-درصد حجمی: برای شیر،نارگیل و غیره به کار میرود:5درصد آب نارگیل یعنی 5میلی لیتراز آن که به 950 میلی لیتر آب اضافه شود.
-درصد وزنی:برای آگار و قندها به کار میرود.2درصد یعنی 20گرم ماده در هر1000گرم (یک لیتر)از محلول غذایی.
-مولار:01/0یعنی 100/1مول در لیتر (یک مولار)همان وزن مولکولی بر حسب گرم است.از این واحد غالباً غالباً برای تنظیم کننده های رشد استفاده میشود.
میلی گرم در لیتر: 7 – 10به معنای 1/0میلی گرم در لیتر ، 6-10 یعنی یک میلی گرم در لیتر. ازاین واحد نیز به میزان زیادی برای تنظیم کننده های رشد استفاده می شود.
-میکروگرم در لیتر:یعنی 001/0میلی گرم در لیتر.
-ppm یا قسمت در میلیون:یک ppmیعنی یک میلی گرم در لیتر.
در ارتباط با این واحدها ،غلظت یک ماده ی خاص در محیط را میتوان اندازه گیری نمود.این کار اساساً از دو راه میتواند صورت گیرد:
1-واحدهای وزنی:مثلاً میلی گرم در لیتر،یا گرم در لیتر.در منابع علمی ،غلظت یک گرم در لیتر ممکن است به صورت 3-10
؛و غلظت یک یک میلی گرم در لیتر به صورت 6- 10 ارائه گردد.ممکن است به شکل ppmگفته شود:یک ppmیعنی-6 10 یا یک میلیگرم در لیتر.متخصصین فیزیولوژی گیاهی استفاده از واحد های وزنی را غیر قابل قبول می دانند،زیرا مقایسه فعالیت های فیزیولوژیکی 1میلی گرم در لیتر از IAAو 1میلی گرم در لیتر از IBAصحیح نیست. مقایسه ی صحیح ،عبارت خواهد بود از یک میکرو مول از IAAبا یک میکرو مول از IBA،چرا که 1میکرومول از IAA حاوی همان تعداد مولکول هایی است که یک میکرومول IBA دارا می باشد.اما در مورد یک میلی گرم از IAA،و یک میلی گرم در لیتر از IBA،چنین چیزی صادق نیست .از آنجا که وزن مولکولی IAAوIBAتفاوت دارند ،در بسیاری از مواد ،خصوصاًغلظت مولار 0 تنظیم کننده های رشد اساساً باید غلظت به صورت مولار داده شود.
2-غلظت مولار (M)،میلی مولار(mM) یا میکرو مولار(μM)یک محلول مولار (M) همان مقدار از ماده (بر حسب گرم)به اندازه ی وزن مولکولی
خود دارد؛یک میلی مولار-3 10 مولار و یک میکرو مولار 10-6مولار یا
-3 10میلی مولار است.از آنجا که غلظت به صورت مولار در کشت بافت گیاهی بیشتر مورد مصرف داردمیلی مولار است.از آنجا که غلظت به صورت مولار در کشت بافت گیاهی بیشتر مورد مصرف داردمیلی مولار است.از آنجا که غلظت به صورت مولار در کشت بافت گیاهی بیشتر مورد مصرف دارد؛چند مثال در زیر ذکر می شود:
1-وزن مولکولیIAA=175.18
2-محلول یک مولار IAAدارای 175.18گرم در لیتر است.
3-محلول یک میلی مولار IAAدارای 0.17518گرم در لیتر یا 175.18میلی گرم در لیتر می باشد.
4-یک میکرومولار IAAدارای 0.00017518گرم در لیتر یا 0.17518میلی گرم در لیتر است.
5- وزن ملكولي كينتين ريبوزيد 3/347 است.
تبدیل از میلی گرم در لیتر به (میلی)مولار و برعکس را می توان به صورتی که در زیر برایCaCl2.2H2o انجام شده است محاسبه نمود. وزن مولکولی CaCl2.2H2O برابر است با:
40.08+2×35.453+4×1.008+2×16=147.018
(وزن های اتمی CaوClو Hو Oبه ترتیب 40.08 و 35.453 و 1.008 و 16 است.)
عدد میلی مول CaCl2 .2H2Oدر لیتر ،می تواند از تقسیم میلی گرم CaCl2 .2H2O در لیتر ،به وزن مولکولی CaCl2 .2H2O به دست آید.مثلاً
440 میلی گرم در لیتر از CaCl2 .2H2O برابر است با : Mm CaCl2 .2H2O 2.99 =147.918÷440
و بر عکس 2.99 میلی مولار ازی CaCl2 .2H2O برابر است با :
میلی گرم در لیتر 2H2O CaCl2 . 2.99×147.018=440mg/li
از محاسبات بالا مشخص می شود که با کاربرد غلظت مولار یا میلی مولار ،لزومی به دانستن تعداد مولکول های آب کریستالیزه نیست.برای مقایسه ی صحیح دو محیط کشت مختلف ،لازم است تعداد میلی گرم در لیتر ،به صورت میلی مولار محاسبه شود. این مورد در زیر نشان داده می شود:
محیط کشت Yبا ترکیبات: محیط کشت X با ترکیبات : |
500 میلی گرم در لیتر NH4NO3 1650 میلی گرم در لیتر NH4NO3 500 میلی گرم در لیتر KNO3 1900 میلی گرم در لیتر KNO3 347 میلی گرم در لیتر Ca(NO3)2 440 میلی گرم در لیتر CaCl2.2H2o چنانچه آنرا به صورت میلی مول محاسبه کنیم، به صورت در لیتر در خواهد آمد: 25/6 میلی مول NH4NO3 6/20 میلی مول NH4NO3 95/4 میلی مول KNO3 8/18 میلی مول KNO3 11/2 میلی مول Ca(NO3)2 99/2 میلی مول CaCl2.2H2o محاسبه برای یونهای گوناگون: 25/6 میلی مول NH4+ 6/20 میلی مول NH4+ 42/15 میلی مول NO3- 4/39 میلی مول NO3- 95/4 میلی مول K+ 8/18 میلی مول K+ 11/2 میلی مول Ca2+ 99/2 میلی مول Ca2+ 0 میلی مول Cl- 98/5 میلی مول Cl- جمع: 67/21 میلی مول ازت 60 میلی مول ازت |
از محاسبات بالا ، می توان مشاهده کرد که تقریبا مقدار ازت (NO3-و NH4+) در محیط کشت x سه برابر مقدار ازت در محیط کشت y است. محیط کشت، باید به صورت ذیل ، آماده شود: فلاسک حاوی آب مقطر، در دستگاه گرم کننده، قرار داده شود. اگر 600 میلی لیتر محیط کشت لازم باشد، حدود 550 میلی لیتر آب باید گرم شود. سپس قند به میزان وزن مورد لزوم به آن اضافه می شود. ( در این حالت باید ظزف را از محوطه گرم کننده خارج گردد) سپس نمک های پر مصرف و کم مصرف را اضافه کرده و بعد اکسیژن و یا سیتوکنین و سایر ترکیبات اضافه می شود. محلول بخوبی مخلوط می گردد تا وقتی که مواد حل شوند، در ادامه محلول را به جوش آورده و آگار به میزان لازم( با استفاده از یک قیف ) اضافه می گردد. در هر اضافه کردن بایستی دقت شود که از بهم چسبیدن مواد و تشکیل شدن گلوله و کف کردن ، احتراز گردد. آگار را می توان در یک بشر با آب سرد مخلوط و بعد اضافه نمود. آگار را نباید به آب در حالت جوشیدن اضافه کرد؛ زیرا این کار باعث پختن زیاد محیط کشت و بروز اثرات سوء خواهد شد. در پایان برای رسیدن به حجم 600 میلی لیتر آب اضافه خواهد گردید. PH با کاغذ های لیتموس یا PHسنج اندازه گیری و در صورت لزوم تنظیم می شود. پس از افزایش تمام مواد ، و رسیدن حجم به 600 میلی لیتر، PH باید 6 باشد. اکنون می توان لوله های آزمایش ، فلاسکها و غیره را با محیط کشت، پر کرد. لوله ای آزمایش و ظروف ارلن مایر، باید تا حدود دو سوم پر شود. فلاسک بوخنر برای جابجایی محیط کشت به لوله های آزمایش و جلوگیری از تماس با دیواره ها و قسمتهای خارجی لوله، مورد استفاده قراقر گیرد. نکات زیر برای آماده سازی محیط کشت اهمیت درند:
1- برای آماده کردن محیط کشت، حتی المقدور از مواد شیمیایی استفاده شود. برداشتن مواد با قاشقک تمیز و وزن کردن آنها با ترازو حساس انجام شود. 67
2- گاهی اوقات به دلایل اقتصادی می توان از محیط کشت آماده استفاده کرد.
3- آگار و قند، باید در حد مورد نیاز وزن شوند؛ اما هناصر پر مصرف و کم مصرف را می توان از محلول های ذخیره، به کار برد. اغلب محلولهای ذخیره تنظیم کننده های رشد و ویتامین ها، بطور تازه آماده می شوند.
4- گاهی اوقات نگهداری محلولهای ذخیره در حرارت پایین سبب رسوب مواد می گردد که می توان مشکلزا باشد زیرا جوشاندن دوباره آن باعث تبخیر آب و در نتیجه تغییر غلظت می شود.
5- اگر رشد زیادی در طول چند هفته صورت گرفت، ممکن است مواد غذایی تخلیه شده باشند که بایستی واکشت ( کشت مجدد) صورت گیرد.
6- بخار دادن محیط کشت( بجای جوشاند) برای حل آگار ایمنتر بوده و تجزیه شیمیایی کمتری را سبب خواهد شد.
7- موادی ( محلولهایی) که در اثر حرارت تغییر می کنند بعد از آن که محلول اصلی اتوکلاو شد و تا حرارت بین 45 تا 50 درجه سانتی گراد سرد و خنک گردید باید توسط اترلیزاسیون فیلتری به آن اضافه شوند.
پاسخ به این سوال که کدام محیط کشت را به کار بریم مشکل است چراکه کاربرد محیط کشت به عوامل متعددی بستگی دارد: