بافت‌هاي كاكتوس داراي سبزينه بوده و با دريافت نورخورشيد مواد كاني جذب شده از خاك را پرورده و غذاي ياخته‌هاي خود را فراهم مي‌سازد.
ساختمان گل در گياهان تيره كاكتوس با ديگر تيره‌هاي گياهان گوشتي متفاوت بوده و بيشتر رنگين، زيبا، درخشان و زينتي ولي كم دوام‌اند. گلهاي كاكتوس از درون آرئول بيرون آمده و به شكل‌هاي بيضي، قيفي شكل و يا با دهانه گشاد ديده مي‌شوند. گلها داراي پرچم‌هاي نامعين، بلند و گاهي شمار آنها به بيش از 50 تا مي‌رسد.
نشانه‌هاي گويا و بارز كاكتوس‌ها و ويژگي‌هايي كه آنها را از گياهان گوشتي جدا مي‌سازد عبارتند از:
- ساقه‌ها در پاره‌اي از جنس‌ها همانند درختان بلند و كشيده و در برخي كوتاه و چند سانتيمتري است.
- تخمدان كاكتوس‌ها هميشه زيرين، اپي‌ژن بوده به گونه‌اي كه هميشه زير ساير بخش‌هاي گلها جاي دارد
(تخمدان كاملا درون بافت نهنج جايگزين شده است).
- ميوه، ممكن است آبدار يا خشك باشد ولي داراي تيغه‌هاي جداكننده‌اي كه دانه يا گروه دانه را از هم جدا كند، نيست.
- همگي كاكتوس‌ها داراي آرئول هستند (مجموعه ياخته‌هايي كه گاه در اثر رشد زياد، توليد بالشك‌هايي كرده و به شيوه‌اي منظم روي سطح پراكنده‌اند) و بيشتر با تيغه‌ها و كرك‌ها زينت يافته‌اند (گاهي مي‌توانند به كرك‌ها توانايي رويش و زايش ببخشند).
- كاكتوس‌ها بيشتر داراي خار بوده و برخي تيغ‌ها باريك وظريف و كوچك و شماري از آنها بزرگ و بلند مي‌باشند.
- كاكتوس‌ها داراي گلهايي زيبا، بزرگ، منفرد، منظم ولي كامل و كم دوام هستند.
در كاكتوس‌هايي چون اكينوكاكتوس خارها پس از ورود به دستگاه گوارش جانداران، تغيير شكل يافته و پس از قرار گرفتن در جايي مناسب، رشد و نمو را آغاز مي‌نمايند. گاه نيز شاخه‌هاي قطع شده كه روي زمين افتاده باشند، پس از چندي ريشه‌دار و كاكتوس تازه‌اي پديد مي‌آورند. ميوه كاكتوس‌ها، سته مانند و خشك مي‌باشند، داراي دانه‌اي فراوان و كم و بيش، آلبومن‌دار است. بيشتر كاكتوس‌ها در زادگاه خود ميوه‌دهي داشته كه خوراكي نيز هستند. مانند: اپونتيا
ميوه حاوي بذر كاكتوس‌ها نيز چنانچه به زمين بيفتند، پس از چندي كاكتوس جواني را پديد مي‌آورند.
برخي از گونه‌هاي كاكتوس چون لوبي‌ويا و ربوتيا در مرداب‌ها به زندگي و رشد خود همچنان ادامه مي‌دهند.
گونه‌هاي زيادي از كاكتوس‌هاي ستوني شكل اورئوسرئوس و كليستوكاكتوس در آب و هواي سرد و خشك پهنه‌هاي كوهاي آند ديده شده‌اند. همچنين پاره‌اي از جنس‌هاي كاكتوس مانند اپي‌فيلوم و سرئوس روي درختان جنگلي نواحي حاره ديده مي‌شوند كه داراي ريشه‌هاي هوايي بوده و اين ريشه ها رطوبت را از هوا جذب مي‌نمايند.
خانواده كاكتوس به سه زير خانواده تقسيم مي‌شود كه عبارتند از:
1. پرسكيه (Pereskieae): درخت مانند، داراي برگ‌هاي پهن، گلها داراي دمگل كوتاه، گلها بصورت دسته‌اي و شبيه گل نسترن‌هاي وحشي. از قديمي‌ترين كاكتوس‌ها است اين نوع كاكتوس‌ها بيشتر به درختان جنگلي شبيه هستند و بي‌شباهت به درختان كوچك مركبات نيستند. بوته‌ها تيغ‌دار هستند ولي تيغ‌هاي اين گياهان شباهتي به تيغ هاي كاكتوس‌هاي ديگر ندارند. پرسكياي گل درشت از مهمترين گياهان اين زير خانواده است و به انگليسي رز كاكتوس ناميده مي‌شود.
2. اوپنسيه (Opantieae): راكت مانند، فاقد برگ، گلها فاقد دمگل، گلها مثل چرخ دنده هستند. تيغ‌هاي آنها به راحتي كنده مي‌شود. داراي ساقه‌هاي گوشتي آبدار هستند، ساقه‌ها بندبند و در محل گره ترد و شكننده‌اند. روي آنها را تيغ‌هاي مجمتع و كوتاه و نرم پوشانده است كه به آساني از جا كنده مي‌شود و با لمس كردن آنها تعداد زيادي تيغ بدست مي‌چسبد.
3. سرئه (Cereeae): ستوني، فاقد برگ، گلها فاقد دمگل و بسيار زيبا هستند و مستقيما روي ساقه و تنه قرار دارند، برخي گونه‌ها تيغ ندارند، در مناطق سردسير بصورت گياهان درون خانه‌اي نگهداري مي‌شوند.
اين زير خانواده به راسته‌هاي زير تقسيم مي‌شوند:
1. سرئنه (Cereanae): شامل گونه‌هاي معروف سرئوس، كليستوكاكتوس، Eriocereus، Pachycereu، Heliocereus و غيره است.
2. هيلوسرئنه (Hylocereanae): گونه‌هاي اين راسته بصورت رونده و پيچ‌هاي اپي‌فيت، با ريشه‌هاي هوايي است كه به صخره‌ها و تنه درختان مي‌پيچند. گلهاي درشت درشت انواع Cryptocereus، Hylocereus و Selenicereus كه جزء اين راسته هستند، شبها باز مي‌شود، روي اين اصل در زبان انگليسي به آن كاكتوس شب گفته مي‌شود.
3. اكينوسرئنه (Echinocereanae): گياهان كوچك و كوتاهي هستند كه بصورت منفرد و يا دسته‌اي ديده مي‌شوند. گلهاي درشت بوقي آنها در اطراف ساقه‌ها ظاهر مي‌شود. از مهمترين اين كاكتوس‌ها Chamaecereus ، Echinocereus ، Echinopsis ،Lobivia، Rebutia مي‌باشند.
4. اكينوكاكتانه (Echinocactanae): كاكتوس‌هاي اين راسته كوتاه و كوچك هستند و بعضي به صورت مجتمع
(كاكتوس‌هاي ستاره‌اي) پوشيده از تيغ و نواري شكل‌اند. گلهاي اين دسته فوق‌العاده زيبا هستند. از انواع اين كاكتوس‌ها Astrophytum، Fchinocactus، Hamatocactus، Notocactus مي‌باشند.
5. كاكتانه (Cactanae): شبيه راسته قبلي كوچك، گرد، پوشيده از تيغ و نواري شكلند. گلها و ميوه‌ها در قسمت بالا قرار دارند. تنها نوع معروف اين قبيل كاكتوس‌ها نوع Melocactus است كه داراي گونه‌هاي مختلف است.
6. كوري فانتانه (Coryphantanae): اين دسته نيز گرد و تقريبا كروي پوشيده از تيغ‌هاي نسبتا بلند و برگشته‌اند. از مهمرين انواع اين راسته Thelocactus، Mammillaria، Coryphantha است.
7. اپي‌فيلانه (Epiphyllanae): معروف‌ترين كاكتوس‌ها، از جمله اركيد كاكتوس و كريسمس كاكتوس در اين راسته قرار دارند. اين گياهان مخصوص مناطق حاره و غالبا بصورت اپي‌فيت هستند. شاخه‌هاي پهن و برگ مانند و غالبا بدون تيغ دارند. گلهاي آنها بسيار درخشنده و زيباست. از مهمترين انواع اين گياهان Epiphllum hybrid و Zigocactus و Trunacactus است.
8. ريپساليدانه (Rhipsalidanae): اين راسته داراي شاخه‌هاي كشيده، افتاده و بندبند كه روي اين اصل در انگليسي به آنها كاكتوس زنجيره‌اي (Chain cactus) مي‌گويند. روي درختان در مناطق حاره بصورت اپي‌فيت زندگي مي‌كنند. گلها كوچك و ميوه‌ها سته مانند است. از مهمترين اين كاكتوس‌ها Rhipsalis، Lepismium است.
بطور كلي پرورش كاكتوس‌ها در ايران با وجود آفتاب روشن و قوي و خاك مملو از مواد معدني، خصوصا مواد آهكي كه غالبا در مورد ساير گلها از مواد محدود كننده پرورش است و برعكس در مورد كاكتوس‌ها از مزايا محسوب مي‌شود، به آساني ميسر است.
تمام كاكتوس‌ها، نور فراوان را مي‌پسندند. در مناطقي كه تابستان خيلي گرم دارند، توصيه مي‌شود كه در وسط روز و نيز بعد از ظهر از تابش آفتاب به گياه جلوگيري شود. كاكتوس‌هاي رشد كرده در سايه باريك و كشيده بوده، گل نداده يا گلدهي آنها كم مي‌شود. آب زياد براي اغلب گونه‌ها مضر است. تمام كاكتوس‌ها بايد در گلخانه يا زير پوشش پلي اتيلني نگهداري شوند و ديواره‌هاي كناري آن باز باشند. در مناطق خيلي گرم ضلع غربي بايد به وسيله ديوار آجري بسته شود.
