خم كردن ساقه (Bending)
خم كردن شاخه عمل رايجي در توليد ورد بريده است كه به ايجاد بوتهاي با تاجي از شاخههاي افقي و نيز شاخههاي عمودي منجر ميشود. 30 تا 40 روز پس از كاشت قلمههاي ريشهدار ورد، شاخههاي با كيفيت كم توليد ميشود كه جوانههاي آن را حذف كرده و آن را از بالاي جوانه دوم به سمت پايين خم ميكنند. در شاخههاي كور نيز اين گونه عمل ميشود. اين عمل باعث رسيدن نور به قسمتهاي پايين گياه و در نتيجه افزايش فتوسنتز، افزايش مقدار كربوهيدرات در بخش انتهايي شاخه، فراهم شدن شرايط براي كاشت تعداد بوته بيشتر در واحد سطح، افزايش تعداد، طول، قطر و وزن بيشتر شاخه گل ميشود. با اين كار برداشت گل نيز آسانتر ميشود.
پس از ريزش گلبرگها، قطع تخمدان با مقداري از دمگل به منظور ذخيره انرژي گياه لازم و ضروري است.
روش تكثير
1. بذر: براي بهنژادي يا براي توليد پايهها. ارقامي كه با بذر افزوده ميشوند ريشه گسترده دارند و بهتر در خاك استقرار مييابند. هميشه از بذر استفاده نميشود چون بذرها تفرقه صفات ايجاد ميكنند. بعضي از ارقام مقاومت خوبي به بيماريها دارند ولي چون ريشهدهي خوبي ندارند، از بذر آنها براي تكثيرشان استفاده ميشود.
2. قلمه: قلمه سخت چوب يا قلمه تك گره برگدار. قلمه تك گره برگدار در مورد رز مينياتور استفاده ميشود. بهترين زمان قلمهگيري زماني است كه اولين سرما موجب ريزش برگها شده باشد. در مناطق سردسيري گاهي اواخر زمستان و يا اوايل بهار قلمهگيري ميكنند و در مناطق گرمسيري مانند خوزستان از بهمن تا اواسط فروردين ميتوان قلمهگيري كرد. دماي محيط كشت قلمه بايد ◦C 21– 18 باشد. كاهش نور، سيستم مهپاش و استفاده از تنظيم كننده رشد ريشهزايي، در توليد ريشه مفيد است و اگر همه شرايط مناسب باشد پس از 6 – 5 هفته ريشهدار ميشود.
3. كوپيوند: اغلب از كوپيوند سپري و گاهي از لولهاي يا شكافي هم استفاده ميشود و معموليترين و مرسومترين روش افزايش ورد به ويژه براي توليد گل بريدني كوپيوند است. زمان كوپيوند اواخر بهار و يا اواخر تابستان است. در مناطق گرم مانند خوزستان، اسفند و فروردين (پيوند بهاره) و همچنين مهر و آبان(كو پيوند پائيزه) مناسب ميباشد، كه كوپيوند بهاره ترجيح داده ميشود. در هر صورت در اسفند سال بعد آن قسمت از پايه را كه بالاي محل كوپيوند قرار داد قطع ميكنند. پيوندك بايد از ساقههاي قوي گلدهنده انتخاب شود. بهتر است جوانههاي وسط ساقه جهت پيوندك در نظر گرفته شود. يكي از معايب ورد پيوندي ايجاد پاجوشهاي زياد است كه مرتب بايد آنها را از محل رشد قطع كرد. در روش قلمه - پيوند كه به آن Stenting ميگويند اين مشكل حل ميشود. امروزه وردهاي بريدني كه از هلند وارد ايران ميشود به اين روش افزايش يافتهاند.
4. كشت بافت: هم بخوبي جواب ميدهد.
5. خوابانيدن: اين روش بيشتر براي وردهاي خزنده و بالارونده انجام ميشود. زخمي كردن محل تماس ساقه با خاك در جهت نوك ساقه تا عمق حدودا وسط ساقه به ريشهدهي كمك ميكند.
6. تقسيم بوته: در مورد وردهاي خزنده و بالارونده انجام ميشود.
گونههاي مناسب جهت پايه عباتند از:
R. canina (سگ گل، نسترن وحشي)
در ايران براي كوپيوند انواع مختلف ورد از آن استفاده ميشود و مهمترين پايه در دنيا است. اين گونه با بذر افزايش مييابد. اين پايه گرايش به پاجوشدهي دارد. اين پايه با شرايط خشكي و خاكهاي قليايي سازگاري دارد.
R. multiflora (رز ژاپني)
براي وردهايي كه در باغچه كاشته ميشوند به كار ميرود. به دليل نداشتن خار به آساني پيوند ميشوند. به نماتد مقاوم بوده و پاجوش بيش از حد نميدهد. بسيار پررشد است ولي چون در بهار زود شروع به رشد ميكند در مقابل سرما قرار ميگيرد. مقاومت اين پايه در مقابل سرما، خاكهاي آهكي و در مقابل عوامل نامساعد خاك كم است.
R. manetti (R. × noisettiana)
براي وردهاي گلخانهاي استفاده ميشود. همچنين براي وردهاي پاكوتاه و كشت در خاكهاي شني مناسب است. با قلمه افزايش مييابد و رشد گياه حاصل از آن متوسط است.
R. rugosa
همانند سگ گل به پاجوش دهي تمايل دارد. سيستم ريشهاي آن كم عمق و افشان است.
R. odorata (Tea rose)
براي وردهاي گلخانهاي يك پايه مناسب است و از معايب آن اين است كه به سرما مقاوم نبوده و در مناطقي كه زمستانهاي معتدل دارد قابل استفاده است.
نابساماني فيزيولوژيكي
عوامل پاتوژن در ايجاد اين نابسامانيها نقشي ندارند. در اصل عوامل محيطي بيشتر موثرند مثل دما، نور، ...
1. در گلهاي بريدني، سوختگي نوك گلبرگها يا سياه شدن حاشيه آنها و پيچخوردگي ناحيهاي آنها يك نابساماني است كه در اثر كمبود نور و كمي حرارت هوا ميباشد.
راه حل: استفاده از نور تكميلي و تهويه و يا كاهش دما
2. كله گاوي ( Bull head ): يك نابساماني ديگر است كه در آن گلها به صورت مسطحتر و اغلب پررنگتر از حالت طبيعي در ميآيند. معمولا اين حالت برروي شاخسارههاي جديد پررشد مشاهده ميشود. دليل اصلي آن دماي خيلي پايين در طول نمو گل ميباشد (در كشور ما بيشتر اين مورد ديده ميشود).
شايد حشره تريپس هم عامل آن باشد.
راه حل
-
مبارزه با تريپس
-
سعي كنيم در زمان نامساعد به گل نرود و اگر رقم پررشد است رشد آن را با هرس بالاتر شاخهها كم كنيم.
نكته: هرچه شاخهها را از پايين هرس كنيم شاخه جديد پررشدتر ميشود و اگر از بالا هرس كنيم رشد شاخه كمتر ميشود.
3. شاخساره كور: حالتي است كه در نوك شاخساره جوانه گل ديده نميشود. اين حالت به دليل كمبود نور در طول افزايش شاخساره ميباشد.
راه حل: هرس درختاني كه برروي آنها سايه مياندازد يا قرار دادن آنها در نور آفتاب.
4. سوختگي نوك گلبرگها يا سياه شدن حاشيه گلبرگها و پيچخوردگي گلبرگهاي بيروني: اين عارضه را ميتوان با كاربرد نور تكميلي در روزهاي ابري و نيز ايجاد تهويه مناسب كاهش داد.
5. گردن آويز: نابساماني فيزيولوژيكي كه در گل بريدني رز مشاهده ميشود: گردن آويز يا پژمردگي گردن
(Bent neck يا Neck wilt) ميباشد كه در اثر عدم تحمل وزن گل برروي دمگل و آويزان شدن گل صورت ميگيرد. دليل آن كمي نور و كمي تجمع كربوهيدرات در دمگل و چوبي شدن آن كه بتواند تحمل وزن غنچه را بكند، ميباشد (البته در گل بريدني، به دليل عدم جذب آب و پژمرده شدن دمگل تشديد ميشود).
- قبل از برداشت: كمي تجمع كربوهيدرات
- پس از برداشت: مربوط به جذب آب توسط گل بريدني است و دمگل نميتواند پرآب باشد و نميتواند وزن head گل را تحمل كند.
راه حل: نوركافي به گياه بدهيم. Recut كردن هم موثر است.
6. آسيبهاي جيوهاي: مقادير كم بخار جيوه باعث مرگ سرشاخهها ميشود. براي خنثي كردن اثر جيوه، پودر نرم آهن را روي خاك ميپاشند ولي اگر جيوه در بستر كاشت ريخته شود خنثي كردن آن كاري مشكل و يا غيرممكن است.
پس از برداشت
در رزهاي قرمز و صورتي زماني كه كاسبرگها كاملا برگشتهاند و يك تا دو گلبرگ شروع به باز شدن كرده زمان مناسب برداشت است.
ارقام سفيد را ميتوان ديرتر برداشت كرد (عمر گلجايي بيشتر دارند).
ارقام زرد را زودتر از قرمز و صورتي (يعني در حالت غنچه) بايد برداشت كرد.
كابرد گل رز
در بعضي از ارقام ميوه زيباتر از گل است. همه ارقام رز بخاطر گل كشت نميشوند. بعضي به خاطر ميوه و بعضي به خاطر خار.
براي زيادكردن اقسام بوتههاي گل سرخ راههاي متعددي وجود دارد كه هريك از آنها به نسبت خواصي را كه دارد ميتواند مورد استفاده علاقمندان واقع گردد:
1- كاشتن دانههاي گل سُرخ
دو موقع از كاشتن دانههاي گل سُرخ براي زياد كردن آن ميتوان استفاده كرد. يكي براي بدست آوردن جورهاي تازه و ديگري كاشتن دانههاي نسترن براي تهيه پايههاي جوان و سالم قابل پيوند.
الف – براي بدست آوردن جورهاي تازه اي از گل سُرخ
بايد ميوههائي را كه به اين منظور روي بوتهها باقي گذاردهاند (اين ميوهها حاصل گلهائيست كه با قسم يا جور ديگري كشنگيري شده يا بواسطه وجود اقسام و جورهاي متنوع زياد دراطراف آن فكر ميكنند بهطور طبيعي عمل كشنگيري روي آنها انجام شده) اواسط پائيز موقعي كه كاملا رسيده باشد، قبل از شروع سرما و يخبندان بچينند، نشانه رسيدن ميوه گل سرخ موقعي است كه ميوهها رنگ انداخته و نارنجي رنگ ميشوند.