كنيد.
و بعد زير ميكروسكپ سلولهاي اپيدرمي پياز را مشاهده كنيد ضمنا سلول گياه را نيز مورد بررسي قرارداده و اجزاي سلول و ديواره هاي سلولي را تا آنجا كه قابل رويت است مشاهده نمائيد.
2- قطعه اي از اپيدرم تره را جدا كرده و به كمك پنس روي لام بگذاريد دقت كنيد كه پارانشیم كلروفيلي به اپيدرم نچسبد قطره اي آب روي اپيدرم ريخته و بعداز گذاشتن لامل در زير ميكروسكپ مشاهده نمائيد.
3-قطعه اي از اپيدرم تحتاني برگ شمعداني را به كمك پنس جدا كرده و پرپاراسيون تهيه كنيد سپس آنرا زير ميكروسكپ مورد مشاهده قراردهيد.
-شكل سلولهاي اپيدرمي پياز را رسم نموده و اجزاء سلول را نامگذاري كنيد.
-اشكال سلولهاي اپيدرمي تره را نيز پس از مشاهده رسم نموده و نامگذاري كنيد.
-اشكال سلول هاي اپيدرمي شمعداني (Geranium) را رسم نموده و نامگذاري كنيد شكل كركها را نيز پس از مشاهده رسم كنيد.
-فرق بين اپيدرم شمعداني و تره وپياز را بيان كنيد.
-مشاهده بافت چوپ پنبه
-مشاهده بافت پارانشيم ذخيره اي
-مشاهده دانه هاي نشاسته
مواد و وسايل مورد نياز
-سيب زميني- آب ژاول- آب اسيد- آبي متيل- كارمن زاجي يا قهوه اي بيسمارك- تيغ تيز- سوزن تشريح- شيشه ساعت- لام- لامل و محلول يد (معرف نشاسته)
سيب زميني (solanum tubersum)
مراحل كار:
1-برشهاي نازك از پوست سيب زميني و يك مقداري از پارانشيم ذخيره اي چسبيده به چوب پنبه(پوست) را تهيه كنيد.
-برشها را به مدت 15 تا20 دقيقه در آب ژاول قرار داده و پس از شستشو با آب آنها را يك دقيقه در آب اسيد دار نگهداريد و دوباره چند بار با آب شستشو دهيد.
-برشها را 15 تا 30 ثانيه در سبز ميتل يا آبي ميتل قرار داده بلافاصله با آب خوب شستشو دهيد بطوري كه بعداز چند بار شستن رنگي از نمونه ها ضايع نشود.
-برشها را به مدت 15تا 20 دقيقه در كارمن زاجي و يا 30 تا60 ثانيه در قهوه اي بيسمارك بگذاريد بعد آنها را شسته و پرپاراسيون را آماده نمائيد و زيرميكروسكپ بافت چوب پنبه و پارانشيم ذخيره اي را مطالعه كنيد.
-شكل سلولها را در بافت چوب پنبه و پارانشيم ذخيره اي رسم كنيد.
-ديواره سلولي بافت چوب پنبه و پارانشيم ذخيره اي با چه رنگي رنگ مي گيرند.
2-مشاهده دانه نشاسته
از آب سيب زميني به كمك تيغ با اسكالپل برداشته و به روي لام ريخته و يك قطره محلول يد اضافه نمائيد و لامل را روي آن قرار داده زير ميكروسكپ مشاهده كنيد.
-دانه هاي نشاسته با محلول يد به چه رنگي در مي آيد؟
-مشاهده بافت گزيلم و تزئينات چوب در آوند هاي جوبي ساقه كدو
-مشاهده بافت فلوئم يا آبكش در ساقه كدو مسمائيCucurbita-pepo
مواد و وسايل لازم
ساقه كدو- مغز آقطي- آب ژاول- آب اسيد- آبي ميتل- كارمن يا قهوه اي بيسمارك- تيغ نو وتيز- سوزن تشريح- شيشه ساعت- لام- لامل
مراحل كار:
ساقه كدو را طوري در داخل شكاف مغز آقطي يا يونوليت قرار دهيد كه بتوانيد از آن برش طولي تهيه نمائيد و برشهاي نازكي از آن را بريده و در داخل آب ژاول بمدت 10 دقيقه نگهداريد بعد آنها را چند بار با آب مقطر شسته و يك دقيقه در آب اسيد قرار دهيد و دوباره چند بار آنها شستشو دهيد و مراحل ديگر رنگ آميزي مضاعف را با رعايت زمانهاي آنها تا آخر ادامه دهيد و پس از آخرين شستشو چند نمونه را انتخاب كرده و روي لام بگذاريد و با اضافه كردن يك قطره آب لامل را روي آن قرار داده و سپس زير ميكروسكپ مشاهده نمائيد.
-مشاهدات خود را بار رسم شكل و نامگذاري كامل كنيد.
-مشاهده ساختمان اوليه ريشه در ريشه زنبق (تك لپه اي) Iris
-مشاهده ساختمان اوليه ريشه در ريشه آلاله (دو لپه اي علفي)
مواد و وسايل مورد نياز
ريشه آلاله- ريشه زنبق- آب ژاول- آب اسيد- سبز متيل- كارمن يا قهوه اي بيسمارك- تيغ تيز- سوزن تشريح- شيشه ساعت- لام- لامل
مراحل كار:
در مغز آقطي يا يونوليت يك شكاف عمودي ايجاد كرده و ريشه را در شكاف طوري قرار دهيد كه برشهاي عرضي تهيه شود سپس آنها را رنگ آميزي مضاعف كنيد و در نهايت بهترين نمونه را كه كم رنگترين آنها بوده و درته آب مي ماند انتخاب كرده و پر پاراسيون را آماده سازيد و در زير ميكروسكپ ريشه تك لپه اي را مورد مطالعه قرار دهيد.
-شكل قسمتي از برش عرضي ريشه زنبق و آلاله را كه تمامي بافتهاي ريشه را نشان
مي دهد كشيده و نامگذاري كنيد.
-فرق ما بين ريشه زنبق و آلاله را از نظر ساختاري مشخص نمائيد.
مشاهده ساختمان ريشه گياه دو لپه اي چوبي چند ساله
به دليل اينكه تهيه لام براي اينگونه ريشه ها در شرايط آزمايشگاهي كه ميكروتوم وجود ندارد و بافتهاي چوبي موجود در ريشه بوسيله تيغ قابل برش گيري نمي باشند لذا جهت مطالعه اين نوع ريشه ها مي توان از لامهاي آماده و يا ترنس پرنسي هاي موجود بهره برد. براي مثال Tilia sp يا لاله درختي نمونه خوبي براي مطالعه معرفي مي گردد. اين برش نمونه يك ريشه جوان چوبي چند ساله است. زماني كه اين برش كمتر از يكسال سن دارد، از نظر ساختار مشابه ريشه آلاله است. ولي در نمونه هاي چند ساله چوب ثانويه به وسيله كاميپوم آوندي در حلقه هاي سالانه متحدالمركز مشابه ساقه ايجاد شده است. و آبكش ثانويه بيرون چوب ثانويه واقع شده است پس از مشاهده به سوالات زير پاسخ دهيد، ايا اندودرم وجود دارد؟ آيا اپيدرم هنوز كامل است؟ آيا پوست وجود دارد؟
-مشاهده ساختمان ساقه علفي گياه دو لپه اي نعناع(Labiatae)
-مشاهده ساختمان ساقه گياه تك لپه اي جگن(Cyperacea yuncus)
مواد و وسايل مورد نياز و مراحل كار همانند جلسات قبل بوده و فقط زمان نگهداري برشها در آب ژاول براي ساقه نعناع 10-5 دقيقه و براي ساقه جگن20-15 دقيقه مي باشد.
نمونه هاي ميكروسكپي آماده شده را زير ميكروسكپ مورد مشاهده قرار داده و مطالعه نمائيد
-شكل قسمتي از برش را كه گوياي ساختمان ساقه نعناع باشد رسم نموده و نامگذاري كنيد.
-شكل قسمتي از ساقه جگن را نيز كشيده و نامگذاري كنيد.
-ساقه گياه دو لپه اي و تك لپه اي را با هم مقايسه كرده و وجه تمايز آنها را بيان نمائيد.

-جهت مشاهده ساختمان ساقه چند ساله چوبي در باز دانگان و نهاندانگان مي توان از لام هاي آماده و يا از ترانس پرنسي هاي موجود استفاده نمود. و با توجه به مشاهدات به سوالات زير پاسخ مناسب دهيد:
1-در چوب نهاندانگان و بازدانگان كدام نوع سلول سبب استحكام اصلي مي شود.
2-لوله هاي هدايت كننده آب در نهاندانگان و بازدانگان چه ناميده مي شوند؟
3-دو ويژگي ساختاري عنصروسلی كه نسبت به تراكئيد، آن را يك سلول هدايت كننده آب برتر مي سازد چيست؟

مشاهده ساختمان برگ
جهت مشاهده ساختمان برگ مي توان از برگ ذرت (تك لپه اي Nerium oleander) برگ خرزهره (و لپه اي بياباني) و كاج (سوزني برگ Needle pine)برش عرضي تهيه نمود.
مواد و وسائل لازم و مراحل كار جهت مشاهده ساختمان داخلي برگ همانند جلسات قبل بوده و زمان نگهداري در داخل آب ژاول 20-15 دقيقه براي هر سه برش مي باشد.
در تهيه برش برگ ذرت و خرزهره بايد برگ را طوري داخل شكاف يونوليت قرار داد كه رگبرگ اصلي بصورت عمودي داخل شكاف قرار گرفته كه در اين صورت برش هاي تهيه شده عرضي خواهند بود.
پس از مشاهده لامهاي آماده شده مزو فيل سه گياه مورد نظر با هم مقايسه گردد.
-شكل رگبرگ اصلي و قسمتي از پهنک و نيز انتهاي پهنک را رسم نموده ونامگذاري كنيد.
-شكل برگ كاج را نيز كشيده و نامگذاري كنيد.
-وجود روزنه داخل كريپت چه كمكي به گياه خرزهره مي كند.
-روزنه هاي موجود در سه گياه در مقايسه با يكديگر به چه صورت ديده مي شود.
مشاهده ساختمان يك گل
ابتدا يك گل ساده مانند گل حنا را مورد بررسي قرار داده و اجزاي گل را شناسايي كنيد. اجزاي يك گل كامل كه عبارتست از دمگل- نهنج- كاسبرگ- گلبرگ- پرچم و مادگي را مشاهده نمائيد.
درگلهاي ناقص يك و چند جز از اجزاي گل ممكن است وجود نداشته باشد گلهايي مانند اطلسي- لاله- گلايول- سوسن- پامچال- شقايق را بررسي كرده و اجزاي مختلف گل را نام گذاري كنيد. به فقدان برخي از اجزا توجه نموده و تعداد گلبرگها و كاسبرگها را شمارش كنيد. اگر تعداد كاسبرگها و گلبرگها هر يك سه يا مضربي از سه باشد پس گل مورد مطالعه از يك گياه تك لپه واگر تعداد آنها چهار يا پنج يا مضربي ازاين اعداد باشد پس گياه مورد مطالعه دو لپه اي است نتايج مشاهدات خود را در جدول زير مشخص نمائيد.

آزمايشاتي در رابطه با فيزيولوژي گياهي:
عوامل موثر در رويش دانه: سه عامل اصلي كه رويش دانه را تحت تاثير قرار مي دهند عبارتند از:شرایط محیطی- قوه ناميه- خفتگي دانه
شرايط محيطي رويش دانه
دانه ها براي رويش به آب و اكسيژن و دماي مناسب محيط نياز دارند. آب، براي شروع فعاليتهاي فيزيولوژيكي در دانه ها آب مورد نياز است. همچنين براي ساختن پروتوپلاسم نو، بزرگ ساختن و اكوئلهاي سلولها و در نتيجه انبساط آنها در موقع رشد، حمل كردن قندها از لپه ها به مناطق نمو و تامين فشار تورژسانس در سلولهاي گياه نو رسته آب مورد احتياج است. گذشته از آن آب در فرآيند فتوسنتز در لپه ها مورد نياز است.
اكسيژن: در مراحل اوليه رويش، تمامي اكسيژن مورد نياز دانه بايد از فضاهاي موجود در خاك گرفته شود اكسيژن براي فرآيندهاي تنفس لازم است. تنفس انرژي مورد نياز را براي همه فرآيندهاي شيميايي داخل سلول تهيه مي كند. در موقع رويش دانه، فرآيند تنفس خيلي سريع صورت مي گيرد.
دما: افزايش دما بيشتر واكنشهاي شيميايي، از جمله آنهايي را كه در بدن موجود زنده صورت مي گيرد سريع مي كند. بنابراين رويش دانه تا 40oC به سرعت صورت مي گيرد. در دماي بالاي 45 oC، آنزيمهاي درون سلولها خراب مي شوند و دانه در حال رويش، خواهد مرد. در دماي پايين(oC 0-4) بعضي از دانه ها ممكن است هرگز قادر به رويش نباشند.
قوه ناميه بذر
يك دانه زيست پذير شامل يك رويان يا جنين قابل رويش مي باشد. براي مشخص نمودن آن مي توان از آزمون درصد جوانه زني و يا تست تترازوليوم كه هر دو تست در آزمايشگاه قابل اجراء هستند.
جهت آزمون جوانه زني دانه گياهاني مانند كاهو، ترب، اسفناج، لوبيا، نيلوفر را در هيپوكلريت سديم 10% به مدت 15-10 دقيقه خيس نماييد.
25 دانه را به روش زير آماده كنيد اينكار بايد با 4 تكرار كه در مجموع 100 دانه است انجام گيرد
1-دستمال كاغذي مرطوب را پهن كنيد
2-پنج دانه را در يك طرف دستمال قرار دهيد و لبه آن را روي رديف واجد دانه ها تا كنيد.
3-در رديف ديگر پنج دانه قرار دهيد و تاي اول را روي آنها لوله كنيد. اضافه كردن رديف ها را ادامه دهيد. اما رديف ها را بصورت متراكم مجاور هم قرار ندهيد. در اينجا پنج رديف لازم مي باشد.
4-بخشهاي لوله شده را در هر انتها، با يك نخ يا نوار تابيده گره بزنيد.
5-اين نمونه ها را در كيفهاي پلاستيكي قرار دهيد و در جاي گرم(حدود21 oC) نگهداريد دقت كنيد كه تسترها (دستمال ها) درطي مرحله رويش خشك نشوند.
پس از ده روز دستمال را باز كرده و تعداد دانه هاي رويش كرده را بشماريد. درصد را براي هر دانه تست شده مشخص نمائيد.
خفتگي دانه
خفتگي عبارت است از ناتواني دانه براي رويش، حتي اگر شرايط محيطي بهينه وجود داشته باشد. خفتگي به دليل موانع فيزيكي و يا شيميايي درون دانه به وجود مي آيد.
چند فاكتور سبب خفتگي دانه مي شود كه سه فاكتور مهم آن عبارتند از:
1-جنين خفته
2-پو غير قابل نفوذ دانه
3-مهار كننده هاي شيميايي درون دانه
روشهايي براي از بين بردن خفتگي وجود دارد كه از جمله چينه سرمايي و قابل نفوذ كردن پوشش دانه ها را مي توان نام برد.
آزمايش: دانه هاي مورد آزمايش را همچنانكه براي آزمون درصد رويش انجام داده ايد آماده كنيد از دانه هاي ليلكي كه در فصل پاييز جمع آوري شده اند استفاده كنيد. مراحل عمل را به روش زير انجام دهيد.
1-هر دانه را به وسيله يك سوهان شكاف دهيد تا يك منفذ در آن پديدار شود.
2-اين عمل را براي هر 25 دانه انجام داده و آنها را در يك دستمال كاغذي خيس بصورت آزمايش قبل بپيچيد.
3-تعداد مساوي از دانه ها را دست نخورده نگهداشته و آنها را دريك تستر مجزا قرار دهيد.
4-تسترها را برچسب زده و در كيسه هاي پلاستيكي در جاي گرم (21 oC) به مدت 5 تا 7 روز قرار دهيد. و مطمئن باشيد كه تسترها در طي دوره خشك نشوند. پس از اين مدت نمونه ها را باز و تعداد دانه هاي رويش يافته در هر دوتستر را در جدول زير ياداشت نمائيد.

آزمايشات مربوط به شرايط محيطي رويش دانه ها
1-نياز به آب
سه ظرف را با حروف A و B وC نامگذاري كنيد و در كف آنها پنبه خشك بگذاريد. در هر ظرف تعدادي دانه خيس كرده قرار دهيد. ظرف A را به حال كاملا خشك باقي بگذاريد، به ظرف B آنقدر آب بيفزاييد كه پنبه مرطوب شود و در ظرف C تا حدي آب بريزيد تا دانه هاي زير آب قرار گيرند در ظرفها را بگذاريد و آنها را در دماي اطاق به مدت يك هفته نگه داريد.

-نتيجه مشاهدات خود را نوشته و آنها را تفسير كنيد.
2-نياز به اكسيژن
دستگاه آزمايش را مطابق شكل سوار كنيد (توجه: اسيد پيروگاليك و سود سوزاننده هستند.عينك مخصوص به كار ببريد و مايعات را با دقت برداريد).
اگر پنبه مرطوب را روي دانه هاي تره تيزك بكشيم، دانه ها به آن مي چسبد چوب پنبه ها بايد كاملا راه ورود هوا را سد كنند و دانه ها نبايد با محلول داخل ظرف تماس يابند. اسيد پيروگاليك و سود، اكسيژن هوا را جذب مي كنند. بنابراين دانه هاي ظرف A محروم از اكسيژن هستند، ظرف B براي كنترل است. آزمايش كنترل براي آن است كه نشان دهيم در شرايط آزمايش اگر اكسيژن وجود داشته باشد. رويش صورت مي گيرد ظرفها را به مدت يك هفته در دماي اطاق به حال خود بگذاريد براي آنكه نشان دهيم مواد شيميايي دانه ها را نكشته اند پنبه ظرف A را به ظرف B منتقل مي كنيم. در اين حال دانه هاي ظرف A درون ظرف B خواهند رويد.

نتيجه مشاهدات خود را تفسير كنيد.
3-اثر دما در رويش دانه:

مقداري دانه ذرت را به مدت يك روز بخيسانيد و بعد آنها را لاي يك نوار كاغذ خشك كن مرطوب قرار دهيد نوارهاي لوله شده را در كيسه هاي پلاستيكي بگذاريد.
يكي از كيسه ها را در يخچال (4oC) دومي را در اطاق حدود(20 oC) و سومي را نزديك شوفاژ يا داخل دستگاهي كه حدود(30 oC) دما دارد نگهداري كنيد. پس از يك هفته طول ريشه و ساقه هاي حاصل از دانه ها را اندازه بگيريد.
نتايج مشاهدات خود را نوشته و تفسير نمائيد.





-كشت گياه لوبيا و اندازه گيري نمو آن
مواد و وسايل مورد نياز
دانه لوبيا گلدان كوچك، خاك آماده شده
مراحل كار
1-دانه لوبيا را به مدت 48 ساعت در آب خيس مي كنيم.
2-گلدان كوچكي را باخاك آماده شده پر مي كنيم.
3-دانه لوبيا را در عمق مناسب مي كاريم.
4-گلدان را آبياري مي نمائيم و بقدري آب مي ريزيم كه آب از ته گلدان به بيرون نشت كند.
5-در مقابل پنجره در اطاقي كه دماي مناسب داشته باشد مي گذاريم.
6-مواقع آبياري زماني است كه خاك روي گلدان تا حدودي خشك شده باشد.
-شرايط محيطي را از نظر نور، درجه حرارت و رطوبت يادداشت كنيد.
-نوع جوانه زني و زمان دو برگه شدن گياه را مشخص كنيد.
-هر دو روز يكبار رشد ساقه را اندازه گيري كنيد.
-تاريخ مشاهده پديده فتوتروپيسم را يادداشت كنيد.

حركت آب از طريق تعرق:
نيروي اصلي كه آب را از خاك مي كشد و در گياه حركت مي دهد ناشي از فرآيندي بنام تعرق است تبخير آب از برگها، نوعي نيروي مكش را سبب مي شود كه آب را در ساقه بالا مي كشاند. آب از آوندهاي چوبي بالا مي رود. اين جريان آب را جريان تعرق مي گويند.
شيره سلولي در هر سلول فشاري بر ديواره سلول وارد مي كند(فشار تورژسانس) اين فشارها مقداري آب را از سلولها به فضاي خالي بين سلولها مي راند در اينجاآب بخار مي شود و بخار آب به طريق انتشار از فضاهاي موجود در مزوفيل عبور ميكند و ازروزنه هاي هوائي خارج مي شود. به فرآيند، دفع بخار آب از برگها تعرق مي گويند.
ديواره سلولها با گرفتن آب از نزديكترين آوندها، آبي را كه از راه تعرق از دست مي دهند جبران مي كنند در نتيجه آب در آوندهاي چوبي از ريشه به بالاي ساقه كشيده مي شود و به برگها مي رسد و هر ماده اي كه در آب موجود باشد در ساقه حمل مي شود. اما ستون ظريف آب نبايد شكسته شود. عناصر آوند چوبي هدايت لازم براي اين ستون را فراهم مي آورند.
ميزان تعرق:
تعرق عبارت است از خروج بخار آب از برگها، به اتمسفر بنابراين عوامل محيطي مي توانند در ميزان تعرق موثر گردند اين عوامل عبارتنداز نور- رطوبت- جريان هوا-دما.
آزمايشات مربوط به عمل انتقال در گياهان:
1-اندازه گيري ميزان تعرق
وسايل مورد نياز: گلدان حاوي گياه، گلدان فاقد گياه، ترازو و كيسه پلاستيكي
آزمايش: يك گياه گلداني را آب مي دهيم و بعد گلدان و سطح خاك را در كيسه پلاستيكي مي پيچيم. با اين عمل مطمئن مي شويم كه كسر آب ناشي از تبخير آب از شاخه و برگها است نه از خاك. وزن گلدان را در هر نيم ساعت يكبار اندازه مي گيريم. اگر در طول چهار ساعت مثلا 56 گرم كاهش وزن داشته باشيم. گياه 14 گرم آب را در يك ساعت از دست داده است. براساس اين نتيجه چون گياه در عمل تعرق آب از دست
مي دهد. فرض مي شود كه تمامي تغيير وزن مربوط به عمل تعرق است.
در واقع ممكن است مقدار كمي از افزايش وزن گياه به خاطر جذب دي اكسيد كربن در عمل فتوسنتز باشد يا كاهش اندكي به خاطر دفع دي اكسيد كربن ضمن تنفس حاصل آيد. در عمل ضمن چند ساعت آزمايش، اين تغييرات نسبت به كاهش وزن حاصل از تعرق، بسيار ناچيز است.
آزمايش كنترل هم بايد انجام بگيرد. گلدان پر از خاك بدون گياهي را آب مي دهند و مانند آزمايش قبل در كيسه پلاستيكي مي پيچند. اگر اين گلدان را همزمان، با گلدان حاوي گل وزن كنيم تغييري در وزن آن حاصل نمي شود و يا تغيير ناچيزي پديد مي آيد با كنترل آزمايش معلوم مي شود كه گياه عامل كاهش وزن است. در صورتي كه بتوانيم سطح برگها به اضافه ساقه را بر حسب سانتي متر مربع اندازه بگيريم مي توان مقدار آب از دست رفته در ساعت از هر سانتي متر مربع برگ (gH2O/cm2/hr) گزارش نمائيم.






2-كدام سطح برگ مقدار بيشتري بخار آب از دست مي دهد؟:
آزمايش: يك تكه كاغذ صافي را در محلول 5 درصد كلريد كبالت وارد مي كنيم. بعد كاغذ را خشك كرده و از آن مربعهايي به ضلع 5 ميليمتر درست مي كنيم. وقتي اين كاغذ خشك باشد آبي رنگ است و هر گاه مرطوب شود به رنگ صورتي در مي آيد. دو تكه از كاغذهاي مربع شكل آغشته به كلريد كبالت را با پنس گرفته و روي شعله ضعيف گاز يا روي لامپ روشن نگه مي داريم تا كاملا خشك و آبي رنگ شون بعد آنها را با چسب نواري شفاف روي برگ مي چسبانيم. يك مربع را به سطح تحتاني برگ مي چسبانيم وقتي بخار آب برگ به كاغذهاي كلريد كبالت برسد رنگ آنها را صورتي مي كند. سطحي كه روزنه هاي بيشتري دارد سريعتر بخار آب آزاد مي كند، بنابراين در اين سمت تغيير رنگ زودتر اتفاق مي افتد.
پس از مشاهده آزمايشات لطفا به سوالات زير پاسخ دهيد.
1-وزن مجموع يك بشر حاوي آب و شاخه داخل آن 275 گرم است. دو ساعت بعد وزن آنها 260 گرم مي شود. بشر شابهي كه گياه ندارد در همين زمان 3 گرم كاهش وزن دارد. ميزان تعرق شاخه را در يك ساعت محاسبه كنيد.
2-در آزمايش 2 بگوئيد (الف) چرا مربعهاي كاغذي كلريد كبالت با پنس نگهداري مي شوند؟ (ب) چرا فكر مي كنيد كه بخار آب حاصل از برگ كاغذ كلريد كبالت را قرمز كرده است نه بخار آب هوا؟




3-انتقال در دستجات آوندي:
آزمايش: چند شاخه برگدار را در محلول يك درصد آبي متيلن قرار مي دهيم و آنها را به مدت 30 دقيقه يا بيشتر در مقابل نور مي گذاريم. در موارد زيادي، بعد از اين مدت ماده رنگي در آوندهاي برگ ديده مي شود. اگر مقاطعي از شاخه ها تهيه شود. رنگ در دستجات آوندي مشاهده خواهد شد. اين مشاهدات نشان مي دهد كه ماده رنگي و احتمالا آب در دستجات آوندي به سمت بالاي ساقه حركت مي كنند. مطالعه دقيقتر نشان مي دهد كه ماده رنگي در آوندهاي چوبي حركت مي كند.
4-نمايش دفع آب در هنگام تعرق:
آزمايش: يك گياه گلداني را كه تازه آب داده ايم يا يك گياه باغچه را كاملا در كيسه پلاستيكي شفافي قرار داده و در كيسه را در قاعده ساقه محكم مي كنيم.
گياه را دو ساعت در مقابل نور مستقيم آفتاب قرار مي دهيم. بخار آب ناشي از عمل تعرق به زودي هواي داخل كيسه پلاستيكي را اشباع مي كند و قطرات آب در داخل آن تشكيل مي شوند. آزمايش كنترل با شاخه مشابهي كه فاقد برگ و گل است در شرايط مشابه انجام
مي گيرد. پديده تعريق وقتي اتفاق مي افتد كه ميزان آبي كه وارد گياه مي شود بيشتر و سريعتر از ميزان آبي باشد كه گياه از دست مي دهد

-چه شرايطي از خاك باعث تعرق خواهد شد؟
-چه شرايطي از هواي اطراف باعث آن مي شود؟
-در مناطق گرم دنيا تعريق به چه نسبتي است؟
-دركدام قسمت دنيا، فكر مي كنيد كه تعريق عموميت داشته باشد؟
-مشاهده آماس و پلاسموليز در سلولهاي اپيدرمي پياز
مواد و وسايل لازم
-فلس پياز- آب نمك- قطره چكان- لام و لامل
مراحل كار
1-قطعه اي از اپيدرم فوقاني پياز كه صورتي رنگ است بطوري كه از پارانشيم ذخيره اي به آن نچسبد جدا كرده و در روي لام تميز قرار دهيد. سپس يك قطره آب ريخته و لامل را روي آن بگذاريد و در زير ميكروسكپ سلولهاي بشره پياز را كه در حالت آماس يا تورژسانس است مشاهده كنيد.
2-بدون آنكه لام را تكان دهيد آب آن را با كاغذ خشك كن خارج نمائيد و توسط قطره چكان در اطراف يك لبه لامل محلول 5 درصد آب نمك يا آب قند بريزيد. بطوري كه آب نمك به بشره پياز برسد. و در زير ميكروسكپ به چند سلول نگاه كنيد. مي بينيد كه واكوئل سلول آب از دست داده و چروكيده مي شود در نتيجه غشاء سيتوپلاسمي از ديواره سلولي جدا مي گردد. در اين حالت مي گويند سلولها پلاسموليز حاصل كرده اند. حالا اگر به زير لامل دوباره آب وارد كنيد، سلولها آب جذب كرده و به حالت اول خود بر مي گردد.
-سلول را در حالت آماس و پلاسموليز رسم كرده و قسمتهاي مختلف را نامگذاري كنيد.

آزمايشاتي مربوط به پديده فتوسنتز
-ضرورت كلروفيل براي فتوسنتز: برگهايي كه به طور طبيعي رنگارنگ و يا ابلق به نظر
مي رسند و معمولا حاشيه هايي سفيد يا زردرنگ يا صورتي دارند. اين بخشها فاقد رنگيزه كلروفيل اند مي توان از آنها جهت نشان دادن اينكه در كجاي برگ كلروفيل وجود ندارد استفاده نمود. در اين نقاط نه توليد نشاسته وجود دارد و نه ذخيره فتوسنتزي يعني نشاسته ديده مي شود.
آزمايش: جهت مشاهده حضور نشاسته در برگهاي رنگارنگ و ابلق بطريق زير اقدام نمائيد.

1-برگ ابلق مثل شمعداني ابلق و برگ رنگارنگ مثل حسن يوسف را تهيه كرده و رونگاره از مناطق سبز و غير سبز را رسم و نامگذاري نمائيد.
2-برگها را در آب بجوشانيد تا بافت هاي آن كشته شوند و زنگيزه هاي آبي و قرمز و قابل حل در آب كه در بعضي از گياهان كلروفيل را مي پوشانند خارج شوند.
3-برگها را براي چند دقيقه در الكل بجوشانيد تا رنگيزه ها خارج شوند توجه نمائيد هرگز الكل را روي شعله باز حرارت ندهيد. از المنت هاي الكتريكي هات پليت يا از بشر محتوي آب داغ استفاده نماييد و بشر كوچكي از لكل و برگها را در درون آن قرار دهيد تا داغ شود.
4-برگها را در پتري ديش بگذاريد و چند قطره محلول رقيق لوگل يا يديدورپتاسيم اضافه نماييد.
5-رنگ قهوه اي يا ارغواني تيره در برگ نشانه وجود نشاسته است.




6-در رو نگاره برگ كه قبلا ترسيم نموده بوديد مشخص نماييد كه كدام قسمت در آزمايش نشاسته مثبت بوده وجود نشاسته را تائيد مي نمايد.
-آيا مناطق سفيد و غيربرگ در آزمايش نشاسته نتيجه مثبت مي دهد؟
-آيا مناطق سبز در آزمايش نشاسته جواب مثبت مي دهد؟
-آيا كلروفيل در برگ وجود دارد؟
-آيا وجود نشاسته نشانه نسبتا خوبي از بافت كلروفيلي در برگ است؟
ضرورت نور در فتوسنتز
گياه لوبيا و يا شمعداني كه چند عدد از برگهاي آن با كاغذي سياه و ضخيم و يا فويل آلومينيمي به سطح 4 سانتي متر مربع پوشانيده شده است (با گيره) را مشاهده نماييد. اين كاغذهاي سياه مانند پرده هائي مانع عبور نور مي شوند. گياه بايد به مدت 72 ساعت در تاريكي نگه داشته شده و سپس به مدت8 تا 12 ساعت در معرض نور قرار گرفته باشد. يك برگ را قطع نماييد و كاغذ سياه را جدا نموده و آن مطابق روش قبل تست نشاسته كنيد. مشاهده مي كنيد كه قسمت پوشانيده شده به آزمايش نشاسته جواب منفي
مي دهد.





-چرا گياه براي 72 ساعت در تاريكي نگه داشته شد؟
-آيا بافتي كه نور به آن تابيده شده به آزمايش نشاسته جواب مثبت مي دهد؟
ضرورت گاز کربنیک در فتو سنتز
دو گیاه درون گلدان وبدودون نشاسته(48ساعت درتاریکی نگهداری شده) را آب
می دهیم وبعد شاخه ها وبرگهای آنهارا در کیسه پلاستیکی می گذاریم.در یک گلدان یک ظر ف مح توی آب آهک گذاشته شده ،که می تواند دی اکسید هوا را جذب کند
( آزمایش) ودر دیگری بی کربنات سدیم گذاشته ایم که تولید دی اکسید کربن می کند (کنترل) مطابق شکل.
هر دو گلدان رابه مدت چند ساعت مقابل نور قرار میدهیم وبعد،از هر کدام یک برگ جدا
می کنیم وآزمایش تشخیص نشاسته را طبق آزمایشات قبلی روی آنها انجام می دهیم.










لطفا نتیجه را برسی نمایید.
- آیا برگی که دی اکسید کربن در یافت نکرده آزمایش نشاسته آن مثبت خواهدبود؟
- برگی که دی اکسید کربن در یافت کرده آزمایش نشاسته آن چگو نه است؟
تروپيسم (گرايش)
تروپيسم، واكنشي است كه در اثر محرك نظير نور يا جاذبه زمين در جهت رشد ريشه و ساقه حاصل مي شود. مثلا اگر نور از يك سمت بيشتر بتابد ساقه به آن جهت رشد
مي كند. اين واكنش نسبت به جهت تابش نور فتوتروپيسم نام دارد. به واكنش نسبت به اثر نيروي جاذبه زمين تروپيسم گفته مي شود.
آزمايشهاي مربوط به تروپيسم
1-فتوتروپيسم در نره تيزك نورسته:
آزمايش: در كف دو پتري ديش پنبه يا كاغذ صافي مرطوب بگسترانيد و مقداري دانه تره تيزك را به طور فاصله دار روي آنها بپاشيد. ظرفها را به مدت شش تا هفت روز در جاي كاملا تاريك بگذاريد تا دانه ها برويند در تمام اين مدت پنبه ها را مرطوب نگه داريد). در هر ظرف قسمت برگدار (برگهاي اوليه و لپه ها) نيمي از گياهان نورسته را ببريد. يكي از ظرفهاي داراي گياه را در فاصله 40 سانتي متري نور مستقيم چراغ مطالعه كه از پهلو و كمي پائين تر از ظرف مي تابد قرار دهيد. با استفاده از صفحات مقوايي تا آنجا كه ممكن است از تابش نورهاي ديگر به گياهان جلوگيري كنيد. گياهان نورسته را بين 2 تا 24 ساعت بعد مورد بررسي قرار دهيد.






-نتيجه مشاهدات خود را نوشته و تفسير نمائيد.
4-ژئوتروپيسم در ريشه چه هاي نخود:
حدود ده دانه نخود را به مدت يك روز در آب بخسانيد و بعد آنها را در لاي نوار كاغذ خشك كن مرطوب بپيچيد و بگذاريد برويند. بعداز سه روز شش تا از دانه ها را كه ريشه راست دارند انتخاب كنيد و مطابق شكل در دو ظرف پتري قرار دهيد. ظرفها را به پهلو و طوري نگه داريد كه در يكي ريشه ها رو به پائين و در ديگري در وضع افقي قرار گيرند بعداز 24 ساعت آنها را بررسي كنيد.






نتايج را ياداشت كرده و تفسير نمائيد.
3-ژئوتروپيسم در ساقه نورسته لوبيا:
مقداري دانه لوبيا را در گلدانهاي كوچكي مي كاريم تا برگهاي اوليه به خوبي ظاهر شوند. يك گلدان را به پهلو مي خوابانيم. به طوري كه ساقه گياه درون آن در وضع افقي قرار گيرد گلدان دوم را هم به وضع افقي قرار مي دهيم. اما آن را بوسيله دستگاه چرخان
مي چرخانيم اين دستگاه مانند يك ساعت كوكي يا سيني دوار الكتريكي كه در هر ساعت چهار دور مي زند كار مي كند. با وجود آنكه نيروي جاذبه از يك سمت بر شاخه اثر مي گذارد ضمن چرخش گياه تاثير نيروي كشش در همه جوانب گياه يكسان مي شود. شرايط تابش نور براي گياهان هر دو گلدان بايد يكسان باشد. بعداز 24 سعت گلدانها را مشاهده نمائيد.




-نتيجه مشاهدات را نوشته و با استفاده از كدام تئوري مي توان ژئوتروپيسم منفي ساقه لوبيا را تفسير نمود شرح دهيد.

لطفا پس از مشاهده آزمايشهاي مربوط به تروپيسم به پرسشهاي زير پاسخ دهيد.
1-مزاياي يك گياه كه داراي (الف) ژئوتروپيسم مثبت در ريشه، (ب) ژئوتروپيسم منفي در ساقه و (ج) فتوتروپيسم مثبت در ساقه ها باشد چيست؟
2-آيا انتظار داريد كه ريشه هاي فرعي داراي (الف) ژئوتروپيم مثبت،(ب) ژئوتروپيم منفي،(ج) هيچكدام از اين دو حالت باشند استدلال خود را توضيح دهيد.
3-نتايج احتمالي حاصل از رشد ساقه نور رسته اي را كه به طور افقي قرار گرفته دارند و از يك سمت نور مي بيند بحث كنيد.
4-توضيح دهيد كه چگونه دستگاه چرخان شاهد در آزمايش 3 را مي توان براي آزمايشهاي 1 و 2 نيز به همان منظور بكار برد.
5-با استفاده از تئوري اكسين، سعي كنيد كه ژئوتروپيسم منفي ساقه لوبياي آزمايش 3 را تفسير كنيد.
6-با استفاده از تئوري اكسين، توضيح دهيد كه چرا دانه هاي تره تيزك كه در آزمايش 1 لپه ها و جوانه هاي برگ آن را جدا كرديم حتي، با وجود سالم بودن ساقه چه در برابر نور يك طرفه عكس العمل نشان نداد.
منابع:
1-راهنماي آزمايشگاهي گياه شناسي ، جلد اول، تاليف مارگارت بالباچ، لارنسي سي. بليس (ترجمه خسرو منوچهري كلانتري، فرخنده رضانژاد)
2-زيست شناسي مقدماتي ، تاليف د.جي.مك كين، مترجم محمدعلي شميم
3-جزوه عملي گياه شناسي (1) دكتر رحمت توكل